ابنیه و جاذبه های گردشگری

-آثار ثبت شده در میراث جهانی یونسکو

-محوطه های باستانی استان خوزستان

-معابد باستانی و اماکن مذهبی استان خوزستان

-اماکن دیدنی شهر اهواز

-اماکن دیدنی شهرهای استان خوزستان

-پلهای استان خوزستان

-مناظر طبیعی استان خوزستان

آثار ثبت شده در میراث جهانی یونسکو

امروزه فرهنگ و تاریخ غنی استان خوزستان بر کسی پوشیده نیست؛ کاوشها و آثار باستانی یافته شده در نقاط مختلف استان حکایت از پیدایش نخستین حکومتها و تمدنها در این منطقه دارد. از ارزشمندترین نمودها و آثار باقی مانده از تمدنهای دیروز میتوان به چغازنبیل، سازه های آبی شوشتر و شهر باستانی شوش اشاره کرد که در لیست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده اند.

-زیگورات چغازنبیل

-سازه های آبی شوشتر

-محوطه ی شهر باستانی شوش 

زیگورات چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل در استان خوزستان در غرب شهر باستانی شوش و حوالی منطقه ی باستانی هفت تپه در یکی از کهن ترین سکونتگاهها و مراکز تمدن ایران زمین واقع است. در گذشته های دور و حدود هزاره ی چهارم پیش از میلاد، ایلامیان در غرب فلات ایران یکی از اولین حکومتها را تشکیل دادند. در مدت حیات تقریبی دوهزار و هفتصد ساله ی دولت ایلام، آنان شهر شوش را برپا کردند، تمدن خود را گسترش دادند، با همسایگان و به خصوص دولتهای میانرودان مانند آشور به نزاع پرداختند، با روی کار آمدن هخامنشیان به شاهان آنان خط و نوشتن آموختند و سرانجام در دولت آنان ادغام گشتند.

از دوران طلایی تمدن ایلام زیگورات چغازنبیل برجای مانده است که در سال 1250 قبل از میلاد مسیح و در زمان شاه اونتاش ناپیریشا (اونتاش گال) به عنوان پرستشگاه ایلام ساخته شده. این معبد تنها قسمت باقیمانده از شهر باستانی دوراونتاش است که از دل خاک بیرون آمده. گویا این بنا در سال 640 قبل از میلاد مسیح که با حمله ی آشوربانیپال، پادشاه آشور، ویران گشته، همچنان ناتمام بوده است. معماری منحصر به فرد این زیگورات بیانگر فرهنگ و اعتقادات یکی از اولین ساکنان فلات ایران است. همچنین به کارگیری برخی قوانین فیزیک در سیستم آبرسانی به چغازنیبل، ساخت مصالح و ابزارهای گوناگون مانند تنبوشه و غیره و نیز تطابق کامل بنا با چهار جهت جغرافیایی از جمله شواهدی است که بر دانش آنان در موضوعات مختلف دلالت دارد.

واژه ی زیگورات از یکی از زبانهای میانرودان گرفته شده و به نیایشگاهی هرمی شکل اطلاق می شود. واژه ی چغازنبیل نیز در گویش محلیان منطقه به معنای تپه ی سبد مانند است. در واقع زیگورات چغازنبیل تا اوایل دهه ی بیست به شکل تپه زیر خاک مدفون بود. اکتشاف نفت در منطقه که افزایش رفت و آمدها را در پی داشت و نیز پیدا شدن آجری منقوش توجه ها را به این تپه که مانند سبدی وارونه بر زمین به نظر میرسید جلب نمود. مراحل تحقیق و خاکبرداری انجام شد و زیگورات چغازنبیل پس از قرنها سر از خاک برآورد. در نهایت این بنای باستانی به عنوان یکی از نخستین آثار ایرانی در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.

استفاده از خشت خام، ساروج و قیر در ساخت و نیز سیستم آبرسانی و تصفیه ی آب از شگفتی های این معبد به شمار میرود. بنای این نیایشگاه مربع و با اضلاع صد و پنجاه متر است و امروزه از پنج طبقه ی اولیه ی آن تنها دو و نیم طبقه با ارتفاع 25 متر برجای مانده. آجرهای بنا منقوش به خط ایلامی است و محوطه اطراف آن سنگفرش است. یک ساعت خورشیدی بزرگ و تعدادی معبد نیز در محوطه دیده می شود. دور این محوطه با دیواری از جنس خشت و گل حصار کشی شده که هفت دروازه دارد. خارج از آن نیز معابد دیگری دیده می شوند. حصار دیگری محوطه ی محصور زیگورات و معابد ذکر شده ی خارج از آن را به همراه چندین بنای تاریخی دیگر دربرمی گیرد. خانه های مردم که بقایای اندکی از آن ها باقی مانده است خارج از حصار دوم قرار دارند. کل مجموعه ی نیایشگاهها و خانه ها که شهر را تشکیل می داده اند با دیواری خشتی محدود شده اند. چندین کاخ و مقبره ی سلطنتی نیز در مجموعه ی چغازنبیل وجود دارد.

سیستم آبرسانی، ناودان ها و تصفیه ی آب محوطه ی زیگورات چغازنبیل یکی از عجایب روزگار باستان است. در تمام قسمتهای بنا آبراهه هایی دیده میشود که بنا را در مقابل بارانهای سیل آسای منطقه محافظت می نماید. همچنین علی رغم گذر رودخانه ی دز از نزدیکی مجموعه و با توجه به پایین تر بودن بستر رود دز نسبت به دشتی که سازه ها در آن قرار دارند، مردم ایلام آب را از رود کرخه با حفر کانالی که از هفت تپه عبور میکند به شهر رسانده اند. اما گرفتن آب از رود کرخه مشکلی اساسی داشته است. در واقع آب کرخه در مسیر خود گل آلود میشده و به ایلامیان می رسیده است. در نتیجه آنان برای حل مشکل، فرایندی جهت تصفیه ی آب طراحی و اجراکرده اند. به این صورت که با عبور دادن آب از تنبوشه ها که لوله های سفالین هستند و ریختن آن در حوضچه هایی بزرگ و کوچک که ته نشین کشدن گل ولای را در پی داشته، آب را تصفیه و قابل استفاده می کرده اند.

