موزه قلعه فلک الافلاک ،استان لرستان

موزه قلعه فلک الافلاک، در شهر خرم‌آباد در استان لرستان قرار دارد. در مجموعه قلعه فلک الافلاک، دو موزه مردم‌شناسی و باستانشناسی وجود دارد

با قرارگیری اسناد و مکاتبات اداری دوران پهلوی اول و همچنین بسیاری از نسخ خطی، مجموعه‌ای غنی از اسناد و مدارک فرهنگی مربوط به لرستان در این موزه تشکیل شد تا اینکه در دوران پر تحول انقلاب چندی ادامه کار موزه دچار توقف شد اما سر انجام با افتتاح دوباره آن در سال 1367 موزه دژ شاپورخواست کهن جلوه‌ای دیگر یافت.

بخش موزه مردم‌شناسی موزه قلعه فلک الافلاک در 28 اردیبهشت سال 1381 تکمیل و توسعه یافت.

موزه باستانشناسی قلعه فلک الافلاک در سال 74 در بخشی از بنای تاریخی قلعه فلک الافلاک به نمایش آثار مکشوفه از محوطه‌های تاریخی اختصاص یافت که به علت نبود امکانات مطلوب فنی و حفاظتی در سال 85 به طور کامل تعطیل شد اما پس از 2 سال تعطیلی در اواخر سال 87 دوباره بازگشایی شد.

این موزه دارای 12 ویترین است که به طور متوسط در هر ویترین آن بیش از 50 اتر تاریخی به نمایش گذاشته شده است.

مهمترین اشیا به نمایش گذاشته شده در این موزه آثار مکشوفه از غار کلماکره مربوط به دوره هخامنشی و قبل از آن است. بیش از 12 هزار شی تاریخی در گنجینه قلعه فلک الافلاک وجود دارد.

موزه مردم شناسی لرستان محلی برای آشنایی با فرهنگ کهن مردمان این سرزمین به عنوان مهد فرهنگ، تاریخ و تمدن است که همواره در ایام تعطیلات نوروزی با استقبال بی نظیر مردم مواجه می‌شود.

موزه مردم‌شناسی استان لرستان به عنوان یکی از غنی‌ترین موزه‌های مردم‌شناسی کشور در اردیبهشت سال 1381 در قلعه فلک الافلاک افتتاح شد. این موزه با 12 سالن و راهرو هایی مرتبط به آن صحنه‌هایی بسیار بدیع و چشم نوازی را از زندگی بومی مردم لرستان به نمایش گذاشته است.

موضوعات به نمایش گذارده شده در این موزه شامل باورها و اعتقادات مردم این دیار درباره چشم زخم ها و تولد، ابزار و وسایل روشنایی سنتی، کتابت و لوازم مربوط به آن، پوشاک سنتی مردان و زنان ، ابزار و صنایع کشاورزی بومی، موسیقی محلی، آهنگر محلی، گالری عکس از مناظر طبیعی و زندگی مردم، صحنه هایی از مراسم عروسی، گالری عکس‌هایی از دوره قاجار، مشاغل سنتی خراطی، سراجی، گیوه دوزی، ورشو سازی، ویترین هایی از ظروف و وسایل مهمانوازی، مراسم سوگواری و گورنگاره‌های حجاری شده، سالن مخصوص نمایش فیلم و اسلاید، مرد موتاب، زنان در حین بافت سیاه چادر، قالی، گلیم، جاجیم، ویترین نمونه‌هایی از بافته‌های لری، ماکتی از سیاه چادر، صحنه‌هایی از فعالیت زنان عشایر و روستایی، سالن موسیقی و نمایش انواع سازهایی لری و چهره‌های برجسته موسیقی لرستان، صحنه ای از شکار، آسیاب آبی و سالن ابزار و وسایل پخت نان و … می‌باشد.

این مجموعه که با بهره گیری از ابزار و وسایل گرد آوری شده از صحنه‌های واقعی زندگی روزمره مردم و چیدمان مناسب آنها در ویترین‌ها و صحنه‌های ایجاد شده گذاشته شده است منظره‌های خاطره انگیزی را در ذهن هر بیننده‌ای بر جای گذارد.

برخی از بخش‌های منحصر به فرد موزه:

گالری عکس: در این گالری مجموعه‌ای از تصاویر طبیعت و مردم به نمایش گذارده شده است که با نگاهی به آنها می‌‌توان به تنوع زیبایی‌های طبیعی ، چهره‌های بومی و چگونگی زندگی در دامن طبیعت دل انگیز لرستان پی برد.

سالن عروسی: در سالن عروسی همراه با نوای شور انگیز ساز و دهل آوردن عروس با مادیان سفید تزیین شده، مردان و زنان رقصنده گرداگرد نوازندگان بومی و عروس و داماد و… همه اینها صحنه‌هایی هستند که شما را به این عروسی دعوت می‌کنند.

