مشهد مقدس – شهر امام رضا و گنبد طلا

رزرو تور مشهد با بهترین قیمت 

دیدنی های مشهد

بارگاه امام رضا (ع)

به جرات می میتوان گفت که حرم مطهر رضوی یکی از وسیعترین اماکن مذهبی جهان و مورد احترام میلیونها مسلمان ایرانی و خارجی است که همه ساله جهت زیارت رهسپار آن می شوند. شهر مشهد و حرم امام رضا از اولین مقاصد گردشگری در کشور هستند و این شهر شکوفایی خویش را در طول تاریخ مرهون این حرم مطهر است. پس از به شهادت رسیدن امام رضا در این منطقه در زمان خلفای عباسی و با روی کار آمدن اولین دولتهای ایرانی در خراسان بزرگ مانند سامانیان، امیران آنها به آباد کردن اطراف آرامگاه و ساختن بنایی شایسته برای آن همت گماشتند. در زمان امرای سلجوقی و خوارزمشاهیان کاشی ها و کتیبه هایی در قسمتهای مختلف نصب گردید که برخی از آنها همچنان باقی هستند. با توجه به موجود بودن این کتیبه ها به نظر می رسد که برخلاف شهر و مردم آن که به دست مغولان تارومار شده اند، مغولان به قسمتهای اصلی این بنا آسیب جدی نرسانده باشند و خرابی های جزئی نیز در زمان ایلخانی ترمیم شده باشد. در زمان شاهرخ شاه تیموری که پادشاهی ادیب و با درایت بود بخشها و رواقهایی برای این زیارتگاه ساخته شد. در زمان صفوی نیز بخشها، سردرها، صحنها و ساختمانهای دیگری به این مجموعه اضافه گشت. همچنین با احداث کاروانسراهایی در مسیرهای دسترسی به شهر مشهد از مناطق مختلف کشور، مسافرت زائران تسهیل گردید. در زمان نادرشاه افشار برخی صحنها و ایوانهای حرم طلاکاری شدند. سنگابی از جنس سنگ مرمر ناب ساخته و از هرات به مشهد آورده و در صحن نسب گردید و بر فراز آن پوششی هشت ضلعی با گنبدی طلاکاری شده نسب شد. در زمان قاجار و پهلوی توسعه، نگهداری و مرمت بخشهای مختلف حرم مطهر رضوی ادامه یافت و بخشهای جدید نیز به آن اضافه گردید. امروزه بنای حرم مطهر امام رضا شامل مساجد، آرامگاه ها، رواق ها، صحن ها، کتابخانه و موزه است. از مهمترین مساجد این مجموعه مسجد گوهرشاد را میتوان نام برد که به همت گوهرشاد همسر شاهرخ شاه تیموری ساخته شده است. مقبره های موجود در حرم رضوی پیکر شیخ بهایی از دانشمندان بزرگ عصر صفوی و دیگر عارفان و دانشمندان مشهور را در خود جای داده اند. علاوه بر اینها موزه ی رضوی از ارزشمندترین موزه های کشور است که در چهارطبقه ساخته شده و نسخ خطی قرآن و کتابهای ارزشمند دیگر و اشیا تاریخی در آن نگهداری می شوند. موزه در کنار مسجد گوهرشاد و مقبره ی شیخ بهایی قرار دارد و ساخت آن به دوران رضاشاه باز می گردد. با افزایش وقف های مردم ساختمان جدیدی در زمان محمدرضا شاه برای موزه احداث گردید. موزه ی رضوی بخشهای مختلفی دارد. از آن جمله موزه ی تاریخ حرم رضوی است که در آن تزئینات مختلف حرم مطهر در ادوار مختلف، آینه ها، شمعدان ها، کاشی های گوناگون، ضریح ها و غیره نگهداری می شوند. در گنجینه ی سکه، سکه هایی از دوران تاریخی مختلف از هخامنشایان تا به امروز به نمایش در آمده اند. گنجینه ی تمبر و اسکناس بخش دیگری از این موزه است که در آن تمبرهای تاریخی ایرانی و خارجی و نامه ی شاهان و غیره دیده می شوند. گنجینه های صدف و موجودات دریایی، گنجینه ی نقاشی، گنجینه ی ظروف، گنجینه ی سلاح، گنجینه ی مدال از دیگر بخشهای این موزه هستند. مدالهای نام آوران و ورزشکاران کشور در مسابقات مختلف جهانی مانند مدالهای جهان پهلوان غلامرضا تختی، امیر توکلیان و دیگر ورزشکاران در گنجینه ی مدال نگهداری می شوند.

آرامگاه نادرشاه

آرامگاه و موزه ی نادرشاه در شهر مشهد در میان باغی باصفا قرار گرفته است. این مجموعه شامل ساختمان آرامگاه، مجسمه ی نادرشاه، موزه، کتابخانه ی عمومی و مقبره ی میرزا تقی خان پسیان از نظامیان دوره ی قاجار است. مجسمه ی نادرشاه، او را در حالی که سوار بر اسب است و تبرزین بردست دارد و سه سرباز او را همراهی میکنند نشان می دهد. این مجسمه که بر فراز سکویی در میانه ی باغ خودنمایی می کند، 5 متر ارتفاع دارد. این مجموعه با آرامگاهی با طراحی مهندس هوشنگ سیحون و مجسمه ی ساخت ابوالحسن صدیقی در زمان محمدرضا شاه ساخته و افتتاح گردید. در موزه نیز ابزار و ادوات جنگی و وسایل قدیمی به نمایش گذاشته شده است. همچنین در این موزه از چندین کتاب خطی نفیس و تابلوهای نقاشی ارزشمند نگهداری می گردد.

باغ ملک اباد مشهد

باغ ملک آباد از باغ های بزرگ و پرثمر شهر مشهد است. درختان میوه، گلخانه و گلهای این باغ علاوه بر کاخی که در میانه ی آن در زمان پهلوی ساخته شده است از ویژگیها و تمایزات آن به شمار می رود. پس از پیروزی انقلاب، مدیریت باغ به آستان قدس رضوی واگذار و کاخ این باغ به موزه تبدیل شده است. در این موزه اشیا قیمتی، تابلو فرش ها، ظروف نفیس و غیره نگهداری می شود و بازدید آن برای عموم امکانپذیر است.

آرامگاه خواجه ربیع مشهد

خواجه ربیع از یاران امام علی است که در اواخر عمر در خراسان ساکن شده و در آنجا درگذشته است. گفته می شود که در عهد شاه عباس صفوی و به توصیه ی شیخ بهایی از دانشمندان و صاحب منصبان آن دوره در شهر مشهد آرامگاهی برای خواجه ربیع ساخته شد. بنا در میان باغی باصفا احداث شده و شامل گنبدی دورویه بر فراز بنایی هشت ضلعی با چهار ایوان است. سطح پوشش خارجی گنبد با کاشی های فیروزه ای و رویه ی درونی آن با نقاشی های طلایی رنگ مزین گشته است. در میان چهار ورودی که از چهار ایوان به شاه نشین بنا راه می یابند ورودی اصلی با ایوان بلندش متمایز شده است. تزئینات کاشیکاری بنا در قسمتهای مختلف از زیبایی های منحصر به فرد آن است. همچنین دو کتیبه به خط علیرضا عباسی از خوشنویسان برجسته ی دربار شاه عباس شکوه و اعتبار فراوان به بنا بخشیده است.

پارکها و مجموعه های تفریحی شهر مشهد

مجموعه ی تفریحی و گردشگری چالیدره – پارکهای آبی شهر مشهد – پارک کوهسنگی – پارک ملت

مجموعه ی تفریحی و گردشگری چالیدره

مجموعه ی تفریحی و گردشگری چالیدره در دره ای به این نام حوالی روستای طرقبه قرار گرفته است. گذر رودخانه جاغرق، بند گلستان و سد چالیدره و نیز احداث امکانات تفریحی متنوع از جمله جاذبه های منطقه ی چالیدره به شمار می رود و همه ساله مسافران و گردشگران فراوانی را بسوی خود جذب می نماید. علاوه بر مناظر طبیعی امکاناتی مانند رستوران، تله کابین، برج گردان، زیپ لاین، اسکله ی تفریحی و ماهیگیری، کشتی و قایق های تفریحی اوقات خوشی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می آورند. با توجه به کوهستانی بودن منطقه نیمه ی اول سال بهترین زمان استفاده از امکانات و بهره مندی از این محیط دل انگیز است.

