مسگرآباد ،روزی روزگاری شکارگاه ناصرالدین شاه

همشهری آنلاین- سارا جعفرزاده: مسگرآباد، یکی از روستاهای خوش و آب و هوا در جنوب‌شرق پایتخت است که البته دیگر نام روستا را نمی‌توان روی این محدوده گذاشت، چراکه از حدود 4 سال پیش عنوان بیست و یکمین محله منطقه 15 را از آن خود کرده است. این محله بیش از 200 سال قدمت دارد و در حاشیه جنوب‌شرق منطقه 15 و مجاور شهرک مسعودیه واقع شده است. بیشتر شهروندان منطقه 15 ارتفاعات مسگرآباد را به‌عنوان ریه‌های جنوب‌شرق تهران می‌شناسند و معتقدند این محله از آب و هوای خوبی برخوردار است. برای آشنایی بیشتر با این منطقه خوش و آب در حاشیه شهر، در یکی از روزهای بهاری سری به آنجا زدیم و از نزدیک با ساکنان و موقعیت کنونی آن بیشتر آشنا شدیم.

• خانه‌های پلکانی

یکی از اصلی‌ترین و عریض‌ترین معابر محله مسگرآباد، خیابان کلهر است. معبری با نماهای دیدنی از خانه‌ها و معماری زیبای آنها که اغلب چشمنواز است. هرچند مسگرآباد در فهرست اماکن گردشگری استان تهران ثبت نشده اما معماری و بافت مسکونی آن شبیه برخی از روستاهای شمال تهران است. در این محله کوچه‌ها شیب تندی دارد و خانه‌ها به‌صورت پلکانی ساخته شده است. نمای خانه‌ها در مسگرآباد بسیار متفاوت‌تر از نمای خانه‌ها در محله‌های دیگر پایتخت است. در این محله خبری از ساختمان‌های بلند مرتبه و آسمان‌خراش‌های مدرن نیست. اهالی این محله تا جایی که توانسته‌اند بافت تاریخی و قدیمی محل سکونت خود را حفظ کرده‌اند اما افسوس که از کوچه باغ‌های دیدنی آن دیگر خبری نیست. براساس تحقیق‌های صورت گرفته توسط یکی از اهالی مسگرآباد می‌توان گفت که این محدوده از بسیاری از روستاهای اطراف تهران قدیمی‌تر است و از 3 طرف در محاصره ارتفاعات حاشیه‌ای تهران قرار دارد.

• تبعید طایفه کلهر به مسگرآباد

قدمت سکونت در این محله آن‌طور که سینه به سینه نقل شده به بیش از 200 سال می‌رسد. «مصطفی حسینی» یکی از ساکنان این محله در این‌باره می‌گوید: «همان‌طور که ریش‌سفیدان محله نقل می‌کنند اصالت اهالی مسگرآباد به کرمانشاه می‌رسد و در زمان سلسله زندیه به دلیل حمایت ایل کلهر از این طایفه، آقامحمدخان قاجار دستور تبعید این طایفه را داد و عده‌ای از این طایفه در آمل، عده‌ای در جنوب‌شرق تهران و بخشی دیگر هم در خراسان شمالی ساکن شدند.» تنها تاریخ مکتوب این محله سند مالکیتی است که در گذشته تنظیم و به امضای علمای آن زمان رسیده است. سن برخی از درختان این محله به 300 سال پیش می‌رسد. مسگرآباد هزار و 200 خانوار دارد و حدود 4 هزار نفر جمعیت در بخش‌های مختلف آن سکونت دارند. مذهب ساکنان این محله شیعه اثنی‌عشری است و پایبندی به اعتقادات مذهبی در این محله به حدی بوده که در گذشته ساکنان شهر تهران به این محله دارالمؤمنین می‌گفتند.

