بافت تاریخی رشت را دریابیم
علی شهیدی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استادیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی و ایران‌شناسی و دبیر و عضو کمیته ایران‌شناسی دانشگاه تهران که با فرهنگ و زندگی در این محله از رشت به خوبی آشناست، درباره محله قدیمی «آفخرا» توضیح می‌دهد.
او نخست درباره این منطقه محله‌ی قدیمی رشت می‌گوید: این محله منطقه‌ای به شکل یک پنج ضلعی است و محصور به خیابان علم‌الهدی در شمال، بلوار لاکانی در غرب، بلوار حافظ در جنوب و جنوب شرق و خیابان امام در شرق. ضلع شمالی یعنی خیابان علم الهدی دو میدان تاریخی شهرداری و سبزه میدان را به هم متصل می‌کند که در یکی از نخستین تخریب‌ها، چند سال قبل عمارت تاریخی «کافه ژاله» روبه‌رو عمارت شهرداری در ضلع جنوب غربی میدان شهرداری تخریب شد.
وی اما داستان زندگیِ محله‌ی «آفخرا» در رشت را این‌طور توصیف می‌کند: در آن محدوده‌ی پنج ضلعی که بافت نامنظم کوچه پس کوچه‌های آن به دوره‌ی قاجار در رشت برمی‌گردد، خود یا خانواده‌ی بسیاری از مفاخر ملی و چهره‌های ماندگار کشور در زمینه‌های مختلف علمی و ادبی زاده یا پرورده‌ی این محله هستند. افرادی مانند «ابراهیم پورداود» – بنیانگذار رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران در دانشگاه تهران و موسس نخستین انجمن ایران‌شناسی – که آرامگاه خانوادگی‌اش در این محله است.
فضل‌الله رضا، رئیس دانشگاه تهران و دانشگاه شریف و از چهره‌های ماندگار مهندسی برق و انفورماتیک جهان؛ عنایتالله رضا، از چهره‌های ماندگار ایران‌شناسی و عضو شورای عالی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و مدیر بخش جغرافیای تاریخی دبا؛ محمدعلی مجتهدی‌گیلانی، بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف و مدیر نامدار دبیرستان البرز و دانشگاه صنعتی امیدکبیر یا پلی تکنیک تهران؛ ابراهیم فخرایی، منشی میرزاکوچک در جنبش جنگل و نویسنده نخستین اثر پژوهشی درباره تاریخ جنگل یعنی کتاب سردار جنگل و از قدیم گیلان و هوشنگ ابتهاج، شاعر ماندگار معاصر از فرزندان این محله‌اند که اغلب نیز نسبت خانوادگی با یکدیگر دارند.
تصویر هوشنگ ابتهاج از کتاب پیرپرنیان اندیش اثر دکتر میلاد عظیمی
که در همین محله گرفته شده
وی با تاکید بر این‌که متاسفانه بیش از ۹۰ درصد از انبوهِ خانه‌های تاریخی که محل تولد و زندگی چهره‌های ماندگار ایران بوده است، در این چند سال تخریب شده‌اند، بیان می‌کند: معتقدم بافت تاریخی رشت در زمینه فرهنگ و دانش خاک حاصلخیزی داشته است. این بافت و بناهای آن پرورنده‌ی بزرگان دانش و ادب معاصر ایران بوده است و اکنون نباید آن‌ها را تخریب کرد. سرنوشت این بافت نباید در دست بساز و بفروش‌ها باشد.
شهیدی با بیان این‌که اغلب خانه‌های تاریخی این محله جز بافت ارزشمند محسوب می‌شوند، به از بین رفتن بخشی از صنایع قدیم رشت در این تخریب‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: سقف‌ِ خانه‌های این محدوده «سفالچین» است. پخت سفال سقف و سفالچینی یکی از صنایع قدیم گیلان بوده اما در شکل سنتی خود منقرض شده است و با تخریب این بافت تاریخی، رشت کاملا از داشتن این بخش از میراث معماری خود محروم می‌شود. “شیروانی کوبی” نیز از دیگر مشاغل از میان رفته در این بافت تاریخی است. سر در خانه‌های این بافت اغلب دارای کتیبه‌های کاشیکاری و گچ‌کاری بوده‌اند که هنوز نمونه‌هایی از آن‌ها باقی مانده است.
آرامگاه ابراهیم پورداود در رشت / عکس: ابوالفضل شاهی
وی با بیان این‌که هر شهری از جهان که دارای چنین محله‌ای باشد، با حفظ بافت تاریخی و تبدیل آن به یک منطقه فرهنگی توریستی کسب درآمد می‌کند، ادامه می‌دهد: این در حالی است که متاسفانه در جامعه ما کسب درآمد را فقط در تخریب عمارت‌های زیبا تاریخی و ساخت بناهای بُنجُل به جا آن می‌بینند.
شهیدی اما با اشاره به یکی از آخرین بازمانده‌های تاریخی محله‌ی آفخرا در رشت، بیان می‌کند: در همین روزها شاهد تخریب سقف تنها خانه قدیمی به جا مانده از دوره قاجار با ارزش‌های خاص معمارانه در کوچه مسجد لاکانی هستیم که چند خانه از آرامگاه پورداود فاصله دارد. بنای تاریخی که نیازمند نجات بخشی و رسیدگی فوری است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.