پارکهای آبی مشهد

در شهر مشهد چهار پارک آبی به نامه های سرزمین موجهای آبی، سرزمین موجهای خروشان، پارک آبی ایرانیان و پارک ساحلی آفتاب با امکانات متنوع پذیرای علاقه مندان فعالیتهای آبی است. سرزمین موج های آبی قدیمیترین پارک آبی سرپوشیده ی شهر مشهد است که از امکاناتی مانند انواع سرسره ها، رودخانه ی آرام و خروشان، منطقه ی بازی کودکان، سونا، جکوزی، ماساژ، رستوران و کافی شاپ برخوردار است. سرزمین موج های آبی مدرن ترین پارک آبی شهر مشهد است و امکان تجربه ی سقوط آزاد و سرعتی را از سرسره های مرتفع فراهم آورده است. زیپ لاین، انواع سرسره ها و سالن مجهز ایروبیک از دیگر جاذبه های این پارک آبی به شمار می رود. پارک ساحلی آفتاب در هفت طبقه علاوه بر تفریحات آبی امکانات متفاوتی مانند حمام آفتاب، غار نمک، سالن بدنسازی، چشمه های خروشان در میان سنگهای غار را فراهم آورده است. پارک آبی ایرانیان شهر مشهد علاوه بر تفریحات معمول پارک های آبی امکان انجام فعالیتهایی مانند اسکی روی آب، موج سواری و رودخانه ی خروشان را در اختیار علاقه مندان قرار می دهد. این پارک آبی همچنین سینمای پنج بعدی آبی نیز دارد.

پارک کوهسنگی

پارک کوهسنگی مشهد از قدیمیترین و زیباترین پارکهای این شهر است که در زمان رضاشاه با جدول کشی و احداث امکانات تفریحی در منطقه ای ییلاقی به صورت پارک طبیعی ساخته شد. در این پارک علاوه بر فضای سبز، استخری بزرگ در میان صخره ها خود نمایی می کند. همچنین موزه ی بزرگ استان خراسان رضوی با الهام از کاخ خورشید، یادگار نادرشاه در شهر کلات، زینت بخش پارک گریده است. در طول سالیان طرحهای مختلف نیز جهت توسعه و زیباسازی این پارک اجرا شده اند.

پارک ملت

پارک ملت مشهد در زمان محمدرضا شاه احداث شده و از آن زمان از محبوبترین تفرجگاههای مشهد بوده است. این پارک علاوه بر دریاچه، فضای سبز، درختان و گلهای فراوان امکاناتی مانند زمینهای متعدد ورزشی، استخر، مجتمع فرهنگی و مجتمع جانبازان را در خود جای داده است. همچنین شهر بازی پارک ملت اولین شهر بازی مشهد است و چرخ و فلک مرتفع آن در هر دور ظرفیت بالا بردن 450 نفر تا ارتفاع هشتاد متری را دارد.

• آشنایی با جاذبه های گردشگری شهر مشهد 

روستاهای ییلاقی و دیدنی مشهد

روستای عنبران – روستای طرقبه – روستای جاغرق – روستای زُشک

روستای عنبران

روستای ییلاقی و گردشگری عنبران در شمال غرب شهر مشهد و در مسیر روستای طرقبه قرار گرفته است. رستورانهای فراوان این روستا پذیرای مسافران و مردم محلی است. روستای عنبران طبیعتی زیبا و دل انگیز و آب و هوایی معتدل و مطبوع دارد. همچنین خانه های این روستا به صورت پلکانی با چوب و سنگ ساخته شده و با باغها و مزارع سرسبز احاطه شده اند.

روستای طرقبه

روستای ییلاقی طرقبه از مشهورترین تفریحگاه های مشهد با آب و هوایی مطبوع و باغهای میوه است. دره ی سرسبز طرقبه در دامنه ی کوه بینالود قرار گرفته و زمستانهایی پربرف دارد. پارک طرقبه و رودخانه ای که در کنار آن جاری است در کنار رستورانهای فراوان و فروشگاههای صنایع دستی از جاذبه های این روستای توریستی به شمار می روند.

روستای جاغرق

روستای ییلاقی جاغرق در منطقه ای خوش آب و هوا در شمال غربی شهر مشهد قرار گرفته است. علاوه بر رستورانهای فراوان، طبیعت زیبای روستا، رودخانه ی فصلی آن و آبشارهای متعدد از جاذبه های این روستا به شمار می رود. همچنین ارتفاعات روستای جاغرق از دیرباز مورد علاقه ی کوهنوردان بوده است.

روستای زُشک

روستای زشک در شمال غرب شهر مشهد از روستاهای ییلاقی و خوش آب و هوای منطقه است. چشمه ها و باغهای فراوان و طبیعت زیبای این منطقه که در دامنه ی کوه بینالود قرار گرفته از شاخصه های آن به شمار می رود. همچنین کوههای این منطقه از مقاصد علاقمندان به کوهنوردی به شمار می رود و رستوران های آن پذیرای بازدیدکنندگان است.

دره ی هفت حوض

دره ی هفت حوض در جنوب شهر مشهد و در دل کوهای خلج قرار دارد. در این منطقه ی زیبا و دیدنی هفت حوضچه ی پر آب در اندازه های مختلف در اثر فرسایش صخره ها به وجود آمده اند و شگفتی بازدیدگنندکان را بر می انگیزند. سالهاست که در این منطقه ی صخره ای آب از هر حوضچه به حوضچه ی بعدی می ریزد و منظره ای بدیع می آفریند. آب جاری در این حوضچه ها از یکی از سرشاخه های رود طرق جاری می شود و بعد از این هفت حوض به حوض های منفرد دیگر رهنمون می گردد. دور بودن این دره از مناطق مسکونی آن را در عین حال جذاب و وهم انگیز گردانده است.

دریاچه چشمه سبز

دریاچه ی چشمه سبز حوالی روستای گلمکان در غرب شهر مشهد در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته است. کوههای بلند بینالود آن را احاطه کرده اند. گیاهانی مانند بادام کوهی، زیره، کاسنی، خارشتر و بابونه در حاشیه ی دریاچه ی چشمه سبز می رویند و حیواناتی مانند آهو، بزکوهی، گراز و کبک حوالی آن زندگی می کنند. در این دریاچه گونه های مختلفی از ماهی ها دیده می شوند. همچنین از آب آن برای آبیاری مزارع و باغهای منطقه استفاده می شود.

• مکانهای گردشگری و دیدنی مشهد
• پیشنهاد ویژه آژانس ایرانگردی و جهانگردی گشت تور برای سفر به مشهد

مکان های دیدنی و جاذبه های گردشگری استان خراسان رضوی

میراث جهانی یونسکو در استان خراسان رضوی

 قنات قصبه گناباد

در میان ده قنات ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو کاریز قصبه ی گناباد عمیق ترین قنات ایرانی است که آب و زندگی را در تمام فصول سال در دشت خشک این منطقه جاری می ساخته است. ساخت این کاریز از زمان هخامنشیان آغاز شده و دو رشته ی اصلی آن به نام های قصبه و دولاب و شش شاخه ی فرعی آب مورد نیاز کشاورزان منطقه را برای قرن ها تامین می کرده است. محاسبات دقیق در حفر چاه های عمیق با کمترین امکانات این سازه را به یکی از شگفت انگیزترین پدیده های ساخت بشر تبدیل کرده. انتقال آب زیرزمینی به سطح زمین با استفاده از قوانین طبیعت و حفر چاههایی با عمق بیش از سیصد متر و دالان های زیرزمینی با طول سی و سه کیلومتر برای انتقال و دسترسی به آب در منطقه و دشت کویری گناباد از عجایب عهد باستان به شمار می رود و تعجب و تمجید همگان را بر می انگیزد. مطمئنا حفر چاهایی با این عمق در آن روزگار بسیار سخت، طاقت فرسا و زمانبر بوده است. سنگ ریزه هایی که هنگام حفر این چاهها به سطح زمین منتقل شده اند همچنان بعد از گذشت هزاره ها و بودن در معرض فرسایشهای آب و بادی در اطراف چاهها دیده می شوند. سختی و استحکام این سنگریزه ها دشواری کار حفاران را به خوبی نشان می دهد. با مطالعه ی چاههای این قنات کارشناسان بر این باورند که برخی از این چاهها خلاف روش های معمول چاه و از اعماق زمین به سوی سطح آن حفر شده اند. امری که ساخت آن را با شگفتی بیشتری همراه می سازد. همچنین لایروبی دالان ها و نگهداری از قسمتهای مختلف این کاریز نقش موثری در ادامه ی حیات آن در طول تاریخ داشته است که کویرنشینان منطقه از آن به خوبی آگاه بوده اند. اما به نظر می رسد که معاصران از این امر و نقش حیاتی کاریز غفلت ورزیده اند و حیات آن را به خطر انداخته اند. با این همه قنات قصبه ی گناباد سازه ای زیرزمینی است که نبوغ ایرانیان و سازگاری و هماهنگی زندگی آنان با طبیعت پیرامونشان را به خوبی نشان می دهد و فروتنانه همانند سازندگانش شکوه و عظمت خود را در اعماق خاک پنهان کرده است.