سازه های آبی شوشتر

بر همگان واضح و مبرهن است که استان خوزستان از مراکز کهن تمدن ایران زمین است و در این میان شهر شوشتر جایگاه ویژه ای دارد. گذر رودخانه های کارون و دز و نیز موقیعت جغرافیایی و رفت و آمد شاهان بزرگ ایران باستان به این منطقه از دیرباز شرایط آبادانی آن را فراهم کرده است. از آثار برجای مانده از گذشته های دور در شوشتر، سازه های آبی مشهوری را میتوان نام برد که نام آنها با نام شهر گرده خورده است. سازه هایی که نشانگر هوشمندی و دانش ایرانیان باستان و پیوند فرهنگ آنان با طبیعت است. باوجود اینکه امروزه تنها بخشهایی از این مجموعه باقی مانده است، همچنان عظمت حیرت انگیز ساختار این شبکه ی آبیاری، هر بیننده ای را به تحسین وامیدارد و شکوه پیشین شهر شوشتر را یادآوری می نماید.

سازه های آبی شوشتر مجموعه ای به هم پیوسته و مرتبط از چندین بند، پل، کانال، تونل، آبشار و آسیاب است که با هدف مدیریت آب رودخانه ی کارون و استفاده از آن به تدریج از زمان هخامنشیان تا دوره ی ساسانی ساخته شده. مهار باران های سیل آسای فصلی، طغیان رود کارون و نیز نگهداری و بهره گیری از آب آن در فصول گرم و خشک از ویژگیهای این سازه به شمار می رود. فنون معماری و اصول ریاضی و مهندسی به کار رفته در این سازه از شگفتی های آن و نیز گواه پیشرفت دانش، گسترش فرهنگ و جوامع انسانی همگام و متناسب با طبیعت و محیط پیرامون در طول تاریخ است.

بر اساس روایات تاریخی شهر شوشتر از ابتدا به صورت شهر پایه گذاری شده و روستایی که تکامل یافته باشد نبوده است؛ هرچند که تاریخ پیدایش آن در ساحل رود کارون به درستی مشخص نیست. بنای اولیه ی سازهای آبی شوشتر در زمان هخامنشیان گذاشته شده است. در این دوره در محل ورود رود کارون به شهر شوشتر ابتدا بند میزان به شکل نیم دایره احداث شده است که وظیفه ی تقسیم آب این رود را به عهده دارد. به این صورت که پس از بند میزان، هخامنشیان با امکانات ابتدایی نهری حفر کردند تا آب رود کارون را در دو مسیر با نسبت دو به چهار هدایت کند. نهر دستکند جدید، گرگر یا دودانگه نام دارد زیرا دو سهم از آب کارون را در خود جای میدهد و بخش دیگر رود شطیط را تشکیل میدهد که با توجه به بهره ی چهار سهمی آن، چهاردانگه نیز خوانده میشود. ساخت نهر گرگر در این ابعاد و به طول چهل کیلومتر بدون ابزارهای پیشرفته به نحوی که کف آن کاملا آبندی باشد و هدررفتی نداشته باشد از عجایب این مجموعه است. عملکرد کلی مجموعه ی سازه های آبی شوشتر به این صورت است که آب در نهر گرگر به پل بند گرگر میرسد، پشت آن جمع میشود. هنگامی که ارتفاع آب جمع شده به میزان مشخصی رسید سرریز میکند و به سوی تونلهای سه گانه هدایت میگردد. این تونلها به نوبه ی خود انشعابات و کانالهایی دارند و آب را بسوی آسیابها هدایت میکنند. آسیابها به گردش در می آیند و غلاتی مانند گندم آسیاب می شود. بعد از آن آب از آبشارهای مصنوعی تعبیه شده به حوضچه ای بزرگ در بیرون میریزند و در نهایت به سوی مزارع جریان می یابد. در ساخت اجزا و قسمتهای مختلف این مجموعه ی در هم تنیده از سنگ خارا، ساروج و آهن استفاده شده و برخی بخشها نیز در دیواره های سنگیِ نهر حفر شده اند.

در قسمتهای گوناگون مجموعه ی خلاقانه ی شهر شوشتر بندهایی ساخته شده است. در شمال شهر شوشتر و در محل ورود رود کارون به دشت خوستان بند دختر در زمان ساسانیان احداث شده است. برخلاف سد که آب را ذخیره میکند، بند با مسدود کردن جریان آب وظیفه ی بالابردن سطح آن را به عهده دارد. با افزایش ارتفاع آب رودخانه و بعد سرریز شدن آن از دیواره بند، آب را بسوی کشتزارها روان می سازند. برخی از بندها با مقاصد خاصی ساخته شده اند. برای مثال با بند ماهی بازران یا بند خدا آفرین که بنای آن به دوره ی ساسانی باز میگردد، با بالابردن سطح آب رود گرگر ماهیگری را تسهیل می نماید. بند دارا در زمان هخامنشیان بر نهر گرگر ساخته شده و از مهمترین بندهای مجموعه است. پل بند برج عیار نیز در زمان ساسانیان جهت هدایت آب نهر گرگر بسوی باغهای میوه در پایین دست آبشارها ساخته شده است. گویا برج عیار نیز جهت سنجش ارتفاع آب به کار میرفته است.

رودخانه ی شطیط پس از جدا شدن از نهر گرگر در سمت دیگر محدوده ی شوشتر باستانی جریان می یابد. اما در میانه ی راه نهر دستکند دیگری به نام داریون که در زمان داریوش بزرگ حفر شده، قسمتی از آب رود را بسوی جنوب شهر، مزارع و باغات آن و نیز دشت میاناب هدایت می کند. بند آجری شادروان در زمان شاهپور شاه ساسانی به مجموعه اضافه شده و بر روی رودخانه ی شطیط واقع است. گفته می شود که شاه ساسانی رومیان شکست خورده در جنگ را مجبور کرده است تا زیر نظارت متخصصان ایرانی بند شادروان را بنا کنند. واقعه ای که سنگ نگاره ی آن در نقش رستم در مرکز فرمانروایی ساسانیان نیز وجود دارد. بند شرابدار در یکی از انشعابات نهر داریون به نام رود رقط از سنگ ساخته شده و آب مورد نیاز تاکستان های شوشتر را تامین می کرده است. بند دیگری نیز با استفاده از قلوه سنگ، ماسه سنگ، خاک و ملات ساروج همانند بند شرابدار در زمان ساسانی بر روی نهر رقط احداث شده که به پل بند لشکر معروف است. سابقا در کنار این پل بند نیز آسیابهایی وجود داشته است. بند خاک بر جای مانده از دوره ی ساسانی است و نهر رقط را به نهر داریون پیوند میدهد. همزمان در این بند نهر حاصله دو شاخه می شود؛ یک شاخه به رودخانه ی شطیط می ریزد و شاخه ی دیگر به نهر گرگر. به این ترتیب رودهای مصنوعی شهر شوشتر را مانند جزیره ای احاطه می نمایند. از پلهای روی رودخانه ی داریون میتوان به پل شاه علی اشاره کرد که متعلق به دوره ی صفویه است و شوشتر را به روستاهای جنوبی و اهواز متصل میکند.

