آشنایی با مدرسه دارالفنون ، نخستین دانشگاه در تاریخ ایران

مدرسه دارالفنون اولین مدرسه در ایران و یکی از بهترین جاذبه های ایران می باشد که در شهر تهران واقع شده است. این مدرسه از اهمیت تاریخی ویژه ای برخوردار است. این مدرسه بزرگ و تاریخی از 50 کلاس مختلف تشکیل شده است. این مدرسه ساخته شده توسط امیرکبیر بود و در آن به ترویج علم و فرهنگ پرداخته می شد. در ادامه توضیحات کامل تری برای شما در رابطه با این مدرسه مهم ارائه نموده ایم:

مدرسه دارالفنون
مدرسه دارالفنون یکی از بهترین جاذبه های گردشگری شهر تهران می باشد که هر ساله خیل عظیمی از گردشگران این منطقه را به عنوان هدف قرار می دهند. مدرسه دارالفنون از اهمیت ویژه گردشگری برخوردار است و به همین دلیل بسیاری از گردشگران از سراسر نقاط جهان در این محل حضور می یابند. توجه داشته باشید که مدرسه دارالفنون دارای تاریخچه دور و درازی است و معماری زیبای آن توجه همگان را به خود جلب خواهد کرد. مدرسه دارالفنون بنایی بسیار زیبا دارد و هر بیننده ای را مجذوب خود خواهد کرد.

دارالفنون مدرسه ای تاریخی است که در شهر تهران واقع شده است و به عنوان اولین مدرسه ای است که فعالیت خود را در ایران شروع کرده است. هدف از ساخت دارالفنون افزایش آگاهی و علم مردم معمولی کشور بوده است و در این راه توانسته بسیار فعال عمل نماید. در زمان تاسیس با مخالفت های بسیاری روبرو بوده است. امروزه بنای اصلی دارالفنون مورد بازسازی های متعددی قرار گرفته و امکان بازدید از آن برای همگان وجود خواهد داشت. این مدرسه علاوه بر گردشگران خارجی برای مردم ایران نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. مدرسه دارالفنون توسط آثار باستانی کشور حفظ شده و به همین دلیل هر ساله مورد بررسی قرار می گیرد تا تمامی بخش های آن بافت اولیه خود را حفظ کند.

ساخت دارالفنون
مدرسه دارالفنون به دست امیرکبیر صدراعظم زمانه خود ساخته شد و این شخصیت از جمله شخصیت های محبوب ایران می باشد که بی شک نام آن برای همگان آشنا خواهد بود. ناصر الدین شاه قاجار که امیرکبیر را فردی دانا و عالم می دانست برای افکار وی اهمیت ویژه ای قائل بود و امیرکبیر به جهت ترویج علم در میان مردم نظر ساخت مدرسه ای برای آموزش نوجوانان را مطرح کرد که با مخالفت های بسیاری روبرو شد، اما سرانجام توانست تایید پادشاه را دریافت نماید. امیرکبیر به مدت 3 سال و 3 ماه صدراعظم ایران بود و خدمات ارزنده ای برای مملکت ارائه نمود و به دلیل حسودی بسیاری از صاحب منصبان دولت اجازه کار به وی داده نشد و او را به قتل رساندند. امیرکبیر نتوانست کار ساخت مدرسه دارالفنون را به اتمام برساند اما بنای اصلی این مدرسه توسط امیرکبیر ساخته شد. به همین دلیل نام سازنده این مدرسه امیرکبیر می باشد و پس از گذشت سالیان پس از مرگ آرزوی او به سرانجام رسید و مدرسه دارالفنون به صورت کامل شروع به فعالیت نمود.

دلیل ساخت مدرسه دارالفنون
برای ساخت دارالفنون دلایل مختلفی ذکر می شود و امیرکبیر از ابتدای صدارت خود سعی بر افزایش آگاهی مردم کشور داشت اما پس از شکست ایران و روسیه همه به خواسته امیرکبیر پی بردند چرا که همه دانستند دلیل شکست ایران نداشتن آگاهی مردم بوده است و پس از این جنگ جرقه اول برای ساخت دارالفنون زده شد. در سال 1244 قمری امیرکبیر به روسیه سفر کرد و مدارس و حوزه های علمیه متعددی را در این کشور مشاهده کرد و پس از بازگشت به کشور تصمیم بر احداث مدرسه ای در ایران گرفت.