آرامگاه فردوسی

آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی، بزرگترین حماسه سرای ایران، در میان باغی در شهر توس قرار گرفته و میعادگاه دوستداران ایران و ادبیات است. در زمان وفات فردوسی پیکر او در باغش به خاک سپرده شد و از آن زمان زیارتگاه اهل ادب و دانش گردید. در سالهای های بعد بنایی بر مزار او ساخته بودند. با آنکه بنای یادبود این شاعر گرانقدر بارها ویران گشته بود اما همواره و طی قرون مختلف بناهای محقر در میان گندمزاری در توس متروکه یاد این شاعر بلند آوازه را زنده نگه می داشتند. در زمان رضاشاه و به کوشش ادیبان و نمایندگان مجلس ملی مانند ملک الشعرای بهار و عبدالحسین خان سردارمعظم (تیمورتاش) تلاشهایی جهت ساخت آرامگاهی شایسته برای فردوسی آغاز گردید؛ تلاشهایی که پس از افت و خیزهای فراوان بالاخره در سال 1347 به بار نشستند. ساخت آرامگاهی شایسته برای یکی از بزرگترین شاعران کشور با طرحی الهام گرفته شده از معماری هخامنشی از کریم طاهرزاده بهزاد و تغییراتی تحت نظارت مهندس هوشنگ سیحون در زمان محمدرضاشاه پهلوی در توس به پایان رسید. بنای کنونی آرامگاه در میان باغی باصفا خودنمایی می کند. طراحی باغ با سی فواره ی آن به یاد سی سال رنج شاعر در سرودن اثر جاودانه ی خویش کاملا به سبک باغهای ایرانی است. همچنین این باغ قسمتهای دیگری نظیر تندیس شاعر، کتابخانه، استخر، موزه و آرامگاه مهدی اخوان ثالث شاعر معاصر را درخود جای داده است.

بنای آرامگاه به شکل چهارگوشه است و از هر سو پلکان دارد و خاطره ی مقبره ی کورش بزرگ در پاسارگاد را تداعی می نماید. اشعاری از شاهنامه در چهار لوح مرمرین حکاکی شده اند و در چهار سوی بنا دیده می شوند. کتیبه های هخامنشی، ستونهای سنگی، نشان فروهر و بام آرامگاه که یادآور زیگوراتهای عهد باستان است از بخشهای مختلف این بنای یادبودند. ورودی قسمتهای درونی آرامگاه در سمت غربی است. این بخش و قسمتهای مختلف آن نیز با مهارت طراحی و ساخته شده اند تا حق این شاعر نام دار را به خوبی ادا کرد باشند. برخی دیوارهای بخش درونی با نقش برجسته هایی از صحنه های شاهنامه و برخی دیگر با اشعار جلال الدین همایی شاعر معاصر مزین شده اند.

آرامگاه خیام

حکیم غیاث الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم مشهور به خیام، شاعر، ریاضیدان، منجم و فیلسوف قرن چهارم و اوایل قرن پنجم و همزمان با دوره ی سلجوقی است. به جز رباعیات که در میان ایرانیان و مردم سایر نقاط دنیا خیام را با آن می شناسند، گاه شمار ایرانی، مطالعات و تالیفات ریاضی و نجوم وی از مهمترین آثار او هستند. پس از وفات خیام، پیکر او را در قبرستان شهر به خاک سپردند. تا زمان رضاشاه که آوازه ی اشعار خیام به اروپا رسیده بود و مشتاقان او از هر طرف به سوی آرامگاه او روی نهادند مقبره ای درخور و شایسته برای این دانشمند ایرانی ساخته نشده بود. در زمان رضاشاه همانند برخی دیگر از شعرای بنام آرامگاهی نیز برای حکیم عمر خیام ساخته شد. اما در زمان محمدرضا شاه و با طرحی از مهندس هوشنگ سیحون بنایی شایسته که الهام گرفته از شغل خیمه دوزی پدر شاعر و اشاره به تخلص او و نیز بر اساس سه تخصص وی در ریاضیات، نجوم و شعر ساخته شد. این آرامگاه در میان باغی باصفا قرار دارد و تندیسی از خیام در ورودی آن نصب شده است. معمار آرامگاه، هوشنگ سیحون در طراحی این سازه نکات ظریفی را لحاظ نموده است. اول آنکه مقبره ی خیام در حیاط امامزاده محروق نیشابور قرار داشته و از این جهت معماری بنا باید به گونه ای می بوده که فضای آرامگاه و بنای امامزاده با هم تداخل نداشته باشند. همچنین با توجه به آرزوی عمر خیام که در کتاب چهارمقاله ی نظامی عروضی آمده مبنی بر اینکه در بهار برگ گل بر مزار او بریزد، برای بنای آرامگاه باید مکانی مناسب در نظر گرفته می شده است. همچنین زندگی و تخصص های خیام شامل ریاضیات، شعر و نجوم می بایست به گونه ای شایسته در بنای یادبود وی تجلی می یافتند. به این ترتیب مهندس سیحون مکانی از باغ را انتخاب کرده که با توجه به اختلاف ارتفاع نسبت به درختان زردآلوی باغ، در بهار باران شکوفه بر مقبره ی شاعر بریزد. پایه های دهگانه ی بنا به نشانه ی اولین عدد دو رقمی ریاضیات و نحوه ی بالارفتن پایه ها براساس مدلی ریاضی است و سقفی به شکل ستاره به جنبه ی نجوم زندگی خیام اشاره دارد. در کاشی کاری های بنا نیز از خط تعلیق که نخستین خط خوشنویسی ایرانی است استفاده شده و رباعیات خیام بر آن ها نگاشته شده اند.

آرامگاه عطار

فریدالدین عطار نیشابوری شاعر و عارف شهیر قرن ششم و مؤلف آثار گرانبهایی مانند منطق الطیر و تذکره الاولیا است که در اواخر عهد سلجوقیان و خوارزمشاهیان می زیسته است. در قرن نهم و همزمان با عهد تیموری، امیر علیشیر نوایی از دانشمندان و سیاستمداران به نام آن دوره مقبره ای شایسته برای عطار بنا کرد. این بنا همچنان پا برجاست و تنها در زمان رضا شاه اندکی مرمت شده است. بنا شامل یک ساختمان هشت ضلعی است که گنبدی بر فراز آن ساخته شده است. گنبد با کاشیهای فیروزه ای و کتیبه ای به خط کوفی تزئین شده. بنا چهار در ورودی و چهار غرفه در میان آنها دارد و اکثر این قسمتها با کاشی های زیبا مزین گردیده اند. سنگ مقبره نیز به رنگ سیاه است و با خط ثلث اشعاری بر آن حک شده است. نمای داخل بنای یادبود ساده است و با گچ پوشانیده شده و تنها اشعاری چند زینت بخش زیر گنبد اند. این بنا در باغی باصفا در شهر نیشابور میعادگاه دوستداران فرهنگ و ادب فارسی است. باغ مقبره ی عطار مشاهیر گرانقدر دیگری را در خود جای داده است. در این باغ استاد پرویز مشکاتیان از موسیقیدانان شهیر ایرانی و نوازنده ی چیره دست سنتور نیز مدفون است.

همچنین آرامگاه محمد غفاری معروف به کمال الملک، نقاش مشهور معاصر نیز در این باغ قرار دارد. طرح بنای آرامگاه کمال الملک از مهندس هوشنگ سیحون است و در زمان محمدرضا شاه ساخته شده. در طراحی این بنا از عناصر معماری ایرانی به شیوه ای خلاقانه استفاده شده و قوس های ایجاد شده اشکال هندسی مخروطی را ایجاد کرده اند که هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد. همچنین کاشی های معرقی که در تزئین بنا استفاده شده اند یادآور کاشان، زادگاه نقاش اند و مجموعه ی بنا و تزئینات در هماهنگی کامل با مقبره ی عطار هستند.

آرامگاه شیخ احمد جامی

مقبره ی شیخ احمد جامی عارف نامی قرن پنجم در شهر تربت جام زیارتگاه عاشقان و عارفان است. مقبره ی این عارف بلند آوازه در حیاط و مقابل ایوان مسجدی است که سابقا خانقاه وی بوده. درخت پسته ای که از دل این مقبره بیرون آمده است و نیز حجاری هایی که آن را مزین کرده اند از زیبایی های آن به شمار می روند. این مقبره همچنین با بناهای متنوعی احاطه شده است. از میان آنها می توان به ایوان، گنبدخانه، مدرسه ی امیرجلال الدین فیروزشاهی، مسجد کرمانی، مسجد عتیق، مسجد زیرزمینی، آب انبار و غیره اشاره کرد.