علاوه بر بندها، آبراهه ها و آسیابها، بخشهایی به نام سیکا نیز در کانالهای آب رسانی تعبیه شده اند که علاوه بر تسهیل گذر آب، محلی جهت استراحت و گردش مردم نیز فراهم می نمایند. شوادان ها نیز اتاقکهایی جهت استراحت آسیابانان موازی با مجرای هدایت آب به سمت آسیاب است که پنجره هایی بر دیوارها و سقف دارد. از این رو آسیابان هم بر حرکت سنگ آسیاب نظارت میکرده و هم بر سرعت و مقدار آب ورودی. یک برج آجری هشت ضلعی نیز با هدف نگهبانی از مجموعه بر فراز تپه ای مشرف به بند میزان ساخته شده که به برج کلاه فرنگی معروف است. مندائیان خوزستان نیز در محوطه ی بند عیار پرستشگاهی دارند. این پرستشگاه در شرق بند برج عیار به شکل صلیب ساحته شده است. مندائیان شوشتر در دوره های بعد و تا زمان قاجار از این مکان جهت انجام مراسم مذهبی خود استفاده می کرده اند.

قلعه ی سلاسل یکی دیگر از قسمتهایی است که در مجموعه ی سازه های آبی شوشتر به ثبت یونسکو رسیده است. این قلعه ی وسیع مربوط به دوره ی هخامنشیان بوده و بر کرانه ی رود شطیط  قرار دارد. شکل کلی آن بیضی است و خندقی که در بخش های شمالی و شمال شرقی آن احاطه می کند، در جنوب به نهر داریون می رسد. از قسمتهای مختلف و متعدد قلعه ی سلاسل مانند حصار، برج ها، دروازه ها، سربازخانه ها، شبستان ها، حمام ها و غیره امروزه تنها اتاقهای زیرزمینی باقی مانده اند. این قلعه سابقا کاربری نظامی و دفاعی داشته و وظیفه ی محافظت از مجموعه ی سازه های آبی را نیز ایفا میکرده است.

پایان بخش نظام در هم تنیده ی آبی شوشتر بند قیر است که نهرهای ایجاد شده را در جنوب شوشتر به هم پیوند میدهد. در این مکان رود دز نیز به آنها ملحق وی شود و کارون پر آب را دوباره می سازند. لازم به ذکر است که این بند در پرونده ی سازه های آبی شوشتر در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت نشده است.

محوطه ی شهر باستانی شوش

در شمال استان خوزستان و بین رودخانه های کرخه و دز محوطه ی باستانی شهر شوش میراث دار کهن ترین تمدنها و ساکنان فلات ایران است. این محوطه ی باستانی 27 لایه ی تمدن و شهرنشینی مربوط به هزاره های قبل از میلاد را در خود جای داده است. شوش نمونه ای نادر از آغاز و گسترش شهرنشینی پیش از ایلامیان و در زمان آنها است. قرنها پیش از تشکیل حکومت ایلام، مردمانی کوچ نشین در منطقه ی شوش ساکن شده و روستاهایی به وجود آوردند؛ به کشاورزی پرداختند و با ساخت کانال آب را از رودخانه ها به مزارع انتقال دادند. در این زمان درگیری های گهگاه میان روستاها به تخریب یکی و قدرت یافتن دیگری منجر میشده است. طی قرنها و تا زمان تشکیل حکومت ایلام حدود سه هزار سال پیش از میلاد شهر شوش متناوبا رونق یافته یا ویران گشته است. تپه ی موسوم به آکروپل در شوش امروزی یادگار این دوران را در دل خود جای داده است. موقعیت جغرافیایی شوش، نزدیکی به منابع آبی و همسایگی با تمدنهای میانرودان و مرکزیت تمدن ایلام، اقتدار و تمدن هخامنشیان و گذر راه شاهی از این شهر از عوامل اهمیت شوش در دوران باستان است. همچنین پایتختی شوش در عصر هخامنشی  و احداث راه شاهی در بوجود آمدن معماری جدیدی که بعدا در فلات ایران گسترش یافت و غالب گشت، نقش به سزایی دارد.

با تشکیل دولت ایلام شوش به پایتختی برگزیده شد و به شهری آباد و بزرگ تبدیل گشت. قلعه و بناهای گوناگون دیگر و نیز مجسمه های سنگی در آن ساخته شدند و شوش به یکی از مشهورترین و مهمترین شهرهای دنیای باستان بدل شد. ایلامیان تمدن خود را گسترش داده و از خط و نوشتن بهره می بردند. پیشرفتهایی در معماری، استفاده از چرخ، فلزات و شیشه داشتند و آثاری مانند چغازنبیل، آجرنوشته و گل نوشته های گوناگون را از خود بر جای نهادند. علارغم فراز و نشیبهای تاریخی، جنگها و بزرگ و کوچک شدن گهگاه قلمرو، حکومت ایلامیان با مرکزیت شوش حدود دو هزار سال ادامه یافت. اما آشوربانیپال شاه آشور در قرن پنجم پیش از میلاد شوش را به تصرف درآورد و از آن ویرانه ای باقی گذاشت. پس از آن دولت تضعیف شده ی ایلام نیز با روی کار آمدن دولت هخامنشی در آن ادغام گشت.

شاهان هخامنشی توجه ویژه ای به شهر شوش داشتند و در شکوفایی آن می کوشیدند. داریوش اول شهر را بازسازی نمود و کاخ معروف آپادانا را در آن بنا نهاد. کاخ با هفتاد و دو ستون سنگی به ارتفاع بیست و دو متر و دیوارهای خشتی با روکش آجر ساخته شد و قسمتهایی مانند تالار بارعام، کاخ پذیرایی، دروازه، حرمسرا و سه حیاط مرکزی را در بر میگرفت. آجرهای لعابدار و منقوش به کار رفته در ساخت کاخ همچنان برجای مانده اند و جلوه گر زیبایی کاخ اند.

