باغ نظر و موزه ی پارس

باغ نظر از مهمترین باغ های شهر شیراز است که از زمان زندیه تا دوره ی پهلوی تاریخی پرفراز و نشیب داشته و عهده دار نقش های حکومتی، دیوانی و فرهنگی بوده است. در روزگار زندیه باغ نظر مقر حکومتی و تشریفاتی زندیان بود. به دستور کریمخان بنای کلاه فرنگی چهارفصلی با چهار حوض در چهار سمت آن در مرکز باغ احداث شد. گفته می شود که کریم خان زند که در ارگ سکونت داشت، از این باغ به عنوان محل برگزاری مراسم پذیرایی، سلام ها و جشن های رسمی استفاده می کرد.

پس از مرگ وی نیز شاهنشین شرقی عمارت کلاه فرنگی محل دفن او گردید. – هر چند که بعدها به فرمان آغا محمد خان قاجار پیکر کریمخان را به تهران منتقل کرده و زیر پلکان کاخ گلستان دفن کردند. – در دوران قاجاریه و با انتقال پایتخت از شهر شیراز به شهر تهران باغ نظر همچنان مقر حکومت والیان فارس باقی ماند و عمارت های جانبی تازه ای نظیر کاخ آینه و عمارت خورشید در گوشه ی شمال غربی آن ساخته شد. رونق این بناها بیشتر در عصر ناصری و مظفری بود. اما در اواخر عهد قاجار فرسایش و تخریب، چهره ی اصلی این عمارت های باغ نظر گردید و سرانجام در زمان پهلوی اول و با احداث خیابان کریمخان آن عمارت ها به کلی از میان رفتند و از عرصه ی باغ نیز به طور چشم گیری کاسته شد.

از آن پس عمارت کلاه فرنگی تنها بنای قابل توجه باغ نظر باقی ماند اما دیگر در مرکز باغ قرار نداشت. عمارت کلاه فرنگی بنایی هشت ضلعیِ آجری است که یک متر و نیم بالاتر از سطح زمین قرار گرفته و آزاره های سنگی حجاری ای شده ای دارد. در میانه ی کوشک یک حوض هشت ضلعی مرمرین دیده می شود. تزئینات کاشی کاری نمای بیرونی و نقاشی های دیواری درون این عمارت بسیار مورد توجه اند.

در دوران معاصر نقش فرهنگی باغ نظر غالب است. با مرمت عمارت کلاه فرنگی آن و تبدیل شدن به موزه ی پارس در سال 1315، باغ نظر درهای خود را به عنوان موزه ای گران بها به روی عموم گشوده است.

Bagh-e Nazar

پاسارگاد

محوطه ی تاریخی پاسارگاد

محوطه ی تاریخی پاسارگاد حوالی شهر شیراز از مهمترین آثار تاریخی کشور و جاذبه های گردشگری استان فارس به شمار می رود. این مجموعه ی گرانبها که نام آن در فهرست میراث جهانی نیز دیده می شود از ارزش تاریخی و فرهنگی بسیار بالایی برخوردار است و بازدید از آن ما را هرچه بیشتر با گذشته ی باشکوه ایران زمین آشنا می سازد. همه ساله گردشگران ایرانی و خارجی زیادی که به شهر شیراز و استان فارس سفر می کنند با بازدید از این مجموعه، عظمت آن و شکوه دوران باستان را به نظاره می نشینند.

آرامگاه کورش بزرگ: محوطه ی تاریخی پاسارگاد بخش های مختلفی را در بر دارد که آرامگاه کورش بزرگ و چندین کاخ از مهمترین آنها به شمار می روند. آرامگاه کورش بزرگ که میعادگاه دوستداران ایران زمین محسوب می شود از معروفترین بناهای این مجموعه است و سیاحان و تاریخ نگاران اروپایی از دیرباز در نوشته های خود از آن سخن به میان آورده اند. قدیمی ترین این توصیفات که به استرابون و به عهد حضرت عیسی نسبت داده می شود این آرامگاه را در باغی باصفا و پنهان در سایه ی درختان توصیف می کند. همچنین او در توصیفات خود آورده است که در بخش بالایی آرامگاه تابوتی زرین که پیکر کورش در آن قرار گرفته، تختی از طلا و میزی با وسایل مذهبی وجود دارد.

این بنای آرامگاهی در عین سادگی بسیار مستحکم و گیرا است و از دور در میان محوطه ی پاسارگاد خودنمایی می کند.

آرامگاه کورش بزرگ با طرحی الهام گرفته شده از نیایشگاه ها و زیگورات های دوران باستان با بلوک های سنگی تراشیده شده و بدون ملات ساخته شده است. در حقیقت با استفاده از سرب و بست های آهنی سنگ های مکعب شکل آرامگاه را به هم متصل نموده اند. بنای آرامگاه در مجموع حدود یازده متر ارتفاع دارد و دو قسمت سکوی پلکانی و اتاقک آرامگاه را شامل می شود. ارتفاع سه پله ی اول سکویی پلکانی یک متر و ارتفاع سایر پله ها نیم متر است.