ورودی با شکوه مجموعه در قرن هشتم و عهد ایلخانی ساخته شده و در دوره های بعد با گچبری های زیبا آراسته شده است. گنبدخانه از اولین بناهایی است که پس از وفات شیخ جام در مجاورت مقبره ی او ساخته شده و محل اجتماع مریدان و دوستداران او بوده است. معماری بنا یادآور معماری عصر سلجوقی و تیموری است. ایوان از رفیعترین و باشکوه ترین اجزای مجموعه است که در قرن هشتم ساخته شده و کاشی کاری های زیبا و چشم نوازی دارد. مقبره ی شیخ جام در مقابل این ایوان قرار گرفته است. در مجاورت این آرامگاه گنبد فیروزشاهی قرار دارد. بنا چهار ایوان دارد و گنبدی بر فراز آن دیده می شود. دو طاق نما، چهارشاه نشین و گنبدخانه ی چهارطاقی از دیگر بخشهای بنا هستند و تمامی این قسمتها با کاشی های زیبا پوشانیده شده اند.

میراث نادرشاه

کاخ خورشید: نماد شکوهِ حکمفرانی نادرشاه و افشاریان کاخ خورشید است که در شهر کلات، واقع در شمال شرق استان و هم مرز با کشور ترکمنستان قرار دارد. این کاخ به فرمان نادرشاه جهت نگهداری گنجینه های او ساخته شد. گفته می شود که نادرشاه پس از تسلط بر تمامی کشور و یکپارچه کردن آن عازم هندوستان شد و از این کشورگشایی گنج های فراوان با خود به همراه آورد. جواهراتی مانند تخت طاووس، الماس کوه نور و الماس دریای نور از آن جمله اند. و به این ترتیب کاخ خورشید محل نگهداری آنان گردید. این کاخ همچنین محل اقامت نادرشاه و خانواده اش نیز بوده است.

ساخت کاخ تقریبا در تمام مدت فرمانروایی نادرشاه ادامه داشت. این بنا در سه طبقه در میان باغی وسیع احداث شده است. اما قسمتهای فوقانی آن از بین رفته و ارتفاع آن هم اکنون کمتر از ارتفاع اولیه است. به نظر میرسد که از زیرزمین کاخ به عنوان خرانه استفاده می شده است. طبقه ی همکف کاخ به شکل یک هشت ضلعی است و در هر یک از این اضلاع یک ورودی دیده می شود. در این طبقه اتاقهای متعدد، تالاری بزرگ را در بر گرفته اند. برفراز این هشت ضلعی برجی مدور قرار دارد. کاخ در کل دوازده اتاق دارد که با گچبری و نقاشی های گوناگون زینت یافته اند. اما نمای خارجی کاخ نیز که تلفیقی از معماری ایرانی و هندی است زیبایی و تازگی فراوان دارد.

با رزرو تور به کمک آژانس گردشگری گشت تور، سفر خوشی به مشهد داشته باشید.

تاسیسات دفاعی دروازه ی نفته

دومین ورودی شهر کلات دروازه ی نفته نامیده می شده است. در قدیم شهر کلات که در دژی مستحکم قرار داشته چندین ورودی داشته و در مقابل دشمنان بسیار مقاوم و مستحکم عمل می نموده است. همچنین این دروازه ی دژ شهر با تاسیسات دفاعی هوشمندانه ای محافظت می شده است. این تاسیسات شامل برجهای دیده بانی در طرفین دروازه و یک سنگر سه طبقه ی دفاعی است. با توجه به شواهد و قراین ساخت این استحکامات مربوط به دوران قبل از افشاریه است اما نادرشاه آن را مرمت نموده و مورد استفاده قرار داده است.

بند نادری

 بند نادری از سنگ، آجر و ملات ساروج بر رودخانه ی کلات که در دشت کلات جاری است ساخته شده و از ارتفاع هفتاد متری آن امروزه تنها حدود بیست و پنج متر باقی مانده است. دریچه ها و دهانه های متعدد در بدنه ی سد تعبیه شده اند تا با باز و بسته شدن آنها ارتفاع آب کنترل شود. آب ذخیره شده پشت این سد برای آبیاری صحرای ترکستان و آبادیهای آن که در نواحی شمالی قرار دارد مورد استفاده بوده است. با توجه به سبک معماری، ساخت این سد به دوره ی سلجوقی نسبت داده می شود. اما در زمان نادرشاه و افشاریان بسیار مورد توجه بوده و تا زمان قاجار نیز کاربری و وضعیت مطلوب خویش را حفظ نموده بوده است.

آسبادهای نشتیفان خواف

یکی از عجایب معماری کویری کشور بی شک آسبادهایی است که در شهر نشتیفان از توابع شهرستان خواف در جنوب شرقی استان خراسان ساخته شده اند. آسبادهای نشتیفان از جاذبه های با ارزش استان خراسان رضوی و از نشانه های هماهنگی ساکنان منطقه با طبیعت و دشواری های آن است. طی قرنها این سازه ها نقش موثری در زندگی ساکنان و رفع نیازهای آنان داشته اند و امروزه آیینه ی هنرمندی آنان به شمار می روند. زمان احداث این سازه های قدیمی که در واقع آسیاب های بادی ساخته شده از خشت، گِل و چوب هستند به روشنی مشخص نیست اما بسیاری ایجاد آنان را مربوط به قرون پیش از ورود اسلام به ایران می دانند. این آسبادها از باد های منطقه مانند بادهای صد و بیست روزه ی سیستان که در نیمه ی اول سال برخی نواحی شرق کشور را درمی نوردند نیرو می گیرد و از آن برای آسیاب کردن گندم و پمپ کردن آب استفاده می کنند. این سازه های شگفت انگیز و ساده اوج خلاقیت ایرانیان و استفاده از منابع طبیعی را به خوبی نشان می دهند.

ساز و کار این آسبادها ساده اما بسیار کارآمد است. با وزش باد و ورود آن به دروازه های بادگیر پره ها و چرخ های آن به حرکت درآمده و سنگ بالای آسیاب را به حرکت در می آورند. به این ترتیب گندمی را که از مخزن به شیار میان دو سنگ آسیاب راه یافته است آسیاب می نماید. واضح است که هرچه باد شدیدتر و سریعتر باشد گندم بیشتری آسیاب می گردد. مهار و در خدمت گرفتن نیروی باد در روزگارانی که انسانها برای برطرف کردن نیازهای خویش ابزارهای پیشرفته انداشته اند و همچنین ایجاد چنین سازه های هوشمندانه ای از بهترین نشانه های تمدن و صنعت ایرانیان گذشته است. نمونه های دیگری از این آسبادها در مناطق دیگر کشور نیز وجود دارد اما آنچه آسبادهای نشتیفان را متمایز می سازد شرایط مطلوب و حفظ آنان علیرغم حوادث گوناگون تاریخی در طی قرنها و تا زمان حاضر است.

مسجد عتیق تربت جام

مسجد عتیق شهر تربت جام محل برگزاری نماز جمعه ی اهل سنت شهر است و در قرن هشتم هجری بنیان گذاری شده. پنج رواق و شبستانی گنبددار قسمتهای مختلف این مسجد هستند. ایوان این مسجد و گلدسته های کوتاه شش ضلعی اش از زیبایی های آن به شمار می روند. کاشیکاری های ایوان در دو دوره و به سبکهای مختلف انجام شده اند. یک بخش از بنا با کاشی های سه و شش گوشه ی فیروزه ای تزئین شده. در برخی از این کاشی ها نقشهای گوناگون به رنگهای سیاه، لاجوردی و فیروزه ای در زمینه ای سفید رنگ خودنمایی می کنند. در زمان صفویه نیز کاشی های معرق زینت بخش ایوان گشته اند. گچبری ها، کاشی کاریها، قوس هشت قسمتی، سقف نیم گنبدی و ارتفاع سی متری آن از ویژگیهای این قسمت مسجد است. همچنین از طرفین این ایوان راههایی به مسجد کرمانی و مسجد گنبد سفید که در طرفین مسجد عتیق قرار گرفته اند رهنمون می شود.

موزه ی مردم شناسی سبزوار

موزه ی مردم شناسی شهر سبزوار در محل کاروانسرای قاجاری شهر که به نام کاروانسرای فرامرزخان شهرت دارد برپا شده است. این کاروانسرا در زمان ناصرالدین شاه به همراه یک آب انبار در خارج از شهر نیشابور جهت رفاه حال زائران رضوی به همت فرامرزخان ساخته شده است. غرفه های متعدد، چهار ایوان و هشتی ورودی در سمت جنوب از قسمتهای مختلف این کاروانسرای قدیمی به شمار می روند.