تا زمان حمله مغول، شوش شهری پر جمعیت و آباد بود اما از آن زمان رفته رفته رونق از شهر رخت بربست. از مدتها پیش از آن نیز آنچه از شکوه دوران طلایی گذشته باقی مانده بود، به فراموشی سپرده شده و اندک اندک زیر خاک مدفون می گشت. تپه های دشت شوش قرنها حافظان میراث گران سنگ گذشته بودند. تا اینکه اواخر عهد قاجار و با رفت و آمد اروپاییان به ایران اهمیت تاریخی شوش عیان گشت و میراث شوش کهن سر از خاک بر آورد. افسوس که بی کفایتی شاهان قاجار، ناآگاهی و عقب ماندگی ایرانیان و نیز سودجویی اروپاییان زمینه ی انتقال میراث باارزش شوش به موزه های اروپایی را فراهم ساخت و بخش عظیمی آثار برجای مانده از تمدنهای کهن ایران به یغما رفت.

کاخ آپادانا، کاخ شاوور، کاخ هدیش، دروازه ی شرقی، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، تپه های باستانی و قلعه ی شوش و نیز مسجد جامع شوش از جمله مکانهایی هستند که تحت عنوان کلی شوش در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند. در زمان شاهپور دوم هخامنشی کاخ شاوور در شهر پیشه وران ساخته شد و شامل تالاری باشکوه با شصت و چهار ستون سنگی و بنایی از خشت بود. این کاخ در حفاری های اخیر کشف شده است. علاوه بر بقایای ستونهای سنگی چندین نقش برجسته ی سنگی از این کاخ نیز برجای مانده است. شهر شاهی شوش محل زندگی بزرگان و نجیب زادگان بود. کاخ هدیش آن شبیه کاخ آپادانا اما در ابعاد کوچکتر ساخته شده. ستونهای این کاخ از آجر و بنای آن ساده تر بوده است. مسجد جامع شوش از اولین مسجدهایی است که در ابتدای ورود اسلام به ایران ساخته شده و از این رو از جمله قدیمی ترین مساجد کشور به شمار می رود. قلعه ی فرانسوی ها، قلعه ای است که در زمان قاجار جهت اقامت باستان شناسان فرانسوی با خشت و آجرهای تاریخی و متعلق به کاخ آپادانا ساخته شده است. این قلعه ی ذوزنقه ای شکل، به سبک قلعه های اروپایی قرون وسطی بر فراز بلندترین تپه ی منطقه بنا شده. هم اکنون از این قلعه جهت نگهداری آثار مکشوف در این ناحیه استفاده می شود.

محوطه های باستانی استان خوزستان

علاوه بر تپه های باستانی اطراف شوش، از تپه ی باستانی کلگه زرین در جنوب شهر مسجد سلیمان نیز آثاری از دوران هخامنشی، اشکانی و ساسانی به دست آمده است و به نظر میرسد این مکان یکی از مراکز مالی هخامنشیان بوده است. محوطه ی باستانی ارجان حوالی بهبهان، تپه های باستانی چغامیش و منطقه ی ایوان کرخه حوالی دزفول از دیگر میراث کهن برجای مانده از روزگار قدیم در استان خوزستان هستند. در غار معبد تاریشا یا اشکفت سلمان در جنوب شهر ایذه حکاکی های مربوط به عهد ایلامی و بزرگترین خط نوشته ی میخی را می توان دید. سنگ نگاره ی کول فرح در شمال شرقی شهر ایذه شامل چندین نقش برجسته ی ایلامی است که به همراه محوطه ی باستان شناسی شمی از آثار تاریخی مهم این شهر به شمار میرود.

معابد باستانی و اماکن مذهبی استان خوزستان

آتشکده ی جاوید – معبد بردنشانده – کلیساهای خوزستان  – مقبره ی دانیال نبی – اماکن مذهبی

آتشکده ی جاوید

بنای آتشکده ی جاوید در مسجدسلیمان به زمان هخامنشیان باز می گردد و به سبک معماری تخت جمشید ساخته شده است.

معبد بردنشانده

قدیمیترین معبد روباز ایران معبد بردنشانده متعلق به دوره ی هخامنشیان حوالی شهر مسجد سلیمان است. سه بخش این مجموعه شامل نیایشگاه در شرق، قصبه در شمال و کاخ می باشد.

کلیساهای خوزستان

کلیسای سورت مسروپ در دوره ی پهلوی در اهواز ساخته شده. کلیسای سورت گاراپت نیز در آبادان که بزرگترین جمعیت ارامنه را داشته در همین زمان بنا شده است. اما امروزه با توجه به کم بودن جمعیت ارامنه مراسمی در این کلیساها برگزار نمیشود.

مقبره ی دانیال نبی

مقبره ی دانیال نبی در شوش از دیگر جاهای دیدنی این شهر در ساحل شرقی رود شاوور است. نسب دانیال را که در قرن ششم پیش از میلاد به همراه عده ای از یهودیان به ایران مهاجرت کرده، به حضرت یعقوب از پیامبران بنی اسرائیل نسبت میدهند.

اماکن مذهبی

در شهر اهواز آرامگاه علی ابن مهزیار از یاران امام رضا در مسجدی که خودش بنا کرده قرار دارد. مسجد رنگونی های آبادن به سبک معماری شبه قاره ی هند مخصوص مسلمانان اهل سنت پاکستان، میانمار و غیره که در پالایشگاه نفت آبادان کار میکردند ساخته شده. مسجد جامع خرمشهر در جنگ ایران و عراق مقر فرماندهی و تدارکات مردم و نماد مقاومت است. مسجد جامع شهر دزفول در قرن سوم هجری به سبک چهارایوانی بنا شده و نزدیکی معماری آن با معماری دوره ی ساسانی و بقایای موجود در منطقه ی ایوان کرخه از ویژگیهای منحصر به فرد آن است. مسجد جامع شوشتر نیز در زمان خلفای عباسی ساخته شده و عناصر تشکیل دهنده ی آن فرهنگ اسلامی حاکم بر آن زمان را به خوبی نشان میدهد. گنبد آبی رنگ و کاشی کاریهای آرامگاه سیدعلی معروف به بابارکن الدین ولی عارف قرن هشتم هجری در بافت قدیم شهر دزفول از بناهای قابل توجه این شهر است.

اماکن دیدنی شهر اهواز

بازار عبدالحمید قدیمیترین بازار شهر اهواز در زمان قاجار ساخته شده. سرای معین التجار در زمان ناصرالدین شاه بنا شده و در بافت قدیم این شهر قرار دارد. بازار کاوه نیز متعلق به دوره ی پهلوی و مرکز خرید و فروش میوه و تره بار، ترشی، انواع ماهی و سایر اقلام خوراکی شهر اهواز است. سرای دادرس و سرای افضل از دیگر بناهای قدیمی این شهر به شمار میروند. دانشگاه سه گوش اهواز بنایی متعلق به دوره ی پهلوی اول است که در حاشیه ی رود کارون و به عنوان ساختمان بانک ملی ساخته شده. پس از تغییر کاربری های متعدد، این بنا در نهایت در سال 1365 به دانشکده ی ادبیات و زبانهای خارجی تبدیل شد. قوس دایره ای ایوان، کاشی کاری ها و رواقهای حیاط مرکزی از ویژگیهای این ساختمان به شمار میروند.