• کوه هزارچم شناسنامه مسگرآباد

با توجه به اینکه محله مسگرآباد از 3 طرف به کوه منتهی می‌شود، اهالی این محله خاطرات خوشی را از اوقات فراغت‌شان در دامنه این ارتفاعات بیان می‌کنند. «محسن کلهر» یکی دیگر از اهالی مسگرآباد در این‌باره می‌گوید: «پدر مرحومم همیشه از خاطرات خوشی که در دامنه کوه هزارچم داشت برایمان می‌گفت. کوهی که تنها تفریحگاه قدیمی‌های این محله بوده و دامنه این کوه پاتوق خوبی برای گذران روزهای گرم تابستان بوده است. شغل بیشتر اهالی مسگرآباد دامداری، کشاورزی و کار در معدن بود اما به مرور زمان و با گسترش شهرنشینی و ارتباط با مناطق دیگر، اهالی این محله شغل اصلی خود را رها کردند و به شغل‌های جانبی دیگر روی آوردند. البته ناگفته نماند که بیشتر خانه‌ها در این محله به‌صورت کاهگلی و گنبدی بوده و داخل قلعه‌ای محصور شده بود که علت ساخت آن را دفاع از روستا بیان می‌کنند و مدتی بعد یکی از افراد سرشناس روستا در خارج از قلعه خانه می‌سازد و به همین دلیل این مکان به‌عنوان قاسم‌آباد شناخته می‌شود و به این‌ترتیب مسگرآباد وسعت بیشتری پیدا می‌کند.»

• قطب گردشگری

برخی از اهالی مسگرآباد این‌گونه نقل می‌کنند که روزگاری مسگرآباد شکارگاه ناصرالدین شاه بوده و باغ‌های انار باصفایی داشته است. به گفته قدیمی‌های محله، چند صد سال پیش مسگرآباد روستای سرسبز و زیبایی بوده و قنات قدیمی از میان این محله می‌گذشته است. نقل است که روزی ناصرالدین شاه از این محله عبور می‌کرده و از طراوت و سرسبزی روستا خوشش می‌آید و زمین‌های این روستا را از مالکانش می‌خرد و تبدیل به شکارگاه خود می‌کند. بعد از گذشت چند سال قنات مسگرآباد خشک می‌شود و کم‌کم این زمین‌ها به کشاورزان واگذار می‌شود. حالا دیگر از آن سرسبزی و طراوت چیزی باقی نمانده است. این محله حالا شاید مانند دیگر محله‌های منطقه 15 از نظر زیرساخت‌های شهری چندان بهره‌مند نباشد اما برگ برنده اهالی این محله، وجود ارتفاعات مسگرآباد است که هوای مطبوعی را برای شهروندان این محله رقم زده است. به تازگی هم اعلام شده قرار است بخشی از اراضی ارتفاعات مسگرآّباد به پارک جنگلی تبدیل شود و با این تفاسیر در آینده‌ای نزدیک به‌عنوان قطب گردشگری جنوب‌شرق شناخته شود. البته در بخشی از ارتفاعات هم قرار است تفرجگاه ایجاد شود.

• قطب اقتصادی مبلمان و مصنوعات چوبی

تا چند سال پیش می‌شد ردپایی از دامداری‌ و کشاورزی در مسگرآباد دید اما با توجه به اینکه دامداری جزو مشاغل مزاحم در بافت مسکونی شهری شناخته می‌شد، شهرداری اقدام به جمع‌آوری این دامداری‌ها و انتقال آنها به خارج از شهر کرد. حالا کشاورزی در این محله با توجه به درآمد ناچیزش، کم‌کم از رونق افتاده و امروزه کارگاه‌های تولید مبلمان و مصنوعات چوبی جای این دامداری‌ها را گرفته و تا حدودی این محله را تبدیل به یک قطب اقتصادی کرده است. بیشتر شهروندان از نقاط مختلف تهران برای سفارش ساخت مبلمان به مسگرآباد مراجعه می‌کنند و معتقدند تولیدکنندگان زبده‌ای در این محله فعالیت می‌کنند و شهروندان می‌توانند مبلمان را با قیمت مناسب‌تری در این مکان نسبت به نمایشگاه‌های داخل شهر تهیه کنند. بیشتر افراد شاغل در این صنف، ساکن این محله نیستند اما شرایط کاری‌شان ایجاب می‌کند که در این محله فعالیت اقتصادی داشته باشند.