امیرکبیر دانسته های خود را به ناصرالدین شاه منتقل کرد و ناصرالدین شاه با نظریه ساخت مدرسه موافقت نموده و ساخت این بنا را به میرزا رضا مهندس باشی سپرد. مهندس باشی از جمله مهندسان حرفه ای زمان بود که توانست بنای اصلی مدرسه را بنا نماید. دارالفنون فضای وسیعی دارد و بسیاری از نوجوانان در این مدرسه مشغول به کسب علم شدند و نقش بسزایی در افزایش علم و آگاهی مردم در آن زمان داشته است. درب اصلی این مدرسه ابتدا در خیابان الماسیه قرار گرفته بود که بعدها به خیابان ناصر خسرو انتقال یافت.

بخش های مدرسه دارالفنون
مدرسه دارالفنون تشکیل شده از بخش های مختلفی می باشد که تمامی این بخش ها به تدریس علم اختصاص داده شده بود. این مدرسه تشکیل شده از 50 اتاق می باشد که در تمامی این اتاق ها کنده کاری ها و گچبری های زیبایی انجام شده و اتاق ها فضایی آرام و دل انگیز دارند. این اتاق ها از نظر اندازه دقیقا شبیه به یکدیگر هستند و مانند مدارس امروزی در هر یک از این کلاس ها یک نوع درس به دانش آموزان تعلیم داده می شد. جلوی هر یک از اتاق های دارالفنون یک ایوان ساخته شده است و تمامی اتاق ها به شکل مربع با طول و عرض 4 متر می باشد.

بر روی برخی از دیوارهای اتاق و راهروهای آن گچبری های بسیار شکیل انجام شده است و شاهد تذهیبات خاصی بر روی آنها هستیم. در این اتاق ها بخشی برای نشستن آموزگار تعبیه شده بود که به دلیل بلندتر بودن این بخش نسبت به سایر بخش های کلاس اشراف کامل بر کلاس دارد. قسمت کف کلاس ها از سنگ پوشانده شده است و در زمان قدیم دانش آموزان بر روی قالی هایی که بر روی سنگ پهن می شده می نشستند.

حیاط دارالفنون
حیاط دارالفنون یکی از دیگر بخش های زیبای مدرسه می باشد که در این حیاط تمامی عوامل دخیل بر زیبایی در نظر گرفته شده است. در بخش میانی حیاط مدرسه یک حوض بزرگ تعبیه شده است که به زیبایی هرچه تمام تر فضا افزوده است. امروزه نیز این حوضچه باقی مانده و در داخل آن در تمامی اوقات آب زلالی وجود دارد. این حوضچه مصارف گوناگونی داشته است و مهمترین استفاده آن آب خوردن دانش آموزان بوده است. سرچشمه آب حوضچه از قنات معروف آب شاه بوده است که دارای آب زلالی بوده و یکی از بهترین آب های تهران در آن زمان بوده است.

قرار گرفتن حوضچه در میان درختان زیبا و بزرگ فضا را زیباتر نموده است و درختانی که در اطراف حوضچه قرار گرفته اند زردآلو، شاه توت، توت و گوجه هستند که در همان زمان ساخت دارالفنون ساخته شده اند. اطراف حوضچه به صورت سنگ کاری شده بوده و دور تا دور فضای حیاط را پوشش داده است که از طریق این راه ها می توانید رفت و آمد داشته باشید. امروزه یک دستگاه کوچک در وسط حوضچه تعبیه شده که آب را مانند فواره به آسمان پرتاب می کند.

دروازه دارالفنون
دروازه دارالفنون یکی از زیباترین بخش های این مدرسه می باشد که معماری زیبایی داشته و توجه همگان را به خود جلب خواهد کرد. این دروازه به صورت کاملا سنتی معماری شده و با مشاهده آن می توانید به فرهنگ و معماری اصیل ایرانی پی ببرید. این دروازه دارای طاق بزرگی می باشد از دو طرف درگاه قابل مشاهده است. در بخش میانی و بالای دروازه یک کتیبه بزرگ آبی رنگ تعبیه شده است که در میان این کتیبه نام دارالفنون و سال تاسیس آن حک شده است.

برای نگهداری طاق دروازه 2 ستون نقره ای رنگ ساخته شده بود که این ستون ها به شکل استوانه بوده و استحکام بسیار بالایی دارند. در بخش بالایی دروازه اصلی آن دو لنگه چوبی قهوه ای رنگ قرار گرفته که طاق دروازه بر روی این چوب ها قرار گرفته است. دروازه اصلی این مدرسه در خیابان ناصر خسرو کنونی می باشد و به دلیل دسترسی راحت مورد بازدید بسیاری قرار گرفته است. برای ساخت دروازه نیز از آجر استفاده شده است که نشان دهنده معماری اصیل ایرانی می باشد.