اماکن دیدنی شهرهای استان خوزستان

سرای افضل در شوشتر در واقع کاروانسرایی متعلق به دوره ی قاجار است و خانه ی مستوفی این شهر مجموعه ای شامل حمام، مسجد، منزل و پل به سبک معماری دوره ی قاجار با تزئینات و آجرکاریهای زیبا است. از دیگر خانه های قاجاری این شهر، خانه ی امین زاده در چهار طبقه شامل شوادان، شبستان و غیره به سبک معماری ایوان مرکزی ساخته شده و بیانگر موقعیت اجتماعی صاحب خانه است. کوشک حمیدیه شامل چهار ساختمان در حاشیه ی رود کرخه و مربوط به اواخر دوره ی قاجار و اوایل دوره ی پهلوی است. حوالی دزفول بر روی رود دز چندین آسیاب آبی ساخته شده که برخی از آنها مربوط به دوره ی ساسانیان و برخی مربوط به عهد صفویه و قاجار است. حمام بکان در شهرستان بهبهان در کنار رود کارون به شکل مربع سبک چهار ایوانی و سقفی گنبدی شکل در زمان ساسانیان ساخته شده است. حمام کرناسیون بنایی متعلق به دوره ی قاجار در دزفول است که هم اینک به موزه ی مردم شناسی تغییر کاربری داده شده است. موزه ی هنرهای معاصر اهواز، موزه ی بهبهان، سینما شیرین، سینما نفت و موزه ی آبادان از دیگر مکانهای دیدنی شهرهای استان خوزستان هستند. این سازه ها علاوه بر کاربری آسیاب، به عنوان بند نیز مورد استفاده بوده اند. بنای مقبره ی یعقوب لیث صفاری از خشت خام و متعلق به دوره ی سلجوقی در مسیر دزفول به شوشتر قرار دارد. شاخصه ی این بنا گنبد مخروطی آن است.

پلهای استان خوزستان

رودهای پرآب استان خوزستان از مهمترین جاذبه ها و شاهرگهای حیاتی این استان هستند. برای مثال رود کارون از زردکوه بختیاری سرچشمه می گیرد و از شهرهایی مانند اهواز و شوشتر می گذرد. در این شهرها از گذشته پلهایی بر روی رودخانه ساخته شده اند. برخی از این پلها علاوه بر کارکرد، از لحاظ زیبایی ظاهری نیز شاخص و سرآمد هستند.

-پل سفید اهواز

-پل جهان آرای خرمشهر

پل سفید اهواز

پلهای ساخته شده برروی کارون در شهر اهواز از نمادهای این شهر محسوب می شوند. پل سفید را دو مهندس آلمانی در سال 1315 با سختی فراوان ساخته اند. این اولین پل معلق ایران دو قوس بتنی 12 و 20 متری دارد.

پل هفتم اهواز

آبشار مصنوعی و نورپردازی زیبای پل هفتم اهواز در شب از دیگر جاذبه های این شهر به شمار میرود.

پل طبیعت اهواز

پل خلاقانه ی طبیعت کیانپارس در شهر اهواز پلی جهت گردش عابران پیاده است و پارک ساحلی کارون را به پارک لاله در سمت دیگر رودخانه پیوند میدهد. استفاده از لوله های از رده خارج شده ی انتقال آب در ساخت پل و چشم انداز زیبای آن از شاخصه های پل طبیعت شهر اهواز به شمار میرود.

پل جهان آرای خرمشهر

پل جهان آرا یا پل دوم خرمشهر بر روی کانال عضدی که در دوره ی عضدالدوله ی دیلمی حفر شده ساخته شده و شمال و جنوب شهر را به هم مرتبط می سازد.

مناظر طبیعی استان خوزستان

-نرگس زارهای شهرستان بهبهان

-تالاب شادگان

–خور موسی و جزایر بکر

–تالاب هورالعظیم

-منطقه ی حفاظت شده و پارک ملی کرخه

-دریاچه سد شهید عباسپور

-چشمه های قیر رامهرمز

نرگس زارهای شهرستان بهبهان

نرگس زارهای شهرستان بهبهان از وسعترین و کهنترین نرگس زارهای ایران هستند و چهار نوع نرگس به نامهای  شصت پر، پنجه گربه ای، مسکین و شهلا را درخود جای داده اند. اواخر دی ماه و اوایل بهمن ماه گلهای نرگس می شکفند، عطر آنها از دوردستها به مشام میرسد و منظره ای زیبا و چشم نواز به منطقه می بخشند. با توجه به محصور بودن نرگس زارهای بهبهان امکان بازدید آنها در طول روز میسر است.

تالاب شادگان

تالاب شادگان یکی از تالابهای بزرگ و زیبا و البته در معرض خطر استان خوزستان به شمار می رود. تالاب و پناهگاه حیات وحش شادگان در جنوب شهر اهواز واقع است و از غرب به رودهای کارون و بهمنشیر و از شرق به خور موسی و خور عزلان محدود می شود. عمده تامین کننده ی آب این تالاب رودخانه ی جراحی است که علاوه بر بارانهای زمستانه، جذر و مد خلیج فارس و نهرهای بحره و مالح وظیفه ی آب رسانی به تالاب را انجام می دهد. زیست بوم این منطقه شامل گیاهانی مانند جگن، نی، علف شور، آلاله و نیلوفر آبی و غیره است که درهم تنیدگی و انبوهی آنان زیستگاه مناسبی برای جانداران و آبزیان پدید آورده است. خارج از آب و در حاشیه ی تالاب نیز درختان وگیاهانی مانند نخل، گز، کنگر وحشی، خارشتر، شوره و گل رنگ وحشی می رویند. پرندگان مهاجر که اغلب در فصول سرد از مناطق سردسیری به این تالاب می آیند، در این جنگلها لانه سازی میکنند و عمده حیات وحش آن را تشکیل می دهند. از جمله ی پرندگان تالاب شادگان می توان به انواع اردک، مرغابی، غاز، کاکوتی، خروس کولی، فلامینگو و پلیکان و نیز گونه های کمیابی مانند گیلانشاه خالدار اشاره کرد. فراوانی گونه های پرندگان و آبزیان در این تالاب یکی از عوامل ارزشمندی آن به شمار می رود. ماهیان تالاب شادگان نیز شامل انواع مختلف کپور، ماهی صُبور، کفشک ماهی، ماهی شانک، گربه ماهی، مارماهی و کوسه ماهی هستند. گونه های متنوعی از خزندگان و دوزیستان و همچنین پستاندارانی مانند گرگ، روباه، گراز، راسو، کفتار نیز در حاشیه ی این تالاب زندگی میکنند و غنای زیستی و چرخه ی طبیعی آن را تکمیل می نمایند. لازم به ذکر است که به دلیل ورود آب شیرین رودخانه ها و آب شور خلج فارس به این تالاب، شاهد حضور همزمان ماهیان آب شیرین و ماهیان آب شور در آن هستیم.

