ارگ بم

بزرگترین سازه ی خشتی جهان، ارگ بم در حاشیه ی جنوبی فلات ایران در منطقه ای بیابانی ساخته شده و شواهد مختلف قدمت آن را به عصر هخامنشیان میرسانند. قرار گرفته بر سر راه بازرگانی ابریشم و پشم، ارگ بم شامل دو بخش حاکم نشین و رعیت نشین است و آب مورد نیاز آن به وسیله ی قنات تامین میشود. ارگ بم که در لیست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده اوج هنر ساخت ارگ در آسیای میانه با استفاده از خشت و هماهنگی کامل انسان و طبیعت را به نمایش میگذارد.

باغ شازده ماهان

باغ شازده ماهان یکی از باغ های ایرانی است که در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شده اند. این باغ پلکانی به دستور محمدحسن خان قاجار حوالی شهر ماهان ساخته شده. کوشک باشکوه و زیبا، سردر باغ و عمارت شاه نشین از اجرای این باغ به شمار میروند. سیستم آب رسانی آن با توجه به کویری بودن منطقه یکی از شگفتی ها و هماهنگی معماری ایرانی با طبیعت است. آب این باغ از قنات و همچنین از رودخانه ی تیگران تامین می شود؛ آب در قالب چندین جوی، استخر و تعداد زیادی فواره در باغ جریان پیدا میکند و به آن صفا و طراوت می بخشد. حصار بلند باغ این همه زیبایی را در برمیگیرد و آن را از کویر بیرون جدا می نماید.

روستای میمند

روستای میمند از توابع شهرستان شهربابک از دیگر میراث ایرانی ثبت شده در یونسکو است. این روستا با دست در دل صخره ها حفرشده است و انواع مختلفی از سکونتگاه که در مواقع مختلف و بسته به شرایط آب و هوایی استفاده میشده، در آن دیده می شوند. خودکفا بودن روستا و سبک زندگی و ییلاق و قشلاق مردم از ویژگیهای اهالی آن است. از این رو از نکات قابل توجه این روستای صخره ای جریان زندگی در آن است. مردمی همچنان در اتاقها و خانه های آن زندگی میکنند، از مسجد، مدرسه و حمام آن استفاده میکنند و آن را زنده نگه داشته اند.

قنات­های کرمان

در میان یازده قنات ثبت شده در میراث جهانی یونسکو تحت عنوان قنات ایرانی، سه قنات در استان کرمان قرار دارد. قنات ها که نشانگر فرهنگ و سنت های زندگی در مناطق خشک و کویری ایران هستند، وظیفه ی آب رسانی مناسب و مداوم به مناطق تحت پوشش خود را برعهده دارند. در هر منطقه همکاری افراد در حفر و نگهداری قنات زندگی اجتماعی مردم را نیز تحت تاثیر قرار داده و انسجام اجتماعی را افزایش می دهد.

قنات گوهرریز

قنات گوهرریز در شهر جوپار از توابع شهرستان ماهان در عهد صفوی حفر گردیده و باغات و اراضی شهر جوپار را سیرآب میکند. این قنات همچنین زیستگاه نوعی ماهی به نام ماهی سفید کور است. قنات گوهرریز 129 حلقه چاه دارد و در شش رشته کشیده شده است.

قناتهای دوقلوی اکبرآباد و قاسم آباد

قنات اکبرآباد در روستای اکبرآباد شهرستان بم قرار دارد. 35 میله چاه این قنات در طول تقریبی یک کیلومتر کشیده شده اند و آب مورد نیاز روستا را تامین می کند.

با توجه به مشترک بودن منبع دو قنات اکبرآباد و قاسم آباد این دو قنات دوقلو خوانده میشوند. قنات قاسم آباد در روستای بروات شهرستان بم50 میله چاه و بیش از دو کیلومتر طول دارد.

مجموعه­ی گنجعلی خان

آرامش و امنیتی که به خصوص از زمان صفویه در منطقه ی کرمان حاکم شد مجال بروز نبوغ معماری ایرانی را در این منطقه فراهم ساخت. در زمان شاه عباس اول گنجعلی خان به حکومت کرمان منصوب گشت و در مدت حکمفرایی او قناتها و بناهایی درشهر کرمان و خارج از آن ساخته شدند. از مشهورترین این سازه ها مجموعه ی گنجعلی خان است که یکی از نمونه های میدان ایرانی و شامل بازار، مدرسه، مسجد، حمام، سرای گنجعلی خان، آب انبار، ضرابخانه و کاروانسرا می باشد. حمام و ضرابخانه ی این مجموعه به ترتیب به موزه ی مردم شناسی و موزه ی سکه تبدیل شده اند.

مجموعه ی وکیل شهر کرمان

در زمان قاجار محمداسماعیل خان نوری وکیل الملک مجموعه ی وکیل را به سبک معماری زندیه–قاجاریه در شهر کرمان بنا کرد. این مجموعه شامل حمام، بازار، کاروانسرا، مسجد و آب انبار است. امروزه حمام وکیل به چایخانه ی سنتی تبدیل شده است. بازار وکیل شهر کرمان به سبک بازار ایرانی است. کاروانسرای بزرگ آن نیز از نوع کاروانسرای درون شهری، در دو طبقه و با 120 اتاق ساخته شده است.

موزه های شهر کرمان

موزه سنگ

تنها بنای سنگی کرمان گنبد جبلیه است که ساخت آن به زمان ساسانیان برمی گردد و هم اینک به موزه ی سنگ تبدیل شده است.

موزه هنرهای معاصر صنعتی

یکی دیگر از موزه های ارزشمند شهر کرمان موزه ی هنرهای معاصر صنعتی است. نیمی از آثاری که در این موزه نگهداری می شوند متعلق به استاد سید علی اکبر صنعتی زاده و بقیه آثار هنرمندان به نام ایرانی و خارجی همچون کمال الملک، پرویز تناولی، سهراب سپهری، آگوست رودن، واسیلی کاندینسکی، هنری مور و سایرین است.