رباط های استان خراسان رضوی

در گوشه و کنار استان پهناور خراسان رضوی کاروانسراها و رباط هایی در قرون مختلف ساخته شده اند و برخی از آنها در زیر آمده است. امروزه برخی از این کاروانسراها مانند کاروانسرای فرامرزخان در شهر سبزوار به موزه ی مردم شناسی تبدیل شده اند تا هم از ساختمان آن به عنوان یکی از مهمترین عناصر معماری کشور حفاظت شود و هم این بنا و اشیای تاریخی به نمایش در آنها به شناخت بیشتر مردم از تاریخ کشور کمک نماید.

رباط شرف از رباطهای مهم مسیر نیشابور به مرو در خراسان بزرگ بوده است. این کاروانسرا در نواحی بیابانی و تپه ماهورهای حوالی سرخس ساخته شده و در متون تاریخی از این کاروانسرا گاه با نام آبگینه نیز نام برده شده است. به نظر میرسد که این کاروانسرا در زمان حکومت شرف الدین علی قمی از حاکمان مرو در زمان سلطان سنجر سلجوقی که بعدا به وزارت نیز منصوب شد ساخته شده باشد. این کاروانسرای وسیع و مستطیل شکل فضاهای متعدد و دو حیاط دارد. حیاط اول کوچک تر و مستطیل است در اطراف آن بناهایی مانند ایوان بلند ورودی، یک نمازخانه، نگهبانی، اسطبل و چندین غرفه دیده می شود. حیاط مرکزی کاروانسرا بزرگ و مربع شکل است. این حیاط با بخشهایی مانند نماز خانه، یک شاهنشین بزرگ، اتاقهای خصوصی و عمومی، اسطبل و غیره احاطه شده است. انواع آجرها در ساخت و تزئین این کاروانسرا استفاده شده اند. علاوه بر کتیبه های متعدد، گچبری هایی نیز در بخش های مختلف آن دیده می شوند که از بهترین نمونه های گچ بری قرن ششم هستند.

حوالی شهر بجستان در جنوب استان خراسان رضوی کاروانسراهای چندی وجود دارد. یکی از آنها کاروانسرای قاسم آباد است که در دوره ی صفوی ساخته شده. بادگیر چهار ضلعی، پوشش و نوع سقف و تزئنات از جاذبه های این کاروانسرا به شمار می رود. حوالی این شهر در دوره ی قاجار نیز کاروانسرای فخرآباد و کاروانسرای زین اباد ساخته شده اند. این توقفگاه های تابستانی قسمتهای مختلفی مانند شاه نشین، ایوانچه های متعدد، بارانداز و غیره دارند. تزئیناتی که با آجر در سردر ورودی کاروانسرای فخرآباد ایجاد کرده اند بسیار قابل توجه است.

کاروانسرای سهل آباد حوالی شهر قوچان از نوع کاروانسراهای سرپوشیده و زمستانی است و به نظر میرسد که در اواخر عهد تیموری یا اوایل عهد صفوی ساخته شده باشد. طاقهایی که سقف کاروانسرا را تشکیل داده اند از مهمترین عناصر معماری آن هستند.

رباط ماهی حوالی شهر سرخس از کاروانسراهای مسیر مرو بوده و در قرن ششم و دوره ی سلجوقی ساخته شده است. بقایای این کاروانسرا از اهمیت آن در گذشته های دور حکایت دارد. استفاده از انواع آجرها و گچبری های متنوع و نقوش اسلیمی آنها از ویژگی های این بنا است.

یخدان کوثر گناباد

یخدانها از عناصر معماری مناطق کویری هستند که طی قرنها و تا پیش از ورود یخچالهای صنعتی در دوره ی پهلوی کار تهیه یخ را در مناطق کویری به عهده داشته اند. از این رو در اکثر مناطق کویری کشور و از جمله شهرستان گناباد این یخدانها ساخته شده و مورد استفاده ی ساکنان و مسافران بوده اند. در میان مهمترین یخدانهای بازمانده از آن دوران می توان به یخدان کوثر حوالی شهر بیدخت و روستای متروکه ی کوثر از توابع شهرستان گناباد اشاره کرد که در زمان قاجار ساخته شده است. مخرن این یخدان مانند اغلب یخدانها به وسیله ی یک گنبد مخروط در برابر نور و گرمای آفتاب محافظت می شود و یک طرف آن همیشه سایه است. گنبد به صورت پلکانی ساخته شده و همین امر بالا رفتن از آن و انجام تعمیرات احتمالی را میسر می سازد. به طور کلی در یخدانها و از جمله یخدان کوثر برای تهویه ی هوای گنبد معمولا آن را بلند می ساخته اند و در نوک آن سوراخی ایجاد می کرده اند. قسمتهای اصلی این یخدان مانند اغلب یخدانهای مناطق کویری شامل مخزن یخ، گنبد، پلکان ورودی مخرن، حوضهای یخبند و چاه تخلیه است. همچنین دیوار سایه انداز از خشت و چینه نیز در کنار گنبد این یخدان ساخته شده و کاربری آن ایجاد سایه بر حوض های یخبند است. اما آنچه یخدان کوثر را متمایز می سازد بادگیرهایی است که در دیوار سایه انداز قرار گرفته اند. این بادگیرها وظیفه ی هدایت باد به سمت حوضهای یخبند جهت تسریع روند ایجاد یخ در آنها را به عهده داشته اند. با توجه به اینکه این یخدان در مسیر کاروانهای خراسان بزرگ قرار داشته، مردم محلی از راه فروش یخ آن به مسافران کسب درآمد می کرده و از این رو یخدان کوثر از لحاظ اقتصادی نیز از اهمیت فراوانی برای ساکنان محلی برخوردار بوده است.

مسجد جامع گناباد

مسجد جامع شهر گناباد از مساجد دو ایوانی کشور است که در زمان خوارزمشاهیان و پیش از حمله ی مغول در قرن هفتم ساخته شده. در دوره ی ایلخانی نیز بخشهایی به آن اضافه گردیده است. ایوان اصلی در سمت جنوب قرار گرفته و کتیبه های کوفی و تزئینات آجری قابل توجهی دارد. مسجد جامع شهر گناباد سه شبستان ستون دار دارد. سردر ورودی آن که در شمال شرق مسجد قرار گرفته با نقوش مختلف و محراب با کتیبه هایی به خط معلق و نقوش گیاهان تزئین شده اند. ایوان شمالی سابقا دارای دو گلدسته نیز بوده اما در زلزله ای که در سال 1347 بخشهای زیادی از مسجد را تخریب نمود از میان رفته اند.

مجموعه معماری روستای عمرانی

روستای متروکه ی عمرانی از توابع شهرستان گناباد از روستاهای کویری است که در داخل فضایی قلعه مانند که با برج ها و باروهایی حفاظت می شده قرار گرفته است. این روستا تا پایان حکومت پهلوی همچنان آباد و مسکونی بوده است. بافت گِلی روستا و برخی قسمتهای آن از دوران سلجوقی تا صفویه و بعد از آن باقی مانده است و مجموعه ای غنی از عناصر معماری کویری را در برمی گیرد. قسمتهای مختلف این روستا شامل خانه ها، بادگیرها، کوچه ها، سابات ها، تاسیسات دفاعی، مسجد، حمام، کاروانسرا و دو آب انبار همچنان پابرجا هستند و برخی از آنها از قدمت قابل توجهی برخوردارند. این مجموعه ی ارزشمند موزه ای طبیعی برجای مانده از سیر زندگی در یک روستای کویری ایرانی است که می تواند به افزایش شناخت بازدیدکنندگان از سبک زندگی و فعالیتهای مردم در قدیم کمک شایانی نماید.

محوطه ی باستانی شادیاخ

محوطه ی باستانی شادیاخ حوالی شهر نیشابور در استان خراسان رضوی میراث تاریخی شهر نیشابور در دوره های مختلف را در خود جای داده است و کاوش های باستان شناسی هر از چندی پرده از اسرار آن بر می دارند. محله ی شادیاخ از محله های اشرافی و مهم شهر نیشابور پیش از حمله ی مغول بوده است. کاخ شادیاخ در دوره های مختلف مقر حکمفرمایان خراسان بوده ، سلطان مسعود غزنوی در آن تاجگذاری کرده و مراسم ازدواج ملکشاه سلجوقی نیز در آن جشن گرفته شده است. تاکنون در این کاوشها، عناصری از زندگی مردم در شهر نیشابور آباد در دوره ی تاریخی سلجوقی و خوارزمشاهی و دوره ی ایلخانی به دست آمده است. کاخ یا عمارتی اشرافی که در جنوب شادیاخ به دست آمده متعلق به دوره ی سلجوقی است؛ آن زمان که شهر نیشابور در اوج شکوه و رونق خویش بوده است. این سازه از قسمتهای متنوعی مانند تالار مرکزی، تالار بار عام، کارگاه های مختلف و قسمت اندرونی که خود بخشهای گوناگونی دارد تشکیل شده و بیانگر زندگی و ملزمومات آن در گذشته است. پس از ویرانی شهر نیشابور در حمله ی مغول، بخشهایی از شادیاخ مرمت شده و برای مدتی مجددا مورد استفاده قرار گرفته اند. معماری این بخشها خالی از ظرافت و تزئینات است؛ همین امر نشانگر استیصال مردم در ان روزگار سخت می باشد.