مردم روستاهای رگبه و سراخیه خانه های خود را با خشت، گل و نی در این تالاب ساخته اند و رفت و آمد آنها با قایق است.

خور موسی و جزایر بکر

خور موسی و جزایر بکر آن زیستگاه دلفین های گوژپشت و پرندگان مهاجر بسیاری است. این خور در واقع شاخاب و خلیجی کوچک در محدوده ی بندر ماهشهر است. بندر ماهشهر و بندر امام در ساحل  شمالی قرار دارند و از مراکز مهم صنعت پتروشیمی کشور به شمار می روند. در برخی نقاط عمق این خور به پنجاه متر می رسد و همین امر عبور و مرور کشتی های بزرگ را نیز تسهیل می نماید. خورهای کوچک دیگری نیز در غرب از این خور منشعب می شوند. علاوه بر سه جزیره ی غیرمسکونی دارا، بونه و قبرناخدا که در دهانه ی خور واقع اند تعدادی جزیره ی بکر و کوچک نیز در این خور دیده میشوند. جزیره ی باتلاقی دارا و جزیره ی قبرناخدا محل تخم گذاری پرستوهای دریایی است. جزیره ی بونه نیز محل زندگی پرنده ی سلیم خرچنگ خور به شمار می رود. در میان پرندگان خور موسی پرنده ی گیلانشاه خال دار با توجه به آلودگی آب خور این گونه رو به انقراض است؛ فلامینگو، انواع پرستو، کفچه نوک، اگرت ساحلی از دیگر پرندگان زیبایی هستند که در خور موسی زندگی می کنند. همچنین خرچنگ، گلخورک، انواع ماهی ها از مله ماهی حلوای سفید، نهنگ، دلفین گوژپشت و ماهی فریاله از آبزیان این خور به شمار می روند.

تالاب هورالعظیم

تالاب هورالعظیم یا هویزه تالابی پهنارو در جنوب غرب هویزه و در دشت آزادگان است و در خاک عراق نیز کشیده شده. در واقع حدود یک سوم این تالاب در ایران و مابقی در خاک عراق قرار دارد. سراسر تالاب با نی پوشیده شده و رودهای کرخه و دجله آب کل تالاب را تامین میکنند. در برخی نقاط عمق آب آن به پنچ متر نیز می رسد. متاسفانه در زمان جنگ ایران و عراق و سالهای پس از آن به دلایل مختلف از جمله تامین نشدن آب مورد نیاز در هر دو کشور، تالاب رو خشکی و از بین رفتن است. زیست بوم هورالعظیم بسیار غنی و متنوع بوده و خشکیده شدن آن علاوه بر از بین رفتن گونه های گیاهی و جانوری آن انتشار ریزگردها و آلودگی هوای استانهای جنوبی کشور را در پی داشته است.

پوشش گیاهی تالاب هورالعظیم شامل گیاهان کفزی و شناور است. نی، جگن، ترتیزک (شاهی)، نیلوفر آبی و غیره از جمله ی این گیاهان اند. علاوه بر گراز، گاومیش، سمور آبی و سگ آبی که در محدوده ی آن زندگی میکنند، انواع آبزیان مانند ماهی کپور، پرندگان آبزی بومی و مهاجر از جمله پلیکان، درنا، اردک، چنگر و غاز خاکستری و نیز گونه های نادری مثل عروس غاز، غاز پیشانی سفید، اردک مرمری، میوه خور و اکراس آفریقایی نیز در این تالاب دیده میشوند و زیبایی و تنوعی مثال زدنی به آن می بخشند. برخی از این پرندگان مانند عروس غاز از گونه های در حال انقراض به شمار می روند.

منطقه ی حفاظت شده و پارک ملی کرخه

منطقه ی حفاظت شده کرخه شامل دو بخش است؛ از شمال غربی شهر شوش آغاز میشود و در ساحل رود کرخه به شوی جنوب امتداد می یابد. قسمت شمالی این منطقه تپه ماهوری و قسمت جنوبی آن دشت است و رود کرخه از میان آن می گذرد. از دیگر ویژگی های این منطقه ی حفاظت شده می توان به جنگلهای گرمسیری و هموار و بدون کوه بودن منطقه اشاره کرد. در این جنگلهای انبوه جانورانی مانند گوزن زرد ایرانی، رودک عسل خوار، سیه گوش، گربه ی جنگلی، گرگ و گونه هایی از لاک پشت ها  زندگی می کنند. از میان انواع درختان، درختچه ها و گیاهان علفی منطقه میتوان به بید، جاز، استبرق، شبدر، گز و مرغ اشاره کرد. همچنین پرندگانی از جمله بلبل خرما، لیکو، اردک مرمری، اکراس آفریقایی و حواصیل زرد نیز در منطقه ی کرخه دیده می شوند.

دریاچه سد شهید عباسپور

سد شهید عباسپور در فاصله ی سالهای 1344 تا 1354 بر روی رودخانه ی کارون و حوالی شهر مسجد سلیمان ساخته شده و همچنین از اولین سدهای ایران و خاورمیانه می باشد. استحکام این سد بتونی به اندازه ای است که موشکهای عراقی در زمان جنگ نتوانستند آسیب جدی به آن وارد کنند. در این میان طبیعت بکر و سرسبز منطقه، منظره ی دریاچه ی پشت این سد و نیز جزیره ی کوشک از دیگر دیدنی های استان خوزستان به شمار میرود.

چشمه های قیر رامهرمز

حوالی رامهرمز چشمه هایی وجود دارد که به جای آب از آن قیر میجوشد. در باور اساطیری مردم این منطقه از این چشمه ها خون اژدهایی میجوشد که به دست اسفندیار روئین تن کشته شده است. آثار به جا مانده از دوره ی هخامنشیان نشانگر استفاده از قیر در تهیه ی ظروف در آن دوران است.