کتابخانه ملی شهر کرمان

ساختمان کتابخانه ی ملی کرمان که به عنوان یکی از آثار ملی ثبت شده است در یک طبقه و در دوران پهلوی اول بنا شده و محوطه ی بیرونی آن بسیار زیبا و فرحبخش است.

باغهای استان کرمان

مقبره ی شاه نعمت الله ولی

علاوه بر باغ شازده و در نزدیکی شهر ماهان مقبره ی شاه نعمت الله ولی در میان باغی بزرگ قرار دارد و نمایشگر مسیر تکامل معماری ایرانی از زمان تیموری تا قاجار است.

باغ عمارت بیگلربیگی

باغ عمارت بیگلربیگی (باغ فتح آباد) متعلق به فضل علی خان بیگلربیگی حاکم کرمان در عهد قاجار است. این باغ که در روستای اختیار آباد واقع شده عمارت مرکزی، عمارتهای چهارفصل، برج و بارو دارد و آب قناتی که از میان آن عبور می کند آن را به مکانی مفرح و باطراوت بدل می نماید.

ارگ ها و قلعه های استان کرمان

ارگ راین

ارگ راین در جنوب غربی شهری به همین نام و در جنوب شهر کرمان در زمان ساسانیان ساخته شده. نقشه ی ارگ به مساحت 22000 متر مربع به شکل مربع و از خشت خام بنا شده است. حصار ده متری اطراف آن و چندین برج از اجزای داخلی مانند آتشکده، حاکم نشین، خانه­های اعیانی، مکتب خانه، انبارها و محله های عامه نشین محافظت می کنند.

ارگ انار

ارگی نیز همانند ارگ بم در شهر انار وجود دارد و پیشینه ی آن به دوران ساسانی باز می گردد. این ارگ در دوره ی صفوی مرمت و بازسازی شده و کاربری سکونتی داشته است.

ارگ بردسیر

ارگ خشتی شهر بردسیر در زمان شاه سلطان حسین صفوی به جهت اقامت حاکم و با کاربری نظامی ساخته شده است.

قلعه ی چغوک آباد

قلعه ی نظامی چغوک آباد در اطراف شهر قدیم نرمانشیر نیز مربوط به دوران پیش از اسلام است و با خشت و چینه بنا شده.

محوطه های باستانی استان کرمان

محوطه باستانی جیرفت

کاوش های انجام شده در محوطه ی باستانی کنارصندل جیرفت بقایای یکی از نخستین شهرهای ساخت بشر را آشکار ساخته است. این شهر که ویژگیهای لازم یک شهر باستانی را داراست در حوزه ی فرهنگی هلیل رود واقع است و به نظر میرسد در طول هزاره سوم پیش از میلاد شکوفا و پررونق بوده. اشیا و ظروف باستانی یافته شده در منطقه ی جیرفت که برخی از آنها عمری چند هزار ساله دارند در موزه ی باستان شناسی شهر جیرفت نگهداری میشوند. علاوه بر این اشیا، در این موزه تندیسها و سردیسهای مرمرین و یا برنزی، سفالهای ساده و منقوش و غیره دیده میشود.

تپه های باستانی یحیی

تپه های باستانی یحیی حوالی ارزوئیه از نشانه های وجود تمدن های بسیار کهن در جنوب شرق کشور اند. برخی از تپه های این مجموعه هفت لایه ی فرهنگی را در خود جای داده اند که بیرونی ترین لایه به دوران ساسانی باز میگردد. در شهر قدیم جیرفت به نام دقیانوس به دستور عمرولیث صفاری مسجد جامعی در حاشیه ی هلیل رود ساخته شده است. از نکات قابل توجه این مسجد، سیستم آبرسانی، کاشیکاریهای چشم نواز و وسعت قابل توجه آن بوده. گمان میرود این مسجد براثر سیل و طغیان رود ویران شده باشد و امروز تنها قسمتهایی از آن باقی مانده است.

خانه های قاجاری استان کرمان

عمارت موسی خان

از بناهای قاجاری شهربابک عمارت موسی خان متعلق به موسی خان حاکم این شهر در زمان محمد شاه و ناصرالدین شاه است. این عمارت در سه ضلع پیرامون حیاط مرکزی و در دو طبقه ساخته شده و چندین بادگیر دارد.

خانه بهادر الملک

خانه بهادر الملک در بردسیر نیز از خانه های قاجاری استان کرمان است که به دستور بهادرالملک به سبک حیاط مرکزی بنا شده. برج خشتی و انبارهای بنا از ویژگیهای خاص آن به شمار میروند.

خانه ی حاج آقا علی

خانه ی حاج آقا علی در شهر رفسنجان یکی از زیباترین خانه های سنتی و درونگرای ایران است و در زمان قاجار ساخته شده. این خانه که به سبک حیاط مرکزی و از خشت بنا شده چهار حیاط، سه هشتی و هشتاد و شش باب انواع اتاق دارد.

بادگیر چپقی

علاوه بر این در رفسنجان بادگیر چپقی خانه ی آقا سید علی اصغر رضوی قابل توجه است. بادگیرهای این خانه که در دوران پهلوی اول بنا شده با الهام از دودکش کشتی ها و به شکل چپق ساخته شده اند.

مسجد ملک شهر کرمان

مسجد ملک در شهر کرمان از مساجد چهار ایوانی ساخته شده در دوران سلجوقیان است. علاوه بر ایوانها، چندین شبستان و محراب و یک برج سلجوقی از دیگر اجزای این بنا هستند. تزئینات گچ بری و کاشی کاری های زیبا و چشم نواز از نقاط قابل توجه این مسجد به شمار میرود.