روستای بوژان نیشابور

روستای کوهستانی بوژان از توابع شهرستان نیشابور، تابستانهایی ملایم و مطبوع دارد. خانه های این روستا به صورت پلکانی در دامنه های کوه بینالود واقع شده و باغهای سرسبز و طبیعتی زیبا آن را در برگرفته است. علاوه بر جنگلها و باغهای باصفا، رودخانه و آبشار، معماری پلکانی روستا با کوچه های نامنظم و پرپیج از ویژگیهای آن به شمار می رود و آن را به یکی از مقاصد گردشگری استان خراسان رضوی بدل کرده است.

مناظر طبیعی و مناطق حفاظت شده ی استان خراسان رضوی

دره و آبشار قره سو – آبشار زاوین – دریاچه بزنگان – دره ی هفت حوض – دریاچه چشمه سبز – کویرهای استان خراسان رضوی – مناطق حفاظت شده ی استان خراسان رضوی

دره و آبشار قره سو

دره و آبشار قره سو حوالی روستایی به همین نام در شهرستان کلات در شمال شرق استان خراسان رضوی قرار دارد. در این منطقه ی ییلاقی و خوش آب و هوا هشت آبشار و چشمه های متعدد محیطی فرح بخش آفریده اند. نردبانهای فلزی امکان بالا رفتن از آبشار را برای علاقه مندان فراهم آورده و همه ساله در نیمه ی اول سال مسافران زیادی را به خود جلب می کند. لازم به ذکر است که آب این آبشار به مصرف باغات پایین دست می رسد. در زمان نادرشاه نیز این آب گوارا با سیستم آب رسانی هوشمندانه ای پس از طی حدود شش کیلومتر به کاخ خورشید در شهر کلات هدایت می شده است.

آبشار زاوین

آبشار زاوین در شهرستان کلات از جاهای دیدنی استان خراسان رضوی است. رودخانه ، سد و هشت آبشار زاوین به این منطقه ی ییلاقی صفا و طراوت خاصی بخشیده اند و آن را در فصول بهار و تابستان به یکی از مقاصد گردشگران تبدیل نموده اند. همچنین در مسیر آبشارها نردبان هایی جهت سهولت در بالا رفتن از آبشار و تماشای مناظر آن برای بازدیدگنندگان تعبیه شده است.

دریاچه بزنگان

دریاچه ی بزنگان یا گل بی بی در شرق استان خراسان رضوی و بین شهرهای سرخس و مشهد قرار گرفته است. آب این دریاچه که در جنوب رشته کوههای هزار مسجد واقع است از باران و چشمه هایی که در کف آن قرار دارد تامین می گردد. پرندگان مهاجر در فصول سرد در اطراف دریاچه دیده می شوند. همچنین این پهنه ی آبی محل پرورش ماهی قزل آلاست اما ماهی شیر و ماهی سفید نیز در آن زندگی می کند.

کویرهای استان خراسان رضوی

کویر بجستان (کویر سعدالدین)

کویر سدالدین یا کویر بجستان در شمال غربی شهرستان بجستان گسترده شده است. این دشت هموار در ناحیه ای بیایانی قرار گرفته و در نواحی مرکزی آن با توجه به شوری زیاد خاک امکان رشد گیاه وجود ندارد. اما حاشیه های این کویر زیستگاه گیاهان کویری شورپسند مانند گز است. سطح این کویر در فصلهای بهار و زمستان با آب پوشیده می شود. در تابستان با توجه به تبخیر آب تنها لایه های نمک برجای می ماند و سطح زمین را سفید رنگ می نمایند. بلورهای نمک بر شنزارهای منطقه و چاله های نمکی از زیبایی های این کویر به شمار می روند.

کویر دوشاخ سبزوار

کویر دوشاخ یا کویر سبزوار در غرب این شهر و شرق پارک ملی توران قرار گرفته است. این کویر از شمال به رشته کوه گر می رسد و از شرق به غرب کشیده شده است. سطح کویر با گنبدهای نمکی و ماسه زار پوشیده شده. در نواحی مرکزی کویر دوشاخ گیاهی نمی روید اما در حاشیه ها گیاهان شورپسند مانند گز و در ماسه زارها گیاهانی مانند گون، کاکوتی، شقایق کوهی، گل گندم، خارشتر و غیره دیده می شود. از جانوران و پرندگانی که در این کویر زندگی می کنند می توان شغال، روباه، کفتار، آهو، گورخر، زاغ، هوبره، عقاب دشتی، کبک را نام برد.

مناطق حفاظت شده ی استان خراسان رضوی

پناهگاه حیات وحش لاغری – منطقه ی شکارممنوع بزمان – منطقه حفاظت شده ی باغ کشمیر – پارک جنگلی تندوره (چهلمیر) – پناهگاه حیات وحش شیراحمد – منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع هلالی – منطقه ی حفاظت شده ی بینالود – پناهگاه حیات وحش حیدری

پناهگاه حیات وحش لاغری

پناهگاه حیات وحش لاغری در شهرستان بردسکن در غرب استان خراسان رضوی قرار دارد. این پناهگاه زیستگاه گونه های مختلف پرندگان مانند زاغ ایرانی، سنگ چشم، هوبره و غیره و جانورانی از جمله یوزپلنگ آسیایی، گربه ی وحشی، روباه، کفتار و انواع مار و مارمولک است. از گیاهان منطقه نیز می توان به قیچ، گز و تاغ اشاره کرد.

منطقه ی شکارممنوع بزمان

منطقه ی شکارممنوع بزمای در شهرستان رشتخوار در جنوب شرقی استان خراسان رضوی زیستگاه جانورانی مانند آهو، روباه، کفتار، قوچ و میش، گرگ و غیره است. همچنین پرندگانی مانند باز، سهره، سبزقبا، دم جنبانک، طرقه، عقاب، انواع گنجشکها و غیره در آن دیده می شوند. سطح این منطقه ی کوهستانی اغلب با تپه ماهور پوشیده شده و انواع مختلفی از گیاهان و درختان از جمله بید، زرشک، بادام وحشی، گون، کنگر، جو وحشی و غیره در آن می رویند.

منطقه حفاظت شده ی باغ کشمیر

منطقه ی حفاظت شده ی باغ کشمیر در شمال شهرستان تربت جام منطقه ای کوهستانی و پوشیده از تپه ماهور است. وجود جنگلهای پسته ی وحشی ارزش و اعتبار فراوان به این منطقه بخشیده و آن را متمایز گردانیده است. همچنین گونه های گیاهی دیگری مانند بادام، آویشن، کاکوتی، زیره ی وحشی، اسپند و بارهنگ در این منطقه دیده می شود. گونه های جانوری متنوعی شامل گراز، گرگ، شغال، روباه و غیره و پرندگانی مانند سارگپه، بلدرچین، شاهین، عقاب و غیره نیز در منطقه ی باغ کشمیر زندگی می کنند. همچنین چشمه های متعدد نیز بر زیبایی منطقه افزوده اند.

پارک جنگلی تندوره (چهلمیر)

پارک ملی تندوره در شهرستان درگز و شمال استان خراسان رضوی و حوالی مرز کشور ترکمنستان قرار دارد. این منطقه ی زیبا در حوزه ی آبریز رودخانه های متعدد قرار گرفته و پر است از دره های عمیق و تپه ماهور. پارک جنگلی تندوره گونه های جانوری باارزشی مانند پلنگ ایرانی، انواعی از گربه ها، گراز، گرگ، روباه قرمز، سمور سنگی،  قوچ و میش، کل و بز و انواعی از خزندگان را در خود جای داده است. علاوه بر این پرندگان متنوعی مانند انواع عقاب، کرکس، هما و پرندگان مهاجر در آسمان آن دیده می شوند. پوشش گیاهی پارک جنگلی تندوره شامل گیاهانی مانند اورس، بید، نسترن، گون، آویشن و غیره است.

پناهگاه حیات وحش شیراحمد

پناهگاه حیات وحش شیراحمد در جنوب غربی شهر سبزوار محل حفاظت از گونه های متنوع و ارزشمند گیاهی و جانوری است. شرایط اقلیمی این منطقه کویری است و یک رود دائمی در آن جریان دارد. جانورانی مانند آهو، انواع گربه، گرگ، خارپشت و پرندگانی مانند انواعی از عقابها، کرکس، کبک، سهره، پرستو و غیره در منطقه ی شیراحمد زندگی می کنند. گونه های گیاهی این پناهگاه شامل تاغ، خارشتر، اسپند، گز، تاغ و غیره است.

منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع هلالی

منطقه ی حفاظت شده و شکار ممنوع هلالی در جنوب استان خراسان رضوی، بین شهرهای گناباد و بجستان قرار گرفته است. این منطقه دشتها، تپه ماهورها و مناطق کوهستانی را در بر میگیرد و اقلیمی بیابانی و خشک دارد. منطقه ی هلالی زیستگاه جانورانی مانند آهو، گراز، پلنگ، کفتار، خرگوش و پرندگانی مانند انواعی از سهره ها و چکاوک شاخدار می باشد. از گیاهانی که در این منطقه می رویند می توان به کاسنی، کاکوتی، گز، اسکنبیل، تاغ، گون اشاره کرد.

منطقه ی حفاظت شده ی بینالود

منطقه ی حفاظت شده ی بینالود منطقه ای کوهستانی میان شهرهای نیشابور و چناران است و کوه بینالود را در بر میگیرد. انواع درختان گون، درمنه، ارس، زرشک، بید و نسترن وحشی پوشش گیاهی منطقه را تشکیل می دهند. حیواناتی مانند پلنگ، کفتار ، شغال، گراز، گرگ و پرندگانی مانند عقاب طلایی، شاهین و کبک در آن زندگی می کنند.

پناهگاه حیات وحش حیدری

پناهگاه حیات وحش حیدری در شهرستان نیشابور، مجاور منطقه ی حفاظت شده ی بینالود قرار دارد. این منطقه ی کوهستانی، تپه ماهورها و دره های عمیق فراوانی دارد و جنگلهای ارس شهرستان نیشابور را در بر میگیرد. چشمه های فراوان و شش رودخانه ی دائمی آب را در آن جاری می سازند. گیاهان منطقه شامل کرکو، اروس، سنجد، بارهنگ، شیرخشت، زرشک و غیره است و در میان آنها جانورانی مانند قوچ اوریال، سمور، پلنگ، گرگ، روباه، میش، کفتار و پرندگان شکاری زندگی می کنند.

گذرگاههای مرزی استان خراسان رضوی

پایانه ی مرزی باجگیران – پایانه ی مرزی لطف آباد – پایانه مرزی سرخس – پایانه ی مرزی دوغارون

پایانه ی مرزی باجگیران

پایانه ی مرزی باجگیران در مرز شمالی استان خراسان رضوی و کشور ترکمنستان احداث شده است. نزدیکترین شهر استان به این پایانه ی مرزی شهر قوچان است و در کشور ترکمنستان در فاصله ی اندکی از پایتخت این کشور یعنی عشق آباد قرار دارد. از این پایانه ی مرزی تردد وسایل حمل و نقل مسافری و باربری در ساعات مشخصی از روز امکان پذیر است و وضعیت مسیر، جاده و امکانات رفاهی آن مطلوب است. همچنین گمرک، واحد گذرنامه ی نیروی انتظامی، بانک ملی و تعدادی از ارگانهای دولتی در این پایانه ی مرزی دفتر و نمایندگی دارند.

پایانه ی مرزی لطف آباد

پایانه ی مرزی لطف آباد در مرز استان خراسان رضوی با کشور ترکمنستان قرار دارد. نزدیکترین شهر استان به این پایانه شهر درگز در شمال شرق است. این مرز دروازه ی ورودی به اسیای میانه به حساب می آید و تشریفات انتقال خودرو و ترانزیت ورودی و خروجی در آن انجام می شود. واحد گذرنامه ی نیروی انتظامی و برخی ارگانهای دولتی در این پایانه ی مرزی تسهیلات لازم را به متقاضیان ارائه می دهند.

پایانه مرزی سرخس

پایانه مرزی سرخس در گوشه ی شمال شرقی کشور و مرز با کشور ترکمنستان و نزدیک شهر سرخس قرار دارد. با توجه به اتصال خط آهن کشور به راه آهن آسیای میانه در این محل، این پایانه ی مرزی از اهمیت فراوانی برخوردار است. علاوه بر این، مسیر آسفالت دسترسی به شهرهای کشور ترکمنستان و سایر کشورهای آسیای میانه را فراهم می آورد.

پایانه ی مرزی دوغارون

پایانه ی مرزی دوغارون در شرق استان خراسان رضوی و در مرز کشور افغانستان قرار گرفته است. این پایانه در فاصله ی اندکی از شهرهای تایباد و تربت جام در ایران و شهر هرات در کشور افغانستان قرار گرفته است. این پایانه یکی از فعال ترین پایانه های صدور کالا به کشورهای خارجی است. این گذرگاه مرزی همچنین پذیرای مسافران افغان بسیاری در ایام مختلف سال است. نهادهایی مانند واحد گذرنامه ی نیروی انتظامی، گمرک، بانک ملی، اداره ی استاندارد و غیره در این پایانه ی مرزی نمایندگی دارند.

• توضیحات تکمیلی درباره دیدنی های مشهد

صنایع دستی استان خراسان رضوی

دست بافتهای استان خراسان رضوی – سنگ تراشی

دست بافتهای استان خراسان رضوی

هنر قالی بافی از دیرباز در میان ساکنان نواحی مختلف استان خراسان رضوی رواج داشته و در عهد تیموری به اوج خود رسیده است. در بافت فرشهای این منطقه استفاده از رنگهای عنابی، قرمز، قهوه ای، طیف های آبی و سبز و کرم و نیز نقشهایی مانند لچک و ترنج، گل فرنگ و غیره رایج است. شعربافی نیز از دیگر هنرهای این استان است که در شهرهایی مانند مشهد، سبزوار، تربت حیدریه و سبزوار انجام می شود. از این پارچه ها که بیشتر از پشم و ابریشم بافته می شود برای تهیه ی لباسهای زنانه و مردانه استفاده می کنند.

سنگ تراشی

سنگ تراشی و تهیه ی ابزار و وسایل مختلف سنگی از سابقه ای دیرینه در استان خراسان رضوی برخوردار است. همچنین ایجاد نقوش مختلف و قلم زنی روی این سنگها نیز از دیگر هنری مرتبط است که با هنرمندی در این خطه انجام می شود. از مهمترین این نقشها که از دیرباز مورد استفاده بوده اند می توان به گل شاه عباسی، گل مرغی، ترنج، شکارگاه و نقوش اسلیمی اشاره کرد. ظروف دیزی و دیگهای سنگی از معروف ترین محصولات سنگی شهر مشهد هستند.

همچنین با توجه به معادن فیروزه در نیشابور هنر فیروزه تراشی و تهیه ی نگین فیروزه برای انگشترهای نقره در این استان رواج فراوانی دارد.

آداب و رسوم مردم استان خراسان رضوی

موسیقی مقامی  – کشتی با چوخه – مراسم نوروز و سال نو – دعای باران – جشن خرمن

موسیقی مقامی

از ریشه دارترین هنرهای خراسان بزرگ می توان به موسقی اشاره کرد. موسیقی در این منطقه سابقه ای طولانی دارد و با توجه به اقوام ساکن در آن از تنوع قابل ملاحظه ای برخوردار است. تا آنجا که موسیقی بخشی شمال خراسان در لیست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است. برخی از به نام ترین استادان و نوازندگان موسیقی ایرانی در این استان زندگی می کنند و در زنده نگه داشتن موسیقی ایرانی سهم به سزایی دارند. در شهرهای تربت جام و خواف موسیقی مقامی و سماعی پرورده شده و به اوج رسید است؛ تا آنجا که شهر تربت جام با داشتن پنجاه مقام موسیقی مقامی مانند مقام الله، نوایی، سرحدی و جمشیدی از مهمترین مراکز موسیقی مقامی استان خراسان رضوی به شمار می رود. از سازهای مهم در موسیقی این نواحی می توان به دف و دوتار اشاره کرد. از نوازندگان چیره دست دوتار این منطقه می توان استاد عثمان محمدپرست، نظرمحمد سلیمانی و غلامحسین سمندری را نام برد که از گنجینه های مویسقی محلی ایرانی اند. درمیان خوانندگان موسیقی مقامی خراسان نیز محمدابراهیم شریف زاده و غلام علی پورعطایی از اثرگذارترین ها هستند. علاوه بر این موسیقی آوازی نیز در این منطقه با شاخه های مختلف مانند منظومه خوانی، مناجات، فضیلت خوانی و دوبیتی خوانی از هنرهای اصیل به شمار می رود. همچنین در شهر تربت جام انواع رقص های محلی نیز که ریشه در تاریخ و فرهنگ غنی منطقه دارد و از اصیلترین رقصهای ایرانی به شمار می رود در مراسم و موقعیت های مختلف انجام می شود. از مشهورترین این رقص ها می توان به رقص هتم که نوعی سماع عارفانه است اشاره کرد. چوب بازی نیز از دیدنی ترین این رقص هاست که در آن چوب بازان به صورت دایره قرار می گیرند و چوب هایشان را به روشی خاص به هم می زنند.