صنایع دستی استان خوزستان

صنایع دستی هر منطقه ریشه در منابع طبیعی و فرهنگ مردم آن دارد. در استان خوزستان نیز با توجه به شرایط اقلیمی و سبک و شرایط زندگی مردم مانند سایر نقاط کشور ساخت انواع مختلف صنایع و مصنوعات دست ساز از دیرباز رونق داشته است. از مهمترین اقلامی که هنرمندان چیره دست در استان خوزستان تهیه می کنند به موارد زیر میتوان اشاره کرد:

استفاده از نخل و نی در استان خوزستان

-مصنوعات چوبی

-دست بافت های استان خوزستان

–پارچه بافی در استان خوزستان

-مصنوعات فلزی

استفاده از نخل و نی در استان خوزستان

فراوانی نخل در استان خوزستان باعث شده تا مردم راههای خلاقانه ای جهت استفاده از اجزای آن و تهیه ملزومات خود بیابند. علاوه بر این نیزارهای فراوان منطقه شرایط را برای بافت انواع حصیر، بوریا، کپو و سبد فراهم آورده است. بافت انواع مصنوعات حصیری مانند کیف، سبد، زنبیل، سفره، پرده، کلاه، بادبزن، بوریا یا زیرانداز و غیره از قدیمیترین و رایج ترین هنرهای این منطقه به شمار میرود. عشایر بختیاری حوالی دزفول علاوه بر سبد و زنبیل معمولی نوعی سبد خاص به نام سله میبافند که برای آبکش کردن برنج به کار میرود. در اندیمشک نیز سبدها را با استفاده از ترکه های بید تهیه میکنند. کپو تهیه ی انواع سبد و ظروف مختلف با استفاده از شاخه های نخل و گندم و تزئینات کامواست و امروزه طرفدارن زیادی یافته است.

مصنوعات چوبی

دو شهر بهبهان و دزفول هنرمندان ماهر به خراطی و تهیه ی وسایل چوبی از درختان سپیدار و توسکا میپردازند. از محصولات این کارگاه ها میتوان به انواع پایه و قسمتهای مختلف میز، صندلی، مبل و گهواره، بدنه و زیر قلیان، گلدان، نمکدان و غیره اشاره کرد.

دست بافت های استان خوزستان

در میان عشایر عرب و بختیاری بافت انواع گلیم با استفاده از طرحهای هندسی و نقشه های ذهنی و به کارگیری رنگهای مختلف رواج دارد. در بهبهان برای بافت پشتی با نقشهای راه راه از پشم استفاده میشود. علاوه بر بافت پشتی، نمد مالی و تهیه ی محصولات نمدی شامل زیرانداز، کلاه و غیره نیز فراوان است. از دیگر مراکز تهیه ی نمد میتوان به شهر دزفول نیز اشاره کرد. در این دو شهر بافت و دوخت گیوه نیز از قدیم انجام می شده است.

پارچه بافی در استان خوزستان

از دیرباز بافت انواع پارچه نیز در استان خوزستان رونق فراوانی داشته است. بافت انواع چادرشب که به آن موج گفته میشود در بهبهان انجام می شده. مقنعه نام نوعی پارچه ی تک رنگ و بدون نقش است که برای عمامه، شال کمر، روسری و مقنعه استفاده می شود. در شوشتر پارچه ی احرامی با تاری از پنبه و پودی از پشم به رنگهای مختلف تولید می شود. بافت روسری عربی از ابریشم مصنوعی نیز در دزفول رایج است. همچنین بافت انواع عبای تابستانه و زمستانه در اکثر نقاط استان از جمله سوسنگر و بهبهان انجام می شود. عبای تابستانه با استفاده از نخهای نازک بافته می شود و نمونه ی زمستانه تراکم بیشتری دارد.

مصنوعات فلزی

فلزکاری، ورشوسازی، میناکاری و قلم زنی از دیگرهنرهای استان خوزستان است. وسایل فلزی متفاوتی مانند داس، قندشکن، قیچی و غیره در این منطقه تولید میشوند. ورشو نوعی آلیاژ است که در دزفول اکثرا برای ساخت قلیان از آن استفاده می شود. تولیدات مینایی این استان بیشتر برای تزئین زیورآلات زنانه و ظروف کوچک مانند قندان، سینی و غیره به کار میرود. قلم زنی و ایجاد طرح و نقشه های مختلف برروی فلزات و تهیه ی انواع قفل نیز از دیگر هنرهای رایج در منطقه است.

آداب و رسوم مردم استان خوزستان

اعراب و بختیاری های خوزستان سنتهای ازدواج، لباس، زیورآلات، موسیقی و رقص مخصوص به خود را دارند که بیانگر فرهنگ غنی و نیز سبک زندگی و هویت قومی آنان است. موسیقی شوشتری نیز یکی از جلوه های هنری استان خوزستان به شمار می آید.

-مضیف و مراسم عربهای خوزستان

-مراسم سال نو

-مراسم محرم

مضیف و مراسم عربهای خوزستان

مردم هر منطقه با توجه به پیشینه ی تاریخی، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، فرهنگ و آداب و رسوم مربوط به خود و متفاوت از سایر نقاط کشور دارند. برای مثال مضیف عربی و مراسم قهوه خوری مختص مردم عرب استان خورستان است. مضیف در واقع مهمان خانه ای ساخته شده از جنس نی مردابی، بسیار باشکوه و زیباست. این اتاق بزرگ محل اجتماع و صحبت رئیس عشیره با افراد آن و نیز صحبت و مشورت پیرامون مسائل مختلف و اجرای مراسم صرف قهوه است. پذیرایی در مراسم روضه خوانی ماه رمضان نیز با قهوه و آداب خاصی انجام می گیرد. سفره ی افطار مردم این استان همیشه با انواع شیرینی، خرما و فرنی مزین می گردد. در شب نیمه ی ماه رمضان و مقارن با ولادت امام حسن نیز مراسم گرگیعان در بین اعراب انجام میشود؛ به این صورت که بچه ها بعد از افطار لباس سنتی عربی برتن در کوچه ها میگردند و با آواز از اهالی درخواست عیدی و شیرینی می نمایند. اعراب خوزستان عید فطر را نیز با شکوهی مانند عید نوروز برگزار می کنند؛ لباس نو و دیدوبازدید اقوام و آشنایان از جمله مراسمی است که به مناسبت عید فطر انجام میشود.

مراسم سال نو

مردم خوزستان نیز مانند سایر ایرانیان مراسم سال نو شامل چهارشنبه سوری، سفره ی هفت سین و تحویل سال، دید و بازدید و سیزده بدر را با شکوه برگزار می کنند. آنها همچنین نوعی کلوچه­ی مخصوص با استفاده از آرد، زیره، روغن و رازیانه نیز به این مناسبت تهیه می نمایند.