بازار سنتی رفسنجان

بازار رفسنجان در زمان سلجوقاین پایه گذاری و در زمان قاجار گسترش یافته است. این بازار پررونق قسمتهای مختلفی مانند راسته های اصلی و فرعی متعدد، سراچه، تیمچه، آب انبار، حمام، بارانداز، مسجد، کاروانسرا و غیره دارد. قسمت معروف به قیصریه در این بازار جلوه و شکوهی خاص دارد.

آتشکده ی آذربغ

آتشکده ی آذربغ حوالی شهربابک واقع است و با چهار ورودی از سنگ ساخته شده است. مقبره ی حاکم شهربابک که در زمان حمله ی افغانها به این منطقه در جنگ کشته شده نیز در محدوده ی این آتشکده قرار دارد.

یخدان مؤیدی

علاوه بر قنات و آب انبار از دیگر مظاهر معماری و زندگی کویری یخچاله هستند. یخدان (یخچال) مؤیدی در شهر کرمان در زمان صفویان جهت نگهداری یخ با حصار، مخزن، استخر، چاله یخ از خشت و به شکل مخروطی بنا شده. این یخدان بزرگترن بنا از این نوع در کشور است.

آسیابهای هشت گانه ی کوهبنان

آسیابهای هشت گانه ی شهر کوهبنان در شمال استان کرمان و در دل کویر ساخته شده اند. این مجموعه هشت آسیاب متوالی دارد و از آب قنات ده ملک تغذیه میشود. فضای سبز اطراف این آسیاب ها این محدوده را به مکانی فرحبخش در دل کویر بدل کرده است.

مناظر طبیعی استان کرمان

-کویرهای استان کرمان

-آبشارهای استان کرمان

علاوه بر ابنیه ی تاریخی، مناظر و جاذبه­های طبیعی استان کرمان تنوع و غنای چشم گیری دارند.

کویرهای استان کرمان

-دشت لوت

-کویر نمک استبرق

دشت لوت

پهنه ی وسیع دشت لوت در شرق کشور و در استانهای خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان گستره شده است. این دشت پهناور مناطق کویری، بیابان ریگی، خندق های فرسایشی، ماسه زار، شوره زارها، نمک زارهای متعددی را در خود جای داده است. هر یک از این مناطق مشخصه و ویژگی منحصر به فرد خود را دارند. گلدانهای بیابانی و درختچه های گز برخی قسمتهای دشت لوت را مزئین کرده اند و مأمن جانوارانی مانند روباه و گربه ی شنی، جبیر (نوعی آهوی بیابانی)، جرد (نوعی موش صحرایی)، پرندگانی مانند شاهین، سارگپه (نوعی پرنده ی شکاری)، مگس گیر، چک کاکلی و خزندگانی از انواع مار، مارمولک و عقرب است. لازم به ذکر است که از لحاظ جغرافیایی دشت لوت به سه بخش لوت شمالی، لوت مرکزی و لوت جنوبی تقسیم بندی می شود. لوت مرکزی به چاله ی مرکزی لوت و و لوت جنوبی به لوت زنگی احمد نیز مشهورند. کلوتها و تپه های ماسه ای در لوت مرکزی و غنی ترین پوشش گیاهی در لوت جنوبی دیده می شوند. از مناطق مختلف این دشت میتوان به کویر شهداد، منطقه ی گندم بریان، منطقه ی بلندندیده، دق گمستان نام برد.

کویر شهداد

کویر شهداد در دشت لوت و شمال شرقی استان کرمان از زیباترین و منحصر به فردترین مناطق کره ی زمین محسوب میشود. وجود کلوتهای عظیم، گلدانهای کویری مرتفع، آسمان پرستاره در شب، سکوت و آرامش رازآلود آن و نیز تفریحات مدرن از ویژگیهای خاص این منطقه اند. همچنین یافته های باستان شناسی حاکی از اهمیت این منطقه در دوره ی عیلامی و تمدن پیشرفته ی این ناحیه ست. کلوت های فهرج ادامه ی کلوتهای شهداد هستند. فرسایش بادی و آبی شدید زمین در طول دوران در پدیدار شدن این کلوتهای عظیم و مرتع موثر بوده اند. در برخی نقاط این کویر هیچ گونه حیاتی وجود ندارد.

گندم بریان

منطقه ی گندم بریان در کویر لوت، شمال شهداد و شرق رودخانه شور قرار گرفته. فوران چند دهانه ی آتشفشانی موجود در این منطقه سطح آن را از سنگها و گدازه های آتشفشانی سیاه رنگ پوشانده اس. موقعیت جغرافیایی منطقه ی گندم بریان و رنگ تیره ی سنگها گرمی هوا را در آن دو چندان می سازد به گونه ای که جانداری در آن زندگی نمی کند. زمستان و اوایل بهار زمان مناسب جهت بازدید و گردش در این منطقه ی خاص و زیبا است.

ریگ یلان

منطقه ی ریگ یلان در منطقه ی لوت مرکزی و جنوبی، و در مرز استان های کرمان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی قرار گفته و از شمال به جنوب کشیده شده است. تپه های مرتفع ماسه ای در منطقه ی قله ریگ این ریگزار بزرگ را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می­نمایند. دیواره های ماسه ای عظیم و قیفهای ماسه ای که در پای آنها دیده می شوند در اثر فرسایش شدید بادی ایجاد شده اند و منظره ای شگرفت و با شکوه آفریده اند. قله ریگ و تپه های ماسه ای فاقد پوشش گیاهی اند اما در قیف های ماسه ای و آنجا که گیاهان از بادهای شدید مصون اند و رطوبت کافی دریافت میکنند درختچه های تاغ دیده می شود. با این وجود تنوع گونه های جانوری در این منطقه زیاد است و لاشه خواران و جاندارانی که نیاز به آب زیاد ندارند در آن دیده میشوند، از آنجمله میتوان به شاهین، کرکس ، روباه شنی، پرندگان زاغی، انواع لاسرتای، جرد و غیره اشاره کرد.