باغ شاهی: علیرغم ظاهر کنونی محوطه ی تاریخی پاسارگاد که به زمینی بایر می ماند، این محوطه در گذشته های دور باغی باصفا بوده و اولین باغ به سبک ایرانی است که در فلات ایران ساخته شده و به عنوان سرمشق و الگویی در باغ های سلطنتی دوره های بعد مورد استفاده قرار گرفته است. مدارک و کاوش های باستان شناسی وجود انواع درختان و گل ها را در تمام نقاط این باغ نشان می دهند. آبنماهای باغ شاهی پاسارگاد به صورت جوی های سنگی در باغ ساخته شده بودند و آب را در سراسر باغ جاری می ساخته و در مسیر خود به حوضچه هایی چهارگوش و از جنس سنگ می ریخته اند. این آبنماها و حوضچه ها علاوه بر پالایش آب و رساندن آن به تمام محوطه ی باغ، زیبایی آن را نیز دو چندان می کرده اند. آثاری از این آبراهه ها هم اکنون در محوطه ی پاسارگاد قابل مشاهده است و همگان را در برابر ذوق و نبوغ ایرانیان آن زمان متعجب می سازد.

در محوطه ی باغ شاهی کاخ ها و کوشک هایی نیز وجود داشته اند که اکنون بقایای آن ها در محوطه ی تاریخی پاسارگاد دیده می شود. کاخ اختصاصی یکی از این بناهای سلطنتی است که در شمال شرق آرامگاه کورش قرار دارد. در ساخت کاخ اختصاصی از سنگ سفید مرمرنما، سنگ آهکی کبود رنگ و سنگ آهکی سیاه رنگ استفاده شده و چشم اندازی زیبا به باغ داشته است. این کاخ وسیع یک تالار مرکزی و دو ایوان در جهت های شرق و غرب را شامل می گردد. کاخ اختصاصی دو درگاه اصلی و دو درگاه فرعی دارد و از ساختار معماری آن چنین بر می آید که به عنوان اقامتگاه کورش مورد استفاد بوده است. نقوش برجسته ای که در درگاه های این کاخ دیده می شود شاه را در لباس های فاخر نشان می دهد و بسیار تماشایی هستند. بقایای این کاخ که شکوه آن را به خوبی نشان می دهد از دیدنی های گرانقدر مجموعه ی پاسارگاد به شمار می روند.

کاخ بار عام نیز یکی دیگر از کاخ های بزرگ مجموعه ی پاسارگاد است که محل ملاقات کورش بزرگ با میهمانان و مقامات دولت های تابع امپراتوری هخامنشی و پذیرایی از آنان بوده است. این کاخ یک تالار مرکزی وسیع با هشت ستون و چهار ایوان در چهار سمت دارد. به نظر می رسد که ستون های ایوان ها کوچکتر بوده اند. تنها ستون پابرجای تالار اصلی که ارتفاعی بیش از ده متر دارد، نشان می دهد که ارتفاع سقف این تالار از سقف ایوان ها بلندتر بوده است. ساقه ی ستون های تالار اصلی از سنگ سفید و پایه و سرستون آنها از سنگ سیاه ساخته شده بودند. اما در زمان حکمرانی اتابکان از سنگ ستون های این تالار جهت ساخت مسجدی در آن حوالی استفاده شده بود. این سنگ ها هم اینک به محل اصلی خود بازگردانده شده اند.

محوطه ی تاریخی پاسارگاد علاوه بر موارد ذکر شده دیدنی های ازرشمند دیگری نیز دارد که گواه شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی است و دیدن آنها در سفر به شهر شیراز خالی از لطف نیست.

مسجد جامع عتیق شیراز

مسجد جامع عتیق از قدیمی ترین مساجد شهر شیراز است و بنای آن را به دوران حکومت عمرولیث صفاری در قرن سوم هجری قمری نسبت می دهند. از بخش هایی که در آن روزگار ساخته شده آثار ناچیزی برجای مانده؛ همچنین به نظر می رسد که حیاط مسجد نیز طی قرن ها کوچکتر شده است. همچنین علارغم مرمت هایی که عمدتا در دوران صفوی انجام شده است، بخشی از تزئینات سنگی و آجری ساختمان مسجد به مرور زمان از بین رفته اند؛ با این همه آنچه از این مسجد امروز باقی مانده گواه شکوه و زیبایی پیشین آن است.