عکس‌های قاجار: در راهرویی که به سالن مشاغل بومی مرتبط می گردد عکس هایی از دوره قاجار دیده می‌شود این عکس ها مربوط به سران عشایر و طوایف لر در دوره قاجار می باشد که توسط عکاسخانه دارالخلافه تهران در سالهای 1218- 1219 عکسبرداری شده است و هم اکنون اصل این عکس ها در آلبوم خانه سلطنتی کاخ گلستان نگهداری می‌شود.

سالن مشاغل و ظروف:در زیر طاق نماهای این سالن مجموعه ای از پیکره استادان مشاغل سنتی نظیر پیر مرد خراط، ورشو ساز، سراج، گیوه دوز و اشیاء مربوط به سوار کاری و شکار و ظروف مهمان‌نوازی چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و آنها را با دنیایی از رموز و فنون سنتی که روزگاری پیشتاز صنعت ایران زمین بوده‌اند آشنا می‌نماید.

سالن سوگواری: در طنین غمگنانه آوای سوگ و نوای مویه که در این سالن بخش می شود صحنه هایی از مراسم چهره، کتل کردن اسب مردان پلاس پوش و زنان سوگوار با گیس بریده و گونه اهی خراشیده تصاویری از سوگنامه‌های شاهنامه را برای شما تداعی می کند. نقوش حجاری شده سنگ گورهای که در کنار این صحنه قرار گرفته‌اند بخش‌هایی دیگر از آیین سوگ را به تصویر کشیده‌اند.

سالن نمایش:با ایجاد سالن نمایش برای بازدید کنندگان فرصتی فراهم شده که دمی با نشستن ناظر جلوه‌هایی از فرهنگ و تاریخ لرستان از طریق سیستم صوتی و تصویری موزه باشیم.

سالن بافته های بومی: مرد موتاب در حال موتابی، زنان عشایر در حین بافت سیاه چادر، گلیم ، قالی و جاجیم سه سالن را به خود اختصاص داده اند به طوریکه جزیی ترین فنون و زیبایها آن قابل مشاهده است.

سالن عشایر: در این سالن سیاه چادر (داوار) به نمایش گذارده شده است که حدودا پنج برابر کوچکتر از یک سیاه چادر واقعی است. این سیاه چادر نمونه ای است از یک سکونتگاه عشایری منطقه هومیان کوهدشت می باشد که به همراه متعلقات آن در معرض دید عموم قرار گرفته است.

از دیگر موضوعاتی که در این سالن قابل مشاهده می‌باشد فعالیت روزمره زنان عشایر است که نقش عمده زندگی ایلیاتی را به عهده دارند. زنی در حال آوردن مشک آب، زنی در حال نخ ریسی،زنی در حال سبد بافی، زنی در حال مشک زنی، زنی در حال تهیه خوراک و خوابانیدن کودک خود در گهواره ای بومی و زنی در حال آوردن هیزم و صحنه هایی که به طور روزمره در زندگی ایلی و روستایی برای زنان تکرار می شود.

سالن موسیقی: موسیقی لری بخش جدایی ناپذیر زندگی است که از بدو پیدایش این قوم با او همزاد بوده است. کهن ترین این آواها را می توان در مویه ها و هوره ها و نواهای شادی و سرودهای دلدادگی های عاشقانه جستجو کرد.

سالن موسیقی موزه مردم شناسی لرستان با مجموعه‌ای از انواع ساز های بادی نظیر سرنا، کرنا، دوزله ، بلور، و سازهای کوبه‌ای نظیر انواع دهل و همچنین سازهای زهی انواع تنبور و کمانچه به ویژه کمانچه زنده یاد “استاد علیرضا حسین خانی” که در دستان پیکره اش در ویترین به نمایش گزارده شده است توجه هر علاقه مندی را به خود جلب می نماید.

سالن شکار: در گذشته ای نه چندان دور شکار یکی از شیوه های معیشت مردم لر بوده است. شکار کبک در فصل زمستان همرا با دیجومه (پرده ای رنگین برای فریب کبک ها در زمستان) از جمله صحنه هایی است که دراین سالن قابل مشاهده است.

سالن نان: نان اصلی ترین غذای بشری بوده که از گذشته ای دور تا امروز برای تهیه آن فن آوری‌های گوناگون را ابداع کرده است.

در این سالن بخشی از این فن آوریها شامل آسیاب آبی در اندازه ای سه برابر کوچکتر از اندازه واقعی، آسیاب دستی نظیر “دس یر” یا “دس هر” و “بردگلو” که برای خرد کردن دانه غلات به کار برده می شود و همچنین زنانی در حال تهیه نان محلی تاوه ای و تیری هستند به همراه تصاویری از موضوعات مرتبط با نان به نمایش گزارده شده است.

منبع:همشهری