منطقه ی بلند ندیده

منطقه ی بلند ندیده در جنوب دشت لوت مرکزی قرار گرفته و با توجه به ارتفاع آن نسبت به دشت لوت و ریگ یلان دید وسیعی دارد. سطح این منطقه ی عاری از پوشش گیاهی در معرض فرسایش های شدید آبی و بادی بوده و کاملا مسطح است.

دق گمستان

راههای باستانی جنوب خراسان به شهداد از حوالی منطقه ای سخت و ناهموار در شمال استان کرمان به نام دق گمستان عبور می کرده است. این منطقه در لوت شمالی قرار دارد و کوه های منفرد و تپه های پراکنده در برخی نواحی آن دیده می شود.

کویر نمک استبرق

در جنوب شهربابک و حوالی روستای استبرق سابقا دریاچه ای کم عمق بوده که به مرور و به دلیل تغییرات اقلیمی خشک شده و به کویر بدل گشته است. کوههایی که در شمال و شرق این منطقه وجود دارد، باعث جمع شدن آب سیلابهای فصلی در این مکان میشوند و پس از تبخیر شوره زار و نمکزار باقی می ماند. شوری زیاد خاک در این کویر مانع از رشد شده و تنها در حاشیه ی آن گیاهان شورپسند مانند اشنان و گز می رویند.

تپه های شنی ریگان

در شرق استان کرمان و حوالی شهر ریگان تپه های شنی منظره ای بیهمتا پدید آورده اند. این شنهای یکدست با دانه های ریز همراه باد جابه­جا می شوند تپه هایی طلایی رنگ به وجود می آورند که خاصیت درمانی دارند. این منطقه محل برگزاری مسابقات شتر سواری، ماشین سواری و موتور سواری نیز است.

منطقه ی سیرچ

منطقه ی خوش آب و هوای سیرچ در شهداد استان کرمان در تضاد کامل با محیط کویری، ناحیه ای سرسبز و پوشیده از درخت است. شرایط این منطقه مساعد جهت احداث باغ و کاشت انواع درختان مانند صنوبر، انگور، آلبالو و غیره است. روستای سیرچ در منطقه ای کوهستانی و در دره ی رودی به همین نام قرار گرفته است. چشمه ی آب گرم، رودخانه، ارتفاعات برفگیر و پیست اسکی آن از جمله شگفتی های این منطقه است.

آبشارهای استان کرمان

آبشارهای سیمک

علی رغم بیابانی بودن منطقه آبشارهای چندی نیز در این استان وجود دارند. از آن جمله آبشارهای سیمک است که مجموعه ی سیزده آبشار در شمال کرمان را دربرمیگیرد. این منطقه ی زیبا و دل انگیز برای کوهنوردی بسیار مناسب است و همه ساله مشتاقان زیادی را به خود جلب می کند.

آبشار وروار

کوه علم شاه و آبشار وروار که از آن سرچشمه میگیرد از نقاط دیدنی منطقه ی جیرفت هستند. جنگلهای بنه و بادام کوهی در این منطقه زیستگاه گونه های مختلف پرندگان و جانوران است.

دشت ریواس

دشت ریواس در شمال شهربابک دشتی پوشیده از گیاه ریواس وجود دارد. با توجه به وسعت دشت و تراکم گیاهان آن، اردیبهشت ماه که زمان گل دهی گیاه ریواس است این دشت به رنگ سرخ در  می آید و زیبایی خیره کننده ای دارد. علاوه بر این، گیاه ریواس با خاصیت غذایی و درمانی کاریردهای فراوانی دارد.

دریاچه ی مخرگه

در جنوب شهربابک و در میان باتلاقهای منطقه، دریاچه ی مخرگه قرار دارد که در واقع دریاچه ای  نمکی، فصلی و کم عمق است. اما آنچه این دریاچه را برجسته و متمایز میسازد خاصیت آینه ای آن و انعکاس آسمان بر سطح آن می باشد. از این رو بزرگترین آیینه ی طبیعی ایران نیز نامیده میشود. آب این دریاچه ی کم عمق که وسعتی حدود 25 کیلومتر مربع دارد از اب باران و رودخانه های فصلی تامین می شود، پس در همه ی ایام سال قابل بازدید نیست.

تالاب گود غلامعلی

در بیست و پنج کیلومتری شهربابک، تالاب گود غلامعلی در تضاد با طبیعت غالب منطقه وجود دارد. این برکه ی زیبا همه ساله پذیرای پرندگان مهاجر است.

غار میرزا

غار میرزا در شمال شرق شهر رفسنجان یکی دیگر از جلوه های طبیعی استان کرمان است. این غار که در سال 87 کشف شده است هشت تالار اصی و جهار تالار فرعی دارد. قندیلهای رنگارنگ با اندازه ها و شکلهای متفاوت زینت بخش این غار اسرارآمیز است. فسیل جانوران وحشی و برکه ای زیبا در انتهای یکی از تالارهای غار خودنمایی می کند.