مسجد جامع عتیق شهر شیراز در مشرق حرم مطهر شاهچراغ (ع) قرار گرفته و چندین شبستان و حجره و یک خدایخانه را در خود جای داده است. شش در ورودی – در ضلع های شمالی و جنوبی هر کدام یک در و در اضلاع شرقی و غربی هر کدام دو در – مسیر ورود نمازگذاران به این مسجد را فراهم می کنند. همچنین صحن وسیع مسجد سابقا با سنگ مرمر پوشیده شده بوده و در ابتدای دالان های ورودی سنگاب هایی جهت وضو گرفتن تعبیه شده بودند. در میانه ی صحن نیز بنایی مکعبی به نام خدایخانه در قرن هشتم هجری قمری ساخته شده و محل تلاوت قرآن و نگهداری قرآن های خطی بوده است. تزئینات بیرونی خدایخانه منحصر به فرد و زیبا هستند.

سر در شمالی مسجد جامع عتیق شهر شیراز با کاشی مقرنس کاری شده و از آنجا که بر چهار کتیبه ی اطراف آن نام دوازده امام نقش بسته است به این دروازه، دروازه ی دوازده امام معروف می گویند. علاوه بر این، بر فراز در ورودی این بخش کتیبه ای مربوط به دوران صفوی دیده می شود. علاوه بر دروازده ی ورودی، در ضلع شمالی یک طاق نمای مرتفع کاشیکاری شده با دو گلدسته ی مقرنس کاری شده نیز دیده می شود. پنج طاق نما و شبستان کوچکی که پشت آنها قرار دارد در سمت غرب طاق نمای اصلی وجود دارد. در سمت دیگر طاق نمای اصلی در زمان پهلوی شبستانی وسیع و دو طبقه با آزاره ها و محرابی مرمرین ساخته اند. ستون ها و دیوارهای این شبستان به زیبایی کاشی کاری شده اند و آیات قرآن، تصاویر گل و بته و نقوش اسلیمی زینت بخش آنها هستند.

همانند ضلع شمالی، در ضلع جنوبی مسجد جامع عتیق شهر شیراز یک طاق نمای بزرگ به چشم می خورد؛ اما بخش هایی از این طاق نما تخریب شده و هم اینک در دست مرمت است. از آثار باقی مانده در تزئینات این طاق می توان به بخشی از کتیبه ای به خط ثلث اشاره کرد. علاوه بر این طاق نما یک شبستان نیز در ضلع جنوبی قرار دارد و در سر در آن کتیبه ای مربوط به دوران شاه طهماسب اول صفوی دیده می شود. محراب این شبستان نیز با کاشی کاری تزئین شده و سوره ی حمد به خط کوفی و آیاتی دیگر به خط نسخ در اطراف آن نگاشته شده اند. دو شبستان دیگر نیز در این قسمت وجود دارند که در شبستان کوچکتر چهل ستون مکعب دیده می شود. این شبستان همچنین چهار در به سمت حیاط مسجد دارد. شبستان دیگر بزرگ با آزاره های مرتفع مرمرین است و یکی از درهای وروردی ضلع غربی به آن رهنمون می شود. همچنین در این شبستان منبری ساخته شده از چوب و سنگ مرمر و با دوازده پله دیده می شود.

در ضلع غربی این مسجد ده طاق نما دیده می شود؛ پشت این طاق نماها یک شبستان کوچک قرار دارد و یکی از آنها نیز به یک در ورودی راه دارد. همانطور که پیشتر ذکر شده در ضلع غربی مسجد جامع عتیق دو در ورودی وجود دارد؛ درِ دیگر این ضلع با کاشی، معرق و مقرنس تزئین شده است. همچنین بر کتیبه ای به خط ثلث که بر فراز این در قرار دارد آیاتی از قرآن نقش بسته است. این در یکی از مهمترین ورودی های مسجد جامع عتیق شهر شیراز است و به شبستان بزرگی که در ضلع جنوبی قرار دارد و پیشتر درباره ی آن صحبت شده باز می شود.

در ضلع شرقی مسجد جامع عتیق یک طاق نمای بزرگ در میانه و در هر طرف آن چهار طاق نمای کوچک وجود دارد. یک شبستان کوچک و یک در ورودی از دیگر بخش های این قسمت اند. تمامی طاق ها و شبستان های مسجد جامع عتیق شهر شیراز به ستناسب و زیبایی در کنار هم قرار گرفته اند و در کل، مجموعه ای باارزش به وجود آورده اند که یکی از گرانقدرترین نمونه های معماری کشور به شمار می رود و بازدیدکنندگان فراوانی را به خود جلب می کند.

حرم شاهچراغ (ع)- شیراز سومین شهر مذهبی ایران

حضرت سید احمد بن موسی شاهچراغ علیه السلام، فرزند امام موسی کاظم و برادر امام رضا علیه السلام است. در زمان خلافت مامون عباسی ایشان و چندین تن از برادران و یارانش در کاروانی از مدینه عازم خراسان بودند تا به امام رضا علیه السلام در توس بپیوندند. اما با به شهادت رسیدن امام رضا (ع)، این کاروان حوالی شهر شیراز با سپاهیان حاکم شهر که از دستور مامون بنا بر حمله به این کاروان اطاعت می کردند، برخورد کرد. در پی این نبرد احمد ابن موسی و بسیاری از اصحاب ایشان مجروح شدند و بسیاری دیگر نیز به شهادت رسیدند. در نبرد های بعدی نیز آن حضرت شجاعانه به مبارزه پرداخته و درنهایت به شهادت رسیدند.

