در یک نگاه کلی به مفهوم گونه گردشگری فرهنگی می‌توان گفت در این گونه گردشگری، سفر گردشگران عموما به سمت جاذبه‌های فرهنگی است که با هدف شناخت سبک زندگی مردمان و میراث‌فرهنگی مقصد سفر و کسب تجربه برای ارضای نیازهای فرهنگی انجام می‌شود. این گونه گردشگرانی که سفر فرهنگی را بر می‌گزینند عموما دارای تحصیلات دانشگاهی و میانگین سنی بالا هستند و تمایل به آشنایی با فرهنگ مناطق مختلف داشته و علاقه‌مندی خود را به بازدید از موزه‌ها، نمایشگاه‌های هنرهای سنتی و صنایع‌دستی و همچنین دیدار از آثار معماری، تاریخی و شناخت آیین‌ها و سنت‌ها در قالب خرده فرهنگ‌های جوامع میزبان را همواره نشان می‌دهند.
در چنین شرایطی است که از یک سو ساختارهای فرهنگی و تمدنی و آثار هنری به‌عنوان فرصتی برای رونق گردشگری جوامع مختلف به کار گرفته می‌شوند و از سوی دیگر، گردشـگری به‌عنوان عاملی مهم در راستای هم‌افزایی فرهنگی میان مردم از جوامع مختلف شناخته می‌شود.
آنچه در انتخاب این گونه گردشگری برای گردشگر جالب و جذاب است، شناخت جاذبه‌های فرهنگی مقصد انتخابی و آشنایی با آداب و رسوم خاص و منحصر به‌فرد مردم آن مقصد است که عمدتا در مکان دیگر نظیر آن وجود ندارد. با این وصف، گردشگری که با هدف دیدار از شاخصه‌های فرهنگی و تمدنی یک جامعه، به آنجا سفر می‌کند تنها برای گذران اوقات فراغت و تفریح مسافرت نمی‌کند، بلکه مایل است تا با شاخصه‌های فرهنگی و روند شکل‌گیری فرهنگ و تمدن در مقصد انتخابی خود آشنا شود.
ویژگی‌های گردشگران فرهنگی
همان‌گونه که ذکر شد، گردشگری فرهنگی امروزه و به ویژه در دهه‌های اول سده بیست و یکم به تدریج در حال تبدیل شدن به یکی از پیشرفته‌ترین گونه‌های گردشگری در سطح جهان است. با این‌حال برنامه‌ریزان این صنعت معتقدند، گردشگرانی که این گونه سفر را بر می‌گزیند در یک سفر فرهنگی فقط به دنبال شناخت فرهنگ و تمدن کهن و پیشینه تاریخی مقصد سفر خود نیستند بلکه مشتاقانه مایل به برقراری ارتباط فرهنگی با آحاد مردم جامعه میزبان و آشنایی با هنجارها، عرف و عادات اجتماعی کنونی مردم جامعه میزبان نیز هستند. بنابراین، در یک برداشت کلی چنین می‌توان نتیجه‌گیری کرد که، گردشگری فرهنگی از یک‌سو به دنبال شناخت میراث‌فرهنگی و از سوی‌دیگر به دنبال آشنایی با فرهنگ و حتی خرده فرهنگ‌های جامعه میزبان در جهان اکنون است.
در گونه گردشگری فرهنگی محیط فرهنگی و هنری برای گردشگران بسیار جذاب است، به گونه‌ای که گردشگران مایلند آداب، رسوم و رفتارهای اجتماعی مردم جامعه میزبان را از نزدیک مشاهده و تجربه کنند. در همین راستا، آثار هنری و محصولات فرهنگی در کنار برخوردهای فرهنگی بهترین شاخصه به منظور ایجاد ارتباط میان گردشگر و جامعه میزبان است، بنابراین محصولات فرهنگی به خوبی معرف حالات و مشخصات فرهنگ جامعه میزبان برای گردشگران است.
گردشگر فرهنگی عمدتا کمتر از سایر گردشگران به دنبال امکانات مادی سفر است و یا لااقل کمتر به آنها اهمیت می‌دهد، چراکه گردشگر فرهنگی بیشتر به دنبال آموختن و کسب تجربه فرهنگ و آداب و رسوم مقصد است و بدین منظور، بیشتر مشتاق آشنایی با فرهنگ جامعه میزبان است. این گونه گردشگری در یک نگاه کلی شامل بازدید از موزه‌ها و آثار هنری، شرکت در رویدادهای اجتماعی، فرهنگی و هنری است که در سطحی وسیع‌تر حتی می‌تواند به مشارکت گردشگر در حیات مردم جامعه میزبان از طریق حضور در محل زندگی آنها و مشارکت در برنامه‌های خانوادگی مردم جامعه میزبان تبدیل شود.