جنگل مهروئیه

در جنوب جیرفت و بین شهرهای فاریاب و کهنوج، پناهگاه حیات وحش مهروئیه بزرگترین جنگل درخت کهور کشور به شمار میرود. این منطقه ی حفاظت شده از سال 1350 مورد توجه مسئولان کشور قرار گرفت و طرحهایی جهت حفظ و حراست از این جنگل و نیز گونه های گیاهی و جانوری آن اجرا گردید. از جمله ی این اقدامات میتوان به حصارکشی حریم آن جهت ممانعت از زمین خواری و نیز احداث واحد آتش نشانی و محیط بانی اشاره کرد. آب و هوایی منطقه گرمسیری و خشک است و دشتهای وسیع آبرفتی و بلندیهای کم ارتفاع آن زیستگاه جانورانی مانند شغال، گراز و خرس سیاه آسیایی یا خرس بلوچی است) است. خرس سیاه آسیایی گونه ای نادر و در معرض انقراض است که علاوه بر جنگل مهرویه در استانهای هرمزگان و سیستان و بلوچستان نیز دیده می شود. همانطور که از نام آن مشخص است خرس بلوچی سیاه رنگ است و لکه ای سفید رنگ و به شکل هفت بر روی سینه دارد. این نوع خرس شبگرد بوده و برخلاف سایرگونه های خرس، خواب زمستانی ندارد و از گیاهخواران محسوب می شود. به ویژه خرما و عسل غذای اصلی آن را تشکیل می دهد. علاوه بر این، پرندگانی مانند دراج و مرغ جیرفتی (کمنزیل) که از پرندگان نادر و بومی کشور هستند نیز در این منطقه دیده میشود. مرغ جیرفتی پرنده ای زیبا با طول تقریبی سی سانت است که در نواحی جنوبی کشور و حاشیه ی دریای عمان زندگی می کند. این گونه از پرندگان به صورت جفت و یا با جوجه ها روی زمین حرکت میکند و از مواد گیاهی و حشرات تغذیه می نماید. دویدن سریع و پرواز از رفتارهای این پرنده در زمان خطر به شمار میرود. علاوه بر منطقه ی مهروئیه بوته زارهای نواحی خشک از دیگر زیستگاههای مرغ جیرفتی به شمار میرود. از اصلی ترین و فروانترین گیاهان این منطقه میتوان به درختان کهور، کنار، گز و اسکنبیل اشاره کرد. درخت کهور ایرانی که از گونه های بومی کشور و مناطق گرمسیری و خشک جنوبی است نقشی موثر در تثبت خاک و جلوگیری از فرسایش آن دارد. این درختان همیشه سبز تا ارتفاع بیشتر از ده متر رشد میکنند و برای جانوران سایه و پناهگاه می آفرینند.

پارک ملی خَبْر

پارک ملی خبر در سال 1350 ایجاد شده و منطقه ای وسیع در شهرستان بافت و جنوب استان کرمان را در بر میگیرد. با توجه به پراکندگی و گوناگونی پوشش گیاهی، جانوری و اقلیمی منطقه این پارک ملی به پنج بخش تقسیم گردیده است. کوههای سربه فلک کشیده که به صورت منفرد در شمال غربی پارک و رشته کوههایی که از شمال شرقی به جنوب شرقی کشیده شده اند، دره های زیاد که گاه عمیق نیز هستند به همراه دشتهای هموار، جنگلهای کوهستانی، تپه ماهورها، صخره های خشک و غارها مناظر این منطقه را تشکیل میدهند. سفره آبهای زیرزمینی، چشمه ها و بارانهای زمستانه آب آن را تامین می نمایند. تاثیر پدیده های جوی مانند توده های پرفشار از سمت سیبری، دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس از سمت شمال و غرب و نیز جریانهای موسمی شبه قاره ی هند در شرق و ناهمواریهای گوناگون باعث شده تا سه نوع آب و هوای مختلف شامل سردسیری، معتدل و گرمسیری در گستره ی این پارک دیده شود. از این رو گیاهان سردسیری و گرمسیری متنوعی مانند بنه، بادام، بادام کوهی، استبرق، کنار، انارشیطان، کهور، زیتون وحشی و غیره در آن می رویند. این پارک همچنین مأمن جانورانی مانند پلنگ، جبیر، کاراکال، روباه شنی، گرگ، کفتار، قوچ و میش و پرندگانی نظیر انواع پرندگان شکاری مثل گونه های مختلف عقاب، شاهین و پیقو و نیز پرندگان دیگر مانند هوبره است. رودک عسل خوار که از خانواده ی راسو و جانوری کمیاب است در منطقه ی حفاظت شده ی خبر زندگی می کند.

باغ سنگی درویش خان

باغ سنگی درویش خان در سیرجان باغی با درختانی سراسر خشکیده و میوه هایی از جنس سنگ است. گفته میشود که درویش خان مالک باغ به جهت اعتراض به اصلاحات عرضی دست از باغداری و مراقبت از درختان کشید و با خشکیده شدن درختان به شاخه های آن سنگ آویزان کرد و مانند درختان واقعی به مراقبت از باغ پرداخت. این باغ همچنین مکان تهیه ی فیلمی به همین نام بوده است.

جنگل پردیسان

جنگل پردیسان جنگلی دست کاشت به مساحت 230 هکتار در شرق شهر کرمان است که در سال 1343 به همت مظفر بقایی احداث شده. سرسبزی و شادابی این پارک از نقاط قابل تامل است و به عنوان ریه های شهر کرمان به حساب می آید. درختهای جنگل پردیسان درختان سایه دار و بیشتر کاج، نارون و سرو هستند. امکانات تفریحی و رفاهی نیز مانند شهربازی، پیست موتورسواری و دوچرخه سواری، رستوران و غیره در آن احداث شده اند. همچنین کوههای مجاور این پارک مکان مناسبی جهت کوهنوردی و سنگ نوردی است و آبشار مصنوعی ایجاد شده محلی مفرح جهت سپری کردن اوقات فراغت به شمار می رود.

صنایع دستی استان کرمان

با توجه به اقلیم منطقه، صنایع دستی و تولید آن از دیرباز در رونق اقتصادی و زندگی احتماعی مردم استان کرمان نقش عمده ای داشته است. استفاده از مواد اولیه ی در دسترس جهت تهیه­ی لوازم و وسایل مورد نیاز و بهره گیری سازندگان از ذوق و خلاقیت فردی خود یا فرهنگ عمومی از ویژگیهای محصولات صنایع دستی استان کرمان است. از مهمترین هنر-صنعتهای استان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

دست بافتهای استان کرمان

قالی کرمان

قالی کرمان از مشهورترین و نفیس ترین فرشهای بافته شده در جهان است. طرح و نقشه، رنگ و بافت ریز از ویژگیهای اصلی قالی کرمان هستند. فرش کرمان در زمان صفویه شکوفا شد و در میان هنرهای ایران جایی برای خود باز نمود. استفاده از طرحهای گوناگون مانند شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، درختی، شکارگاه، برگ فرنگی و غیره باعث شده تا فرش کرمان همیشه تازه و متنوع جلوه کند. علاوه بر این طیف رنگی خاص و گره فارسی که در بافت این فرشها استفاده میشود درخشش و زیبایی خاصی به این فرشها می بخشد. فرش راور و نیز فرش ایل باف از مهمترین و مرغوبترین گونه های قالی کرمان به شمار میروند.