بنای اولین حرم و بارگاه برای حضرت احمد ابن موسی (ع) به دوران حکمفرمایی امیر عضدالدوله ی دیلمی در قرن چهارم هجری قمری در ولایت فارس باز می گردد. پس از آن و در زمان اتابکان فارس تغیرراتی در بنای قبلی ایجاد شد و ساختمان های جدیدی نیز به آن اضافه گردید. در دوران صفویان، افشاریان و قاجار نیز این حرم مورد توجه حاکمان قرار گرفته و هر از چندگاه مرمت می گردید. وجود این حرم در شیراز مایه مباهات و افتخار این شهر بوده و شیراز را به عنوان سومین شهر مذهبی ایران مفتخر نموده است.

امروزه حرم و بارگاه احمد ابن موسی شاهچراغ علیه السلام میعادگاه دوستداران آن حضرت و اهل بیت در شهر شیراز می باشد. دیوار و سقف بخش های مختلف این حرم متبرک با آیینه کاری های بسیار زیبا و هنرمندانه زینت یافته اند. هنر آیینه کاری به کار رفته در تزیین این حرم مطهر از بهترین و شگفت انگیزترین نمونه های هنر آیینه کاری ایرانی به شمار می رود که فضایی ملکوتی و باشکوه در حرم ایجاد نموده است. همچنین در سالهای اخیر با اضافه شدن بخش هایی به این حرم و توسعه ی صحن های آن، این بارگاه متبرک میزبان تعداد بیشتری از عاشقان آن حضرت است که جهت زیارت و یا شرکت در مراسم مذهبی در ایام مختلف سال به ویژه در ماه مبارک رمضان رهسپار آین مکان مقدس می شوند.

دلیل نامگذاری حضرت احمد ابن موسی (ع) به شاهچراغ را می توانید در این مقاله مطالعه فرمایید.

حرم مطهر سید محمد ابن موسی برادر دیگر حضرت رضا (ع) نیز در این مجموعه قرار دارد و از ارزش معنوی فراوانی در میان دوستداران اهل بیت برخوردار است. همچنین در فاصله ای اندک از مجموعه ی حرم حضرت شاهچراغ (ع)، آستانه ی مبارک سید علاالدین حسین قرار دارد و میزبان مشتاقان آن حضرت است.

حرم علی ابن حمزه – شیراز سومین شهر مذهبی ایران

حضرت علی ابن حمزه (ع) یکی از نوه های امام موسی کاظم است و با کاروان حضرت احمد ابن موسی (شاهچراغ) علیه السلام که به قصد یاری امام رضا علیه السلام از مدینه رهسپار خراسان بود، به سمت ایران عزیمت نمود. با به شهادت رسیدن امام رضا (ع) در خراسان و رسیدن خبر آن به امرای فارس، آنان حوالی شهر شیراز به این کاروان حمله کردند. برخی از کاروانیان را به شهادت رساندند و برخی دیگر را نیز مجروح نمودند. حضرت علی ابن حمزه (ع) که در این حمله مجروح شده بودند به کوهی در آن نزدیکی پناه برده و مدتی در آنجا مخفی شدند. پس از آن، حضرت علی ابن حمزه (ع) مدت زمانی به طور مخفیانه در شهر شیراز زندگی کردند تا آنکه روزی ماموران حکومتی ایشان را شناسایی کرده و به شهادت رساندند.

برای اولین بار در زمان حکمرانی امیر عضدالدوله ی دیلمی حرمی شایسته با گنبد و بقعه ای وسیع برای حضرت علی ابن حمزه (ع) بر فراز مقبره ی ایشان در شهر شیراز بنا شد. این بارگاه در دوره ی صفویه و زندیه نیز مرمت گردید. در عهد قاجار، پس از زمین لرزه ای شدید و تخریب آرامگاه در پی آن، به فرمان حسینعلی میرزا فرمانفرما آرامگاه کنونی برای آن حضرت ساخته شد. در ورودی حرم حضرت علی ابن حمزه (ع) چوبی و منبت کاری شده است و کتیبه ای به خط ثلث را در بر دارد. پس از هشتی گنبد دار ورودی، محوطه ی وسیع آرامگاه نمایان می شود. ساختمان آرامگاه آیینه کاری های بسیار زیبا و آزاره های مرمرین تزئین شده ای دارد. همچنین گنبدی فیروزه ای برفراز ضریح خاتم کاری شده ی آن حضرت دیده می شود. حیاط وسیع آرامگاه حضرت علی ابن حمزه (ع) طی قرن ها کوچکتر شده و امروزه از مقبره ی فرمانروایان دیلمی که در آن قرار داشته، اثری نیست. اما مقبره های دیگری در آن دیده می شود.

دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن از بناهای مشهور شهر شیراز است که در ورودی این شهر از سمت شمال و شهر اصفهان قرار دارد. این دروازه که از معدود دروازه های باقی مانده از روزگاران گذشته است و هر چند که اینک کاربری اصلی خویش را از دست داده، اما همچنان از اهمیت و ارزش فراوانی برخوردار است. گفته می شود که در زمان حکومت امیر عضدالدوله ی دیلمی طاق مرتفع و پاسگاهی در تنگه ی ورودی شهر شیراز که به تنگه ی الله اکبر معروف است، احداث شد. قرن ها بعد و در زمان کریمخان زند این طاق مرمت گردید و اتاق هایی در طرفین جهت نگهبانان به آن اضافه شد. همچنین در این زمان به جهت تبرک و سفر سلامت و بی خطر مسافران، قرآنی خطی در اتاق کوچکی که بر فراز طاق تعبیه شده بود، قرار گرفت. از این رو آن را طاق قرآن نامیدند. گفته می شود که این قرآن به خط نوه ی شاهرخ شاه تیموری بوده است.

طاق قرآن قرن ها به همین منوال در ورودی شهر شیراز برقرار بود؛ به استقبال مسافران میرفت و آنان را هنگام عزیمت از شهر بدرقه می نمود. در ابتدای قرن اخیر و چندین سال پس از ویرانی آن به بهانه ی گسترش شهر، به همت حسین ایگار اعتمادالتجار بار دیگر و در فاصله ای اندک از مکان قبلی، دروازه قرآن فعلی بنا گردید؛ قرآنی برفراز آن قرار گرفت و دیوارهای آن با آیات قرآن به خط های نسخ و ثلث مزین شدند.

 امروزه اما با آنکه مسیر خروجی شهر شیراز از کنار این دروازه می گذرد و نه از زیر آن و نیز قرآنی در اتاق بالای آن وجود ندارد، دروازه قرآن همچنان ارزش و محبوبیت خویش را در میان مردم شهر شیراز و مسافران حفظ کرده است. همچنین پارک های حاشیه ای و مجاور دروازه قرآن و نیز مقبره ی خواجوی کرمانی که در نزدیکی آن قرار دارد، از گردشگاه های باصفای شهر شیراز محسوب می شوند. گردش و پیاده روی در این بخش از شهر شیراز و تماشای منظره ی شهر از فراز پارک خواجوی کرمانی بسیار لذت بخش و دلپذیر است.

باغ دلگشا – شیراز

باغ دلگشا از قدیمی ترین باغ های شهر شیراز است و بنای آن به سه دوره ی ساسانیان، صفویان و قاجاریان نسبت داده می شود. این باغ در کنار باغ ارم، باغ تخت و باغ جهان نما یکی از باغ هایی است که در قرن هشتم هجری الهام بخش تیمور گورکانی در ساخت باغ هایی در شهر سمرقند بود. به نظر می رسدکه حدود و وسعت این باغ طی قرن ها تغییر چندانی نکرده باشد. اما عمارت میانی آن بارها تخریب و بازسازی شده است.

در کنار باغ دلگشا سابقا قناتی قدیمی موسوم به کاریز سعدی و قلعه ای معروف به کهندژ وجود داشته و امروزه این باغ در نزدیکی باغ آرامگاه سعدی شاعر بلندآوازه ی ایرانی قرار گرفته است. باغ دلگشا حدود شش هکتار وسعت دارد و مستطیل شکل است. خیابان اصلی باغ طولی و شمالی-جنوبی است و کوشک باغ در میانه ی آن و در محل تقاطع این خیابان با خیابان فرعی و عرضی باغ قرار دارد. این خیابان ها همچنین باغ را به چهار بخش مساوی تقسیم می کنند. همانند سایر باغ های شهر شیراز درختان بلند و آبنماهای متعدد خیابان اصلی را زینت داده اند. در فصل بهار درختان نارنج پرتعداد باغ دلگشا پر از شکوفه های بهار نارنج شده و عطر خوش بهار نارنج فضای باغ و خیابان را عطرآگین کرده و هر عابری را سرمست و مدهوش می کند. از این رو بهترین فصل بازدید از این باغ باصفا، فصل بهار و خصوصاً اردیبهشت ماه می باشد.

ورودی اصلی باغ در ابتدای خیابان اصلی قرار دارد و در امتداد خیابان فرعی نیز یک ورودی فرعی دیده می شود. کوشک میانی، عمارت اصلی باغ دلگشا است و همانطور که پیشتر ذکر شد بارها ویران و سپس ساخته یا مرمت شده. در سمت جنوب، این عمارت سه طبقه و یک ایوان مرتفع و در جبهه ی شمالی دو طبقه و ایوان هایی کوچک دارد.  علاوه بر نوع خاص معماریِ عمارت باغ که تنها دو نمای شمالی و جنوبی و همراستا با خیابان اصلی دارد، فضای سبز و درختان خرم و سربه فلک کشیده، باغ دلگشا را به یکی از ارزشمندترین نمونه های باغ ایرانی و باغ های شهر شیراز تبدیل کرده اند.