مراسم محرم

مراسم محرم در جنوب و  از جمله استان خوزستان حال و هوایی خاص دارد؛ مردان معمولا دشداشه ی مشکی و چفیه و زنان لباس مشکی سنتی خود را بر تن می نمایند. نوحه خوانی به شیوه ی بوشهری و سینه زنی به سبک واحد از ویژگیهای بارز مراسم سوگواری محرم در این منطقه است. علاوه بر این نواختن سنج و دمام به شیوه ای محلی به مراسم شکوه و جلوه ای خاص می بخشد و آنرا متمایز می سازد. مراسم دیگری نیز مختص این ایام وجود دارد که نمونه ای از آنها چلاب زنی و شبیه خوانی عربی است. شبیه خوانی نوعی از تعزیه است که در آن صحنه هایی از واقعه ی عاشورا شبیه سازی می شود.

غذاهای سنتی

نزدیکی به دریا و دسترسی به انواع ماهی ها، غذاهای این منطقه را تنوع و غنای فراوانی بخشیده؛ استفاده از تمبر هندی و طعم تند اغلب آنها را متمایز کرده است. امگشت غذایی خوشمزه حاوی برنج، ماهی قباد، کشمش و ادویه است. قلیه ماهی نیز با انواع مختلفی از ماهی مانند شیر، شوریده، سنگسر و میش ماهی پخته میشود. از دیگر مواد لازم برای پخت این غذا میتوان به سیر، جعفری، شنبلیله، گشنیز و تمبر هندی اشاره کرد. قلیه ی میگو کاملا شبیه قلیه ی ماهی است ولی به جای ماهی از میگو در پخت آن استفاده میشود. ماهی صُبور از ماهی های مورد علاقه ی مردم خوزستان است که به صورت کبابی یا تنوری پخته و با گشنیز و شنبلیله، سیر و تمبر هندی طعم دار میشود.   

سمبوسه و فلافل از مشهورترین غذاهای سنتی استان خوزستان است که در سایر نقاط کشور نیز طرفدارن فراوانی دارد. از دیگر غذاهای خوشمزه ی این استان میتوان به آش ارده و نافله اشاره کرد. آش ارده که بیشتر در روزهای بارانی زمستان در دزفول تهیه می شود در واقع پلو پخته شده با ماش است که همراه ارده و شیره ی خرما صرف میشود. نافله مخلوطی از گوشت چرخ کرده، پیاز، آرد نخودچی، نمک و زردچوبه است که در روغن سرخ میشود. نافله های آماده شده را در مایعی حاوی پیاز، پودر نعنا، سرکه و شکر می پزند. مواد لازم برای تهیه ی ماسووا گوشت، نخود، ماست، برنج، شوید، شنبلیله، سیر و پیاز است. مفتح غذایی چرب و اعیانی است که بیشتر در ماه رمضان بر سفره ی شیوخ عرب قرار میگیرد. این غذا در واقع متشکل از تکه های بزرگ گوشت گوسفند پخته شده با ادویه های خاص است.

پاکوره هندی و کبه ی عربی از دیگر غذاهای رایج در این استان هستند. قلیه تخم مرغ حاوی آرد، تخم مرغ، سبزی هایی مانند گشنیز و شنبلیله و البته تمبر هندی است. تولَه یا پنیرک گیاهی محبوب در خوزستان است که از آن یا به عنوان دمنوش یا در طبخ غذایی به نام حمیس تولَه که با برنج و یا نان سرو میگردد، استفاده میشود. بورانی باقلاسبز که مرکب از ماست، باقلا، سیر، پیاز، شوید و برخی از ادویه هاست زینت بخش سفره های این منطقه است. یکی از دسرهای محبوب خوزستان مهلبیه نام دارد و متشکل از آرد، نشاسته ی ذرت، شیر، شکر، خامه، وانیل و گلاب است. دسر خوشمزه ی دیگر این منطقه معسل است که طبعی گرم دارد و با خرما و یا شیره آن، کنجد، دارچین، زنجبیل، هل، میخک و فلفل سیاه تهیه میشود. رنگینک و کلیچه نیز از شیرینهای خوشمزه ی این استان به شمار می روند.

سوغات استان خوزستان

از مهمترین سوغات استان خوزستان در کنار محصولات صنایع دستی، خرمای خوزستان را می توان نام برد که از تنوع و کیفیت بالایی برخوردار است. یکی از مرغوب ترین خرمای تولیدی این استان که سهم زیادی نیز از صادرات خرمای کشور را شامل می شود از نوع استعمران (سایر) است که از نوع نیمه خشک و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز است. اواخر شهریور ماه برداشت این نوع خرما از نخلستانهای استان خوزستان آغاز می شود. خرمای خضراوی و زاهدی نیز از ارقام نیمه خشک هستند و سطح زیر کشت گسترده ای را در استان به خود اختصاص داده اند. خرمای کبکاب از نوع تر و بسیار خوشمزه است؛ محصول کبکاب مناطقی مانند بهبهان مرغوب ترند. نوع خاصویی خرما نیز که در بهبهان به دست می آید بسیار شیرین و باکیفیت است. خرمای خوش طعم برهی و خرمای دانه ریز گنتار، خرمای دیری، خرمای حلاوی و غیره از دیگر اقلام تولیدی خرما در استان خوزستان هستند. شیره ی خرما از دیگر سوغاتهای استان خوزستان و بسیار مقوی است. مردم این استان از شیره ی خرما در غذاهای مختلف، همراه ارده و نیز درکنار چای استفاده میکنند.

کلیچه

کلیچه نوعی شیرینی محلی استان خوزستان است که به شکلهای مختلف در شهرهای مختلف استان و به خصوص خرمشهر تهیه میشود. در تهیه ی خمیر این کلوچه از ماست و زیره استفاده میشود و خرما لایه ی میانی را تشکیل میدهد.

حلوا شکری

حلوا شکری سوغات معروف استان خوزستان است و از ارده تهیه میشود. نوع شوشتری آن که به سیلونی مشهور است همچنان به شیوه ی سنتی و با استفاده از شیره ی خرما به جای شکر تهیه میگردد.

مرکبات و گل دزفول

صیفی جات و مرکبات دزفول از سوغات مشهور استان خوزستان به شمار میرود. آب فراوان و حاصلخیزی خاک شرایط مناسب کشت انواع پرتقال، نارنگی، لیمو، لیمو شیرین و غیره و نیز انواع گل مانند رز و مریم را در این منطقه فراهم آورده است.