قالیچه ی افشار

علاوه بر این در شهرستان سیرجان گونه ای قالیچه به نام قالیچه ی افشار بافته می شود که نام خود را از بافندگان اولیه ی اش که از ایل افشار بودند گرفته است. پیشینه ی ایل افشار و کوچ آنها از نواحی آذربایجان به کرمان باعث شده تا در بافت این گونه از قالیچه نقش، سبک و فرهنگ آذربایجان و کرمان به هم بپیوندند و گونه ای اصیل و تازه بیافریند.

گلیم شیریکی پیچ

گلیم شیریکی پیچ نیز که در این ناحیه تهیه میشود اصالت و دل انگیزی خاصی دارد. این نوع گلیم را زنان عشایر و روستایی به شیوه ای خاص و با تاباندن و برگرداندن گره های بافته شده به پشت کار می بافند. با توجه به پیروی بافندگان از احساسات و سلیقه ی فردی خود نقشه های این نوع گلیم بسیار متنوع و دلپذیر بوده و تبلوری از فرهنگ و زندگی مردم است.

علاوه بر اینها بافت جاجیم نیز در استان کرمان رواج زیادی دارد.

تزئین پارچه

پته دوزی نوعی رودوزی و تزئین پارچه است که اغلب زنان و دختران کرمانی انجام می دهند. در شیوه ی سنتی پارچه ی پایه  ضخیم و پشمی است که عریض نامیده میشود و روی آن با استفاده از سوزن و ریس های تیره رنگ از جنس پشم نقوش و تزئیناتی ذهنی ایجاد می­گردد. علاوه بر این، طرحهایی مانند بته جقه، بته ترمه و غیره نیز در پته دوزی ها کاربرد دارد. از این هنر در تهیه ی رومیزی، سجاده، پرده، کوسن، جلد قرآن و غیره استفاده میشود.

بافت پارچه در استان کرمان

پیش از رواج بافت فرش در کرمان و به خصوص در زمان قاجار، با توجه به شرایط آب و هوایی و مرغوبیت پشم و کرک این منطقه شال بافی رونق فراوان داشت. تا آنجا که شالهای رنگارنگ با طرح های گوناگون بافته شده در کرمان زینت بخش لباس طبقات گوناگون اجتماعی در سراسر کشور بودند. بافت ترمه و تزئین آن با بته جقه و گلهای شاه عباسی در رنگهای مختلف نیز از قدیم در کرمان رواج داشته.

زرتشتی دوزی

زرتشتی دوزی نوعی سوزن دوزی جهت ایجاد نقشهای ظریف روی پارچه های ریزبافت است که زرتشتیان آن را ابداع و اجرا میکرده اند. نقش های رایج در این نوع دوخت درخت، گل، طاووس و نقوش هندسی است و جهت تهیه ی لباس عروس مورد استفاده قرار می گرفته.

آجیده دوزی

از زمان صفویه نیز آجیده دوزی رونق یافت و برای تزئین روبالشی، لباس، بقچه، سجاده، روانداز و غیره استفاده می شد. در این نوع دوخت که پنبه دوزی یا لایه دوزی نیز نامیده میشود بین دو لایه پارچه، لایه ای از پنبه قرار میداده اند و با دوختهای ظریف نقشهایی برجسته روی آن ایجاد می کرده اند.

حصیربافی

همچنین با توجه به فراوانی درخت نخل در استان کرمان سیس بافی و تهیه ی پادری، سبد، حصیر و طناب از الیافهای حاصل از درخت خرما انجام میشود. حصیربافی، خورجین بافی و خوس دوزی نیز از دیگر هنرهای دستی استان کرمان است.

ساخت ساز و ابزار

ساخت انواع چاقو، قیچی، قندشکن، داس و ابزارهای مختلف از کارهای دستی قدیمی و پرسابقه در استان کرمان و به خصوص شهر راین به شمار می رود. قلم زنی و ایجاد نقوش مختلف بر روی ظروف فلزی و نیز مسگری و تولید اشیا و وسایل مسی از دیگر هنرهای اصیل استان کرمان است. همچنین استادان چیره دست بهترین نمونه ی سازهایی مانند سنتور، تار، سه تار، ویولن و غیره را در کرمان میسازند و به بازار عرضه می کنند. هنرهای مشبک و معرق با استفاده از چوب و تهیه ی در و پنجره و منبر مساجد از دیگر هنرهای رایج در استان کرمان است.

آداب و رسوم مردم استان کرمان

تنوع مذهبی مردم در استان کرمان از دیرباز وجه تمایز این منطقه با سایر مناطق ایران بوده است. عوامل مختلف جغرافیایی و سیاسی این منطقه را برای زندگی مردم با اعتقادات متفاوت مناسب گردانیده و رواج فرهنگ مصالحه و مسامحه زندگی آنان را با آرامش همراه ساخته. با ورود اسلام به ایران و کرمان، مسلمانان اهل سنت و زرتشتیان در این منطقه همسایه شدند و پس از آن و به مرور مذهب شیعه و گرایشهای آن از جمله اسماعیلیه، صوفیه، شیخیه و غیره نیز در کرمان رواج یافتند و تنوع مذهبی و روحیه همزیسیتی مردم را تقویت نمودند. علاوه براین ایلات و عشایر ترک، لر و عرب از دیرباز در مناطق مختلف استان زندگی میکرده اند. از این رو میتوان گفت که تنوع فرهنگی و آداب و رسوم ویژگی انکارناپذیر این منطقه است.