بازار وکیل شیراز تجلی بازاری سنتی در عصر مدرن

یکی از مکان‌های گردشگری شیراز و جاذبه های توریستی این شهر، بازار وکیل است که از دوران زندیه به جا مانده است. بازار وکیل در مرکز شیراز واقع شده و با گذشت سال‌ها هنوز کارایی اقتصادی خود را حفظ کرده است.
تاریخچه بازار وکیل شیراز

در دوران حکومت کریم‌خان ‌زند، شیراز پایتخت کشور بود و در آن زمان حصا‎ر‌ها، قلعه‌ها، کاروانسرا‌ها، مساجد، بازارهای مختلفی ساخته شد که درمیان تمام بناهای ساخته شده، بازار وکیل شیراز همچون گوهری می‌درخشد. ساخت بازار وکیل شیراز از سال ۱۱۳۷ خورشیدی آغاز شد و تا سال ۱۱۵۶ توسعه یافت. این بازار در کنار حمام و مسجد وکیل قرار دارد که مجموعه گردشگری گران‌بهایی از عصر زندیه می‌باشند. بازار وکیل شیراز در داخل حصار شهر یعنی جایی که بازرگانان بسیاری رفت و آمد می‌کردند، بنا گردید. بازار وکیل شیراز در دوره‌های متفاوت دستخوش تعمیرات و تغییرات اساسی شده است و به شکل امروزی درآمده است.
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که در سفر کریم‌خان زند به شهر لار و با دیدن بازار قیصریه شهر لار تصمیم می‌گیرد بازاری شبیه به آن در شیراز بنا کند تا محلی برای کسب و کار و امور اقتصادی مردم شیراز شود. حجره‌های بازار وکیل محلی برای انجام امور بازرگانی، خرید و فروش کالاهای خارجی و داخلی، صدور و دریافت حوالجات و امور صرافی تبدیل شدند و تا به امروزه به فعالیت خود ادامه داده است. بازار وکیل در سال ۱۳۵۱ به ثبت ملی رسید.

این بازار با حجره هایی که عموماٌ به صورت سنتی و قدیمی حفظ شده اند پیوندی میان دوران قدیم و عصر جدید بوجود آورده اند و بازدیدکنندگان می توانند در فضایی سنتی همچون روزگاران گذشته طیف وسیعی از مایحتاج خود را در کنار محصولات سنتی و صنایع دستی در کنارهم بیابند و از خرید خود لذت ببرند.

کالاهای منحصربه فرد در بازار وکیل شیراز

بازار وکیل شیراز ترکیبی از بازار سنتی و مدرن است که کالاهای متفاوت و گوناگونی دارند و می‌توانید کالاها و صنایع دستی مرغوب با قیمت کمتر و کیفیت بیشتری نسبت به سایر بازارها، خریداری نمایید.از جمله کالاها و صنایع دستی در بازار وکیل شیراز میتوان به پارچه‌های مرغوب، مسقطی، عرقیجات، بهار نارنج شهر شیراز، انواع مختلف فرش‌های دستباف، گلیم، گبه، جاجیم، نمد، انواع چرم، زیور‌آلات سنتی، انواع وسایل مسی و نقره، ادویه‌جات، وسایل عتیقه، لباس‌های محلی شیرازی و کلاه‌های سنتی اشاره کرد.
مانند تمام بازارهای سنتی، بخش‌های مختلف بازار وکیل نسبت به مشاغلی که در هر بخش بازار بودند به نام‌های خاصی معرفی می‌شدند مانند بازار مسگرها، بازار شمشیرگرها، بازار بزازان، بازار کلاهدوزها، بازار سراج‌ها، بازار بلورها، بازر خیاط‌ها و غیره. بازاری به نام سرای مشیر در نزدیکی و چسبیده به بازار وکیل شیراز وجود دارد که به علت نزدیکی بسیار زیاد این دو بازار به هم به اشتباه تصور می‌شود که یک بازار هستند. یکی از زیباترین و هیجان‌انگیزترین بازارهای سنتی ایران، سرای مشیر می‌باشد.