در شهرستان قوچان نیز با توجه به تنوع قومی منطقه انواع موسیقی های محلی با سازهای مختلف اجرا می شود. از آن جمله می توان به موسیقی داستانی که بیشتر بخشی ها آن را اجا می کنند و با ساز دوتار همراه است اشاره کرد. عاشق های منطقه نیز موسیقی خاص خود را با سازهایی مانند دوزوله، کمانچه و دایره اجرا می کنند. لوطی ها از دیگر نوازندگان منطقه اند که بیشتر به بداهه نوازی می پردازند.

کشتی با چوخه

خراسان بزرگ از قدیم مهد پهلوانان و کشتی گیران ایرانی بوده است و انواع مختلفی از کشتی در آن انجام می شود. کشتی با چوخه نیز نوعی از کشتی است که خواستگاه آن در شمال خراسان بزرگ است امروزه در استان خراسان رضوی بیشتر در شهرستان قوچان انجام می شود. این نوع کشتی با توجه به نیم تنه ای که حریفان هنگام مبارزه برتن می کنند نام گذاری گردیده است.

مراسم نوروز و سال نو

مراسم نوروز و سال نو در استان خراسان رضوی مانند سایر نقاط کشور باشکوه خاصی برگزار می گردد. مراسمی که حتی محنت جنگها و یورشهای مغول نیز نتوانست آن را محو سازد و از اهمیت و اعتبار آن نزد ایرانیان بکاهد. علاوه بر مراسم خانه تکانی، چهارشنبه سوری، پهن کردن سفره ی هفت سین، دید و بازدید اقوام و سیزده بدر که در تمامی نقاط کشور برگزار می شود مراسم محلی دیگری نیز در نقاط مختلف استان خراسان رضوی در میان مردم مرسوم است. در شهرستان نیشایور مراسم کوزه شکنی که در اصطلاح محلی چشمارو نیامده می شود برای استقبال بهار انجام می شود. در این مراسم که با خواندن اشعار محلی همراه است کوزه های پر از آب را از بام خانه ها می اندازند و می شکنند.

دعای باران

با توجه به کویری بودن برخی نواحی استان و کمی باران در برخی سالها، مراسم باران خواهی و دعای باران در مناطق مختلف با شیوه های گوناگون از دیرباز مرسوم بوده است. در روستاهای شهرستان نیشابور و کاشمر بچه ها در مراسم چولی قزک برای این منظور عروسکی نمادین می سازند و با خواندن اشعار محلی در کوچه ها می گردند و اهالی به آنها شیرینی و خوراکی می دهند. در برخی روستاهای کاشمر نیز در فصول کم باران در گذشته بچه ها سر الاغی را بر چوبی می بستند و در کوچه ها به راه می افتادند و از اهالی هیزم میگرفتند. سر الاغ و هیزم ها را بالای تپه ای می برند و آنجا آنرا آتش می زدند و خاکستر باقی مانده را در چاه آب خشکیده ای می ریختند تا باران ببارد.

جشن خرمن

در روستاهای کاشمر پس از جمع آوری خرمن ها جشن خرمن برگزار می شود. این جشن با نوای سرنا و دهل آغاز می شود و بعد از گرد آمدن همه، گروهی با حرکات نمایشی به نشان دادن کار کشاورزان و کشت و زرع می پردازند.

غذاهای سنتی استان خراسان رضوی

در میان غذاهای سنتی استان خراسان رضوی شله ی مشهدی از مشهورترین و محبوب ترین غذاها است که در مراسم مختلف طبخ می شود. در تهیه ی این آش از انواع حبوبات، گوشت، برنج نیم دانه و ادویه جات استفاده می شود و زمان زیادی صرف می گردد. رشته پلو غذای مخصوص نوروز در استان است. برای پخت آن برنج و رشته را با مخلوطی از ران مرغ، زعفران، پیاز و سایر ادویه جات دم می کنند. برای پخت پلوی مخلوط مشهدی گوشت، برنج، هویج، رب گوجه و ادویه های مختلف را با هم مخلوط می نمایند.

کباب شیشلیک از غذاهای مشهور و محبوب در میان تمام مردم کشور است. برای تهیه ی این کباب از گوشت تازه خالص گوسفند استفاده می شود که قبل از طبخ در آبلیمو، ماست، فلفل و روغن قرار داده شده است. دیزی سنگی مشهد به دلیل پخت آن در طرفهای سنگی طرفداران فراوانی دارد. خورشت ریواس نیز از دیگر غذاهای خوشمزه ی این نواحی است که با ریواس، گوشت، جعفری و نعنا پخته می شود. در استان خراسان یتیمچه را به گونه ای متفاوت و با لوبیا، نخود، عدس، بادمجان و ادویه هایی مثل دارچین و زردچوبه می پزند. گاه نیز به آن گوجه، کشک و نعنا داغ اضافه می نمایند.

در میان آشهایی که در استان خراسان رضوی پخته می شود می توان به آش لخشک مشهد اشاره کرد که ترکیبی است از عدس، رشته، کشک، نعناداغ، سیرداغ و پیازداغ. آش ماستی در هر گوشه از این استان به شیوه ای متفاوت تهیه می شود. اما در شهر سبزوار برای پخت آن از لپه، ماست، سینه ی مرغ، شوید، سیر و ادویه جاتی مانند برگ بو و زعفران استفاده می کنند.

حلوای سنتی مشهد ماقوت نام دارد و ترکیب آرد و زعفران است که خلال بادام به آن اضافه می گردد. در میان دسرهای معروف استان خراسان رضوی می توان کوکوی شیرین را نام برد. برای تهیه ی این دسر تخم مرغ، آرد و ذرت را با هم ترکیب می کنند و بعد از پخت روی آن شیره ای تهیه شده از شکر، زعفران، گلاب و آب می ریزند. دیگچه دسر خوشمزه ی دیگر این منطقه است. برای تهیه ی دیگچه برنج را با شیر، شکر، گلاب، هل و زعفران مخلوط می کنند و می پزند.

سوغات استان خراسان رضوی

زعفران – زرشک – نبات – سوغات زائران – چرم

زعفران

مشهورترین سوغات استان خراسان رضوی زعفران است که بیشتر در نواحی جنوبی آن کشت می شود. تاریخچه ی کاشت زعفران در کشور به پیش از اسلام باز می گردد و به نظر می رسد که از ایران به سایر نقاط دنیا راه بافته باشد. گیاه زعفران در آشپزی و طب سنتی جایگاه ویژه ای دارد. همچنین با توجه به کشت و صدور قابل توجه این گیاه به کشورهای دیگر، تولید آن در استان خراسان رضوی نقش مهمی در چرخه ی اقتصادی کشور به عهده دارند.

زرشک

در نواحی جنوبی استان خراسان رضوی کشت زرشک رونق فراوانی دارد و این محصول از سوغات مشهور این استان به شمار می رود. میوه ی این گیاه سرشار از مواد وغذی است و در آشپزی ایرانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

نبات

نبات از سوغات مورد علاقه ی زائران حرم رضوی و شهر مشهد است. نباتهای کاسه ای و نباتهای شاخه ای در تمام مغازه های مجاور حرم امام رضا و بازار رضا یافت می شوند. در تهیه ی برخی از این نباتها از آب زعفران استفاده می شود و از این رو آنها زرد رنگ هستند.

سوغات زائران

سجاده، مهر، تسبیح و عطر از ره آوردهای مذهبی شهر مشهد هستند و در میان زائران طرفداران فراوانی دارند. سجاده ها معمولا از جنس مخمل و ترمه با حاشیه های گلدوزی شده هستند. تسبیح ها نیز در رنگها و جنس ها و انواع مختلف عرضه می گردند. همچنین کارگاههای فراوان انگشترسازی و فیروزه تراشی در شهر مشهد وجود دارند و یکی دیگر از سوغاتهای مورد علاقه ی زائران را با هنرمندی تمام تهیه می کنند. این انگشترها اغلب نگینهای فیروزه دارند. سنگ فیروزه از معادن دامنه ی کوه بینالود و حوالی نیشابور استخراج می شود و در کارگاههای شهرهای مشهد و نیشابور تراش می خورند.

چرم

چرم مشهد از مرغوب ترین چرم های تولید شده در کشور است و در صنعت پوشاک کاربرد فراوانی دارد. انواع کیف، کفش و لباس چرمی تولیدی در این استان از باکیفیت ترین و محبوبترین سوغات آن محسوب می شوند.

فرصت سفر به مشهد و زیارت بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) را از دست ندهید