مراسم زمستانی

یکی از جشنهای باستانی ایرانی که در کرمان با شکوه برگزار میشود جشن سده است. این مراسم در شامگاه دهم بهمن ماه با افروختن آتش آغاز و با جشن و پایکوبی ادامه می یابد. برخی این جشن را به پیروزی کاوه و فریدون بر ضحاک نسبت میدهند و برخی دیگر به دست یافتن هوشنگ پادشاه پیشدادی به آتش. عده ای دیگر نیز این جشن را جشن پایان چله ی بزرگ و سرمای شدید و آغاز فصل کشاورزی میدانند. همچنین شب چله در کرمان با اعتقادات و آداب و رسوم خاصی همراه است. بر اساس افسانه ها قارون ثروتمند در این شب در لباس هیزم شکن در می آید، در شهر میگردد و به نیکوکاران تکه چوبی میدهد که صبح روز بعد به طلا بدل میگردد. شب چله مردم کرمان مانند سایر شهرها در خانه ی بزرگ فامیل جمع میشوند و به شاهنامه و حافظ خوانی می پردازند. هندوانه، انار و انگور از میوه ها و کلمپه و قوتو از شیرینهای مخصوص این شب هستند که علاوه بر آجیل زینت بخش سفره های بته دوزی شده اند. آش اوماچو نیز در این شب به صورت مخصوص پخته می شود.

سال نو

آداب و مراسم سال نو و نوروز در کرمان کمابیش مانند سایر نقاط کشور است و با خانه تکانی، چارشنبه سوری، پخت سمنو، شیرینی های محلی و کماچ، مراسم تحویل سال و سفره ی هفت سین و سیزده بدر همراه است. علاوه بر اینها در برخی از شهرستانهای استان کرمان مردم اولین شنبه ی سال را به گردش و تفریح در طبیعت می گذرانند.

مراسم ماه رمضان

در قدیم در شبهای ماه رمضان جهت روا شدن حاجت سنت کلیدزنی انجام می شده است؛ به این گونه که زن حاجتمند که روی خود را پوشانیده است یک عدد آینه، سرمه دان و مقداری نبات را در یک سینی گذاشته و به در منازل میرود. او به جای در زدن با کلید به سینی ضربه میزند و تا آخر مراسم برای اینکه شناخته نشود صحبت نمی کند. اگر صاحبخانه قصد کمک داشته باشد، در را باز می کند، چهره ی خود را در آیینه می نگرد، مقداری شیرینی و پول در سینی میگذارد و آرزوی حاجت روایی میکند. در پایان مراسم که تا آخر شب به طول می انجامد شیرینی و پولهای جمع آوری شده میان مستمندان تقسیم میگردد. شب نهم محرم هر سال نیز مراسم چهل منبر انجام می شده. مردم در این شب با شیرینی به مساجد و تکایا میرفته و با روشن کردن چهل شمع و گذاشتن شیرینی نیت میکرده اند. همچنین در تنور خانه چراغی را تا صبح روشن می گذاشته اند.

غذاهای سنتی

غذاهای سنتی استان کرمان بسیار مقوی و خوشمزه هستند و از دیرباز طرفداران زیادی در میام مسافران و اهالی دیگر نقاط کشور داشته اند. از مشهورترین این غذاها میتوان بزقورمه را نام برد که با ترکیب گوشت بزغاله، نخود، کشک، زعفران، سیر، پیاز و نعنا داغ پخته می شود و با برنج و یا نان صرف می گردد. با اینکه مدت پخت این غذا نسبتا طولانی است، طعم آن جای تردیدی در پختش باقی نمیگذارد. خورشت آلو نیز طعمی ترش دارد و پخت آن بسیار ساده است. گوشت، لوبیا چینی، جعفری و گشنیز خشک، آلوچه و آبلیمو مواد تشکیل دهنده ی این خورشت سنتی و لذیذ هستند. از آلو بخارا در تهیه ی خورشت به آلو استفاده می شود. این خورشت با مخلوط کردن گوشت ماهیچه، به و آلو تهیه میشود و چاشنی آن ترکیبی از شکر و آبلیمو است.

از مشهورترین سوغاتهای کرمان زیره است و در اکثر غذاها نیز از آن استفاده میشود. از آن جمله زیره پلو که با گوشت یا مرغ سرو میشود و بسیار مقوی و خوشمزه است. لپه پلو با زیره نیز غذایی خوشمزه حاوی برنج، گوشت چرخ کرده، زیره، لپه و رب گوجه فرنگی است و عطر و طعمی دل انگیز دارد. انواع مختلف آبگوشت که در کرمان طبخ میشوند مانند آبگوشت زیره، آبگوشت بادمجان و کشک و آبگوشت متنجنه از غذاهای خوشمزه، اصیل و البته متفاوت هستند. آش گندم شیر با گوشت با استخوان، کشک، نخود، رشته ی آش، گندم شیر، سیر و نعنا داغ پخته می شود. آش آماچ یا اوماچو حاوی عدس، لوبیا، سبزی آش و آرد است. آش روزه ی کرمانی نیز در ماه رمضان با استفاده از حبوبات، جو، سبزی آش و کشک طبح میشود.

کشک کدو غذایی ساده اما سرشار از کلسیم است و همانگونه که از نام آن مشخص است با کدوی سبز، کشک، پودر مغز گردو، گوجه، سیر، پیاز و نعنا داغ تهیه میشود. مجور کدو نیز یکی دیگر از غذاهای ساده ی کرمانی با کدو است. کدو، تخم مرغ، آرد گندم، پنیر سفید، شوید خرد شده و روغن مواد تشکیل دهنده ی این غذای بسیار خوشمزه هستند. کرمانی ها به عدسی چغندر اضافه می کنند و به آن عدسی چغندر می­گویند. اشکنه ی کرمانی نیز حاوی پیاز، سیب زمینی، گوشت و گوجه است و اضافه کردن تخم مرغ به آن اختیاری می باشد.