معماری بازار وکیل شیراز

بازار وکیل با مساحتی بالغ بر ۲۱۸۴۰ متر مربع دارای پنج درب بزرگ در چهار طرف آن است. ساخت بازار وکیل در میان ارگ و اندرونی کریمخانی توسط بهترین معماران وقت انجام شد. بازار وکیل یکی از مستحکم‌ترین بناهای ساخته شده در عهد خود می‌باشد و علت این استحکام جنس بنای از گچ، آجر و آهک و ستون‌های سنگی آن می‌باشد. استحکام آن تاحدی است که در برابر چندین زلزله شدید شیراز سالم باقی مانده است. معماری این بازار شبیه بازار لار است اما عرض بازار وکیل از دیگر بازارها بیشتر است.
یکی از ویژگی جالب بازار وکیل، پایین بودن سطح بازار از سطح خیابان است. تا چند دهه پیش اختلاف سطح بازار و خیابان ۱۴ پله بود که با گذشت زمان به دلیل پر شدن کف بازار اکنون این اختلاف به ۵ تا ۶ پله کاهش یافته است.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد بازار وکیل نسبت به دیگر بازار‌های سنتی، ارتفاع و بلندی سقف راسته‌ها می‌باشد. در گذشته سقف چهارسوق بازار وکیل، ۱۱ متر بود ولی امروزه به دلیل خاکریزی کف بازار، ارتفاع آن به ۱۰ متر کاهش یافته است. خاص‌ترین بخش بازار وکیل چهارسوق بزرگ با تزیینات گوشواره‌ای، طاق‌سازی و کنج‌سازی است. در گذشته در زیر سقف چهارسوق بازار وکیل، حوض مرمرین بزرگی قرار داشته و آب آن از یک آبراه تامین می‌شد ولی امروزه دیگر خبری از این حوض نیست اما آبراهه همچنان وجود دارد.
در بازار وکیل شیوه نوررسانی با سایر بازارها متفاوت است و در سقف روزنه‌هایی وجود دارد که از تابش مستقیم نور به داخل جلوگیری کرده و مانع ورود حجم زیاد آب به داخل بازار در هنگام بارش باران‌های شدید می‌شود. در زیر سقف این بازار دریچه‌ها و روزنه‌هایی جهت هدایت نور و هوای کافی را به درون حجره‌های تعبیه شده است. در قسمت بالای حجره‌ها پنجره‌هایی مشبک وجود دارد که در ایجاد دمای مناسب و تهویه هوا نقش دارند.

راسته‌های بازار وکیل شیراز

بازار وکیل شیراز به شکل چلیپایی (مانند صلیب) است و از ۴ راسته اصلی شمالی، جنوبی، شرقی و غربی تشکیل شده است. شاخه اصلی بازار وکیل از دو راسته شمالی و جنوبی تشکیل شده است. راسته شمالی از ۲ بخش تشکیل شده است: بازار نو و راسته شمالی بازار وکیل شیراز.

بازار نو در بازار وکیل شیراز

یکی از وزرای ایالت فارس در دوره قاجار، میرزایوسف اشرفی‌مازندرانی بازار نو را بنا کرد. وی با ساخت بازار نو و اتصال آن به راسته شمالی بازار وکیل باعث توسعه این مجموعه شد. شروع بازار نو از دروازه اصفهان است و تا چهار راهی که کاروانسرای گمرک در ضلع جنوب شرقی آن واقع شده، ادامه می‌یابد. بازار نو بسیار طویل است و دارای کالاهای متفاوتی است.

راسته شمالی بازار وکیل

راسته شمالی بازار وکیل شیراز از ۴۸ طاق و ۸۲ باب حجره تشکیل شده است و سه کاروان‌سرای روغنی، احمدی و گمرک در ضلع شرقی آن قرار دارد. راسته شمالی بازار (راسته اصلی بازار وکیل شیراز) از دروازه اصفهان شروع و تا چهار سوق ادامه می‌یابد. راسته شمالی فرعی که از انتهای بازار نو آغاز می‌شود به راسته کلاه دوزان می‌رسد. در شرق راسته شمالی، بازار ترمه‌فروشان است. بازار کلاه‌دوزان مختص به تولید و فروش کلاه است که در گذشته محل گذر مردم عشایر و روستایی بوده است که باعث شده این راسته در مقایسه با دیگر بخش‌های بازار پذیرای مردمان بومی بیشتری باشد.

راسته جنوبی بازار وکیل

راسته جنوبی بازار وکیل به راسته بزازان معروف است که از چهار سوق آغاز و به سرای مشیر ختم می‌شود. بزاز در لغت به معنی پارچه‌فروش است. در ضلع غربی بازار بزازان، بازار شمشیرگران با ۲۲ باب حجره قرار دارد که در قدیم انواع سلاح‌های سرد در این بخش ساخته می‌شده است اما امروزه بیشتر صنایع دستی عشایر را خواهید دید.

چهار سوق بازار وکیل

به تقاطع راسته‌های اصلی شرقی-غربی و شمالی-جنوبی بازار، چهار سوق بازار وکیل گویند که از تزیینات معماری خاص برخوردار است. در گذشته حوض مرمری در مرکز چهارسوق قرار داشت که اکنون از بین رفته است. در شرق چهارسوق، راسته علاقه بندان با ۱۹ طاق و ۳۸ باب حجره است. راسته علاقه‌بندان در گذشته محل تولید و فروش انواع نخ، روبان، نوار ابریشمی و از این نوع کالاها بوده است ولی امروزه قالی‌فروشان و عطاری‌ها جای آنها را گرفته‌اند. همچنین در غرب چهار سوق بازار، راسته ترکش‌دوزان است که از ۱۱ طاق و ۲۲ حجره تشکیل شده و مرکز فروش انواع دست‌بافت و زیرانداز می‌باشد.