نقش گردشگری فرهنگی در توسعه اقتصادی و فرهنگی ایران
با توجه به بنیان‌های غنی فرهنگی و تمدنی کهن ایران از یک‌سو که در بیش از یک میلیون جاذبه فرهنگی تبلور یافته، و همچنین جاذبه، تنوع و تکثر و در عین حال ارتباطات فرهنگی اقوام مختلف ایرانی از سوی دیگر، در کنار ارتباطات غنی و مستحکم فرهنگی ایران با جوامع اطراف خود (کشورهای همسایه) به نظر می‌رسد امروزه ایران می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب و ایجاد زیرساخت‌های مناسب به‌ویژه در حوزه بازاریابی و تبلیغات، داشته‌های فرهنگی خود را به یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری فرهنگی نه تنها در غرب قاره کهن آسیا بلکه در جهان تبدیل کند.
برای دست‌یابی به این موقعیت که می‌تواند نقش مهمی در توسعه توامان اقتصادی و فرهنگی ایران ایفا کند به نظر می‌رسد باید نگاهی جدی به چگونگی تعامل ایران با دیگر کشورها در راستای توسعه گردشگری داشت. امروزه در زمینه غنی بودن و تنوع جاذبه‌های فرهنگی ایران کمترین شکی وجود ندارد، ولی نکته مهم اینجاست که به نظر می‌رسد در خصوص تعامل فرهنگی و شناخت کشورهای هدف گردشگری در راستای ایجاد تعامل و جذب گردشگر فرهنگی، هنوز آن‌طور که شایسته و بایسته است قوی عمل نکرده و در ابتدای راهیم. معرفی دقیق و گسترده بیش از یک میلیون جاذبه فرهنگی در کنار معرفی پیشینه کهن تاریخی ایران باید با ایجاد شوق و اشتیاق به سفر به ایران همراه شود، لذا باید تلاش کنیم تا در مقوله بازاریابی و تبلیغات تصویر روشنی از فرهنگ ایرانی در ذهن جهانیان به‌ویژه کشورهای هدف گردشگری ایجاد کنیم که در این راستا می‌توان به تبلیغات فرهنگی در شبکه‌های تلویزیونی بین‌المللی و استفاده از فناوری نوین ارتباطی همچون شبکه‌های مجازی، شرکت گسترده کارشناسان در نمایشگاه‌های بین‌المللی و لزوم برگزاری جشنواره‌های ملی و بین‌المللی فرهنگی از طریق رایزن‌های فرهنگی سفارتخانه‌ها و یا سازمان‌های بین‌المللی فرهنگی همچون سازمان جهانی جهانگردی و سازمان علمی و تحقیقاتی ملل متحد (یونسکو) اشاره کرد که نه تنها هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری طلایی در راستای جذب گردشگران به شمار می‌رود.
با این وصف با توسعه گردشگری فرهنگی، گردشگرانی که برای سفر به ایران هزینه می‌کنند پس از بازگشت، به صورت رایگان به سفیران فرهنگی کشور عزیزمان ایران تبدیل می‌شوند که در کنار معرفی رایگان محصولات فرهنگی گردشگری ایران به سایرین، خود نقش مهمی در زدودن تبلیغات منفی علیه کشورمان که در سالهای اخیر علیه ایران به‌صورت سازمان یافته توسط برخی کشورها صورت می گیرد، ایفا خواهند کرد.
حال که شیوع بیماری کرونا همه جهان را تحت تاثیر قرار داده و اکثر کشورهای پیشرفته در امر گردشگری از تبعات منفی شیوع این بیماری ضررهای هنگفتی را تجربه می‌کنند این فرصت برای کشورهایی همچون ایران پدید آمده تا از یک‌سو به بررسی سیاست‌ها، راهبردها و راه‌کارهای اجرایی خود در راستای توسعه این صنعت تاکنون بپردازد و از سوی دیگر با برنامه‌ریزی مناسب و استفاده از فناوری نوین نه تنها به دنبال معرفی بسته‌های سفر فرهنگی خود در ایام شیوع کرونا باشد بلکه به دنبال صعود در بازارهای رقابتی در جهان پسا کرونا باشد.
به نظر می‌رسد بهترین راهکار در شرایط کنونی استفاده از فناوری ارتباطی شبکه‌های مجازی موقعیت مناسبی را برای ایران در شرایط کنونی ایجاد می‌کند. زیرا پس از شیوع کرونا بسیاری از کشورهای جهان به‌‌سمت گردشگری مجازی رفتند. با این وصف توسعه گردشگری مجازی به‌ویژه گردشگری مجازی فرهنگی می‌تواند بازدهی بسیار بالایی داشته باشد چرا که غیر از اینترنت و تهیه یک محتوا به هیچ زیرساخت دیگری نیاز ندارد. بنابراین هنگامی که کاربر با استفاده از این محتواها با اماکن تاریخی و گردشگری ما آشنا شد، حاضر است برای حضور و استفاده از این مراکز در فردای کرونا به ایران سفر کرده و با جزئیات بیشتری از این بناها آشنا شود. همچنین فضای مجازی این اختیار را به کاربران می‌دهد که در هر زمینه‌ای تحقیق کرده و از فرصت‌های پیش رو در بخش گردشگری بهره‌مند شوند.
منبع:میراث آریا