سوغات استان کرمان

پسته ی کرمان

شاید مهمترین و معروف ترین سوغات کرمان پسته باشد که نام کرمان با آنها آمیخته است. تولید پسته در اکثر شهرهای استان کرمان انجام میشود و نقش به سزایی در صادرات و اقتصاد کشور ایفا میکند. این دانه ی مغزی سرشار از فیبر، مس، آهن، منیزیم، میتامین ای و ویتامینهای گروه ب است. درخت پسته بومی خاورمیانه و آسیای مرکزی است. گفته میشود جنگل درختان پسته ی وحشی در شمال شرق خراسان خواستگاه اولیه ی پسته ی ایرانی است و در طی قرنهای متمادی به تدریج به سایر نقاط کشور از جمله کرمان راه یافته، کشت شده و به مصرف رسیده است. لازم به ذکر است که پسته ی ایرانی از پسته ای که در سایر نقاط جهان مانند ترکیه و چین به عمل می آید متمایز است و طرفداران بیشتری دارد. مهمترین انواع پسته مانند کله قوچی، اکبری، احمدآقای و فندقی برای اولین بار در استان کرمان شناسایی شده و به صورت تجاری مورد بهره برداری قرار گرفته اند. با توجه به فراوانی پسته در استان کرمان، این دانه. علاوه بر آجیل در اکثر شیرینی های سنتی این منطقه مانند حلوای پسته، حاجی پسته و غیره به کار میرود و طعم دلپذیری به آنها میبخشد. همچنین به صورت خام و بو داده نیز مصرف میشود.

زیره کرمان

از معروفترین رهاوردهای استان کرمان زیره است که از نوع زیره ی سیاه و بسیار مرغوب است. این نوع زیره در مناطق کوهستانی استان به صورت بوته های خودرو رشد میکند. اما کشاورزان منطقه نیز آن را پرورش میدهند. انواع ویتامینها و مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، پتاسیم و منیزیم زیره را به یکی از مغذی ترین گیاهان بدل کرده است که مصرف متعادل آن ثاثیرات مثبتی بر بدن، دستگاه گوارش و دستگاه گردش خون دارد. از این رو و نیز با توجه به عطر و طعم آن جایگاه ویژه ای در آشپزی منطقه دارد. همچنین عرق زیره نیز از سوغات معروف استان کرمان است.

گردوی کرمان

با توجه به شهرت استان کرمان به خشک و بیابانی بودن کاشت و برداشت گردو که مربوط به مناطق سردسیری است دور از انتظار است اما سطح زیرکشت گردو در شهرستان بافت استان کرمان بسیار وسیع است و این شهرستان پس از شهرستان تویسرکان دومین تولید کننده ی عمده ی گردوی کشور به شمار می رود. علاوه بر این، در سایر مناطق استان نیز باغات گردو محصولی مرغوب به دست میدهند که به سایر نقاط کشور و دیگر کشورها نیز صادر می گردد. گردو دانه ای مغزی سرشار از امگا3، ویتامین، فیبر و مواد معدنی است و به صورت خام و یا در طبخ غذاهای گوناگون به کار میبرند. تهیه ی ترشی گردو نیز متداول است.

خرمای کرمان

از مشهورترین محصولات استان کرمان در کشور و سایر نقاط دنیا خرما است که در این استان به خصوص با نام بم عجین شده است. خرمایی که در آب و هوای گرم و خشک در نخلستانهای پهناور شهرستان بم تولید میشود از نوع مضافتی است. این گونه ی خرما رتبه ی اول صادرات خرما در کشور را نیز در اختیار دارد و نقش موثری در چرخه ی اقتصادی کشور ایفا می نماید.

شیرینی های کرمان

کماچ سهن یکی از شیرینی­های سنتی استان کرمان است و از ترکیب جوانه­ی گندم، زیره، دارچین، خرما، گردو یا پسته تهیه میشود. کماچ سهن در بین اهالی کرمان و سایر نقاط کشور طرفداران زیادی دارد. کلمپه نوعی کلوچه­ی حاوی خرماست که با پودر پسته یا کنجد تزئین می­گردد. با توجه به گوناگونی قالبهایی که برای تهیه ی این کلوچه استفاده میشود، شکلهای آن نیز مختلف است. قوتو که علاوه بر کرمان در یزد نیز تهیه میشود در واقع آسیاب شده ی مغزهای مختلف مانند کنجد، گندم، جو و غیره است. نان پر با استفاده از آرد، پودر قند، هل، کنجد و زعفران پخته می شود و انواع مختلف دارد. سوهان زرند از شیرینی های قدیمی استان کرمان است که به صورت لایه ای، ظریف و ترد تهیه می شود. مسقطی سیرجان یکی دیگر از شیرینی های استان کرمان است و از ترکیب زعفران، شکر، نشاسته، روغن، گلاب، هل و خلال پسته و بادام حاصل می شود. شیرینی برشتوک لوزی شکل و خوشمزه است و آن را با ترکیب آرد، آرد نخودچی، پودر هل، روغن و خرما تهیه می کنند. به جای خرما از شکر نیز می توان استفاده کرد. شیرینی قطاب در کرمان نیز تهیه می شود و معمولا پسته ای یا گردویی است.

فالوده­ی کرمانی

همه فالوده را به نام شهر شیراز میشناسند اما فالوده ی کرمانی هم عطر و طعم مخصوص به خود دارد. در حقیقت در کرمان از عرق نعنا و بیدمشک به عنوان چاشنی و از تخم شربتی جهت تزئین فالوده استفاده میشود.