آرامگاه سعدی یا سعدیه شیراز

باغ آرامگاه سعدی در شهر شیراز مقبره ی شیخ عجل سعدی شیرازی را در خود جای داده و از گردشگاه های دیدنی این شهر به شمار می رود. مقبره ی و باغ آن در مکان خانقاه سعدی احداث شده که وی در آنجا می زیسته و پس از مرگ، دفن گردیده است. همانند آرامگاه حافظ، دیگر شاعر بلند آوازه ی شهر شیراز، برای سعدی نیز در دوره های مختلف آرامگاه هایی ساخته بودند؛ در میان آنها می توان به عمارتی از آجر و گچ اشاره کرد که به دستور کریمخان زند ساخته شده بود.

اما بنای فعلی آرامگاه سعدی در شهر شیراز در دوره ی پهلوی و با طرح محسن فروغی ساخته شده است. در این طرح که از کاخ چهلستون شهر اصفهان الهام گرفته شده معمار، عناصر معماری سنتی و معاصر را در هم آمیخته و طرحی نو درانداخته است. طرح کنونیِ آرامگاه ایوانی مرتفع و ستون دار را شامل می شود که به یک رواق متصل شده است. برفراز محل تلاقی ایوان و رواق، گنبد فیروزه ای آرامگاه سعدی خودنمایی می کند. در این سازه ایوان ستون دار به مثابه ی گذرگاهی است که باغ را به فضای مقبره متصل و زائران را بسوی مقبره هدایت می کند. مقبره ی سعدی زیر این گنبد قرار دارد. فضای داخلی گنبد و دیوارهای اطراف مقبره با کاشی کاری های زیبا و مزین به اشعار سعدی آراسته شده اند و فضایی روحانی و دلپذیر ایجاد کرده اند. در انتهای دیگر رواق نیز اتاقی دیده می شود که مقبره ی شوریده ی شیرازی، دیگر شاعر معروف شهر شیراز را در خود جای داده است.

بنای آرامگاه سعدی که در سالهای اخیر به سعدیه مشهور شده در باغی وسیع و باصفا قرار دارد که در طراحی آن از الگوی باغ ایرانی استفاده شده است. در این باغ، ورودی و بنای مقبره در یک راستا قرار دارند؛ از این رو بالافاصله پس از ورود بنای باشکوه مقبره خودنمایی می کند. درختان و گیاهانی نیز که در این فاصله کاشته شده اند عمدتا کوتاه هستند و چشم انداز بنا را مختل نمی کنند. سایر قسمت های باغ سعدیه نیز با حوض ها، آبنماها، انواع درختان و گلها تزئین شده و فضای منحصر به فردی به وجود آورده اند.

نارنجستان قوام یا باغ قوام – شیراز

نارنجستان قوام یکی از باغ های باصفای شهر شیراز و متعلق به دوره ی قاجار است. در سال 1268 هجری خورشیدی و مقارن با دوره ی ناصری به دستور علی محمد خان قوام، دیوان خانه ی قوام که به نارنجستان قوام و باغ قوام نیز شهرت دارد احداث گردید. این دیوان خانه بخشی از مجموعه ای معروف به مجموعه ی قوام بود که بناهای دیگری نظیر مکتب خانه، بنای اندرونی، حمام، بازار و غیره را در بر می گرفت. دیوان خانه یا نارنجستان قوام با یک دهلیز به بخش اندرونی (خانه زینت الملک) متصل می شود.

در بخش شمالی نارنجستان، عمارت اصلی آن دیده می شود که تزئینات آیینه کاری و نقاشی بسیار زیبایی دارد. معماری عمارت به سبک قاجاری و نقاشی های آن متاثر از هنر غربی است. نقاشی سقف تالار شاهنشین این عمارت اثری از لطفعلی خان صورتگر، نقاش معروف آن دوره است و تاثیر نقاشی اروپا بر نقاشی سنتی ایرانی را به خوبی نشان می دهد. سقف و دیوارهای ایوان اصلی نیز به زیبایی با آینه زینت یافته اند. حوض بزرگ، آبنماهای مسیر منتهی به عمارت، گلها و ردیف درختان نارنج زینت بخش این باغ اند و از ایوان عمارت چشم اندازی زیبا دارند.

در سال 1345 نارنجستان قوام به دانشگاه شیراز اهدا گردید و پس از آن میزبان موزه ی آسیایی به سرپرستی یکی از ایرانشناسان معروف به نام پروفسور آرتور پوپ بود. امروزه نیز زیرزمین این عمارت میزبان موزه ای از اشیا، سکه ها و نقشه های قدیمی و گرانبهاست.