تاسیس دارالفنون
جالب است بدانید که مدرسه دارالفنون دقیقا 13 روز قبل از مرگ امیرکبیر تاسیس شد و تاریخ تاسیس آن به ششم دی ماه سال 1230 بر می گردد. با اینکه دارالفنون به دست امیرکبیر ساخته شد اما متاسفانه نتوانست در روز تاسیس این مدرسه حضور داشته باشد. پس از امیرکبیر آقا خان نوری صدراعظم شد که تاسیس این مدرسه نیز با حضور صدر اعظم جدید انجام گرفت. بسیاری از مدرسان این مدرسه از کشورهایی نظیر اتریش، آلمان و فرانسه بودند که دلیل آن را می توان نداشتن میانه خوب امیرکبیر با کشور روسیه دانست.

این مدرسه ابتدا با 30 دانش آموز شروع به فعالیت نمود و پس از گذشت تنها چند ماه توانست دانش آموزان بسیاری را گرد هم آورد و تنها 2 سال از تاسیس آن گذشته بود که تمامی 50 کلاس آن پر از دانش آموز و مدرس شد. مدرسه دارالفنون به عنوان اولین مدرسه و دانشگاه مدرن در ایران می باشد و به همین دلیل در تمامی نوشته های تاریخ مراکز علمی و دانشگاه های خارجی با نام دارالفنون شناخته می شد. امروزه از ساختمان دارالفنون برای یک مرکز اداری استفاده می شود و البته امکان بازدید از آن برای گردشگران نیز وجود خواهد داشت.

تاریخچه مدرسه دارالفنون
مدرسه دارالفنون تاریخچه پر رمز و رازی دارد و بارها و بارها مورد بازسازی و ترمیم قرار گرفته است. بنای این مدرسه در سال 1230 افتتاح شد و پس از افتتاح مدرسه به مدت 80 سال فعالیت داشت و طی این 80 سال دانشمندان بسیاری در این مدرسه مشغول به تحصیل علم شدند. در سال 1308 دارالفنون تخریب شد و میرزا یحیی خان اعتمادالدوله که به عنوان وزیر وقت ایران بود کلیه بخش های دارالفنون را کوبید و تمامی ستون ها و بنای اصلی ساختمان از بین رفت. ساختمان امروزی دارالفنون به دست همین فرد ساخته شده است و معمار روسی با نام نیکولاس مارکوف بر کار ساخت دارالفنون نظارت داشت و به همین دلیل هیچگونه عیب و ایرادی در کار ساخت آن شاهد نخواهید بود و تمامی نکات حائز اهمیت بر زیبایی بنا، در نظر گرفته شده است و ساختمان کنونی بسیار زیباتر از ساختمان قبلی آن بوده است.

مدرسه ابتدا حالت آکادمیک داشته است اما توجه داشته باشید که در سال 1317 مدرسه حقوق و طب از مدرسه دارالفنون جدا شد و به همین دلیل دارالفنون به یک دبیرستان عادی تبدیل شد و از این پس دانش آموزان در مقطع دبیرستان می توانستند در آن ثبت نام نمایند.

گذشت زمان و دارالفنون
همانطور که در بخش قبل نیز به آن اشاره شد، دارالفنون از سال 1317 به یک دبیرستان بدل شد و به همین دلیل مقاطع تحصیلی پایین تر را پوشش می داد. این مدرسه تا سال 1357 بود که به عنوان یک دبیرستان فعالیت می کرد و در این سال به دلیل انقلاب ایران، کاربری آن به صورت کلی تغییر کرد و از دبیرستان به مرکز تربیت معلم تبدیل شد. توجه داشته باشید که پس از گذشت سالیان دارالفنون از تربیت معلم به آموزش و پرورش تغییر پیدا کرد.

در سال 1368 بود که دارالفنون به عنوان میراث فرهنگی ایران ثبت شد و به یکی از مراکز گردشگری مهم تهران بدل شد. مدرسه دارالفنون امروزه قرار است به موزه تبدیل شود و به عنوان یک گنجینه شناخته می شود. توجه داشته باشید که دارالفنون در موقعیت مناسبی قرار گرفته و به راحتی می توانید به آن دسترسی داشته باشید. امروزه از دارالفنون به خوبی مراقبت می شود و مورد بازسازی های متعددی قرار گرفته و به همین دلیل زیبایی اولیه خود را حفظ کرده  است. تماشای نمای کنونی این مدرسه توجه همگان را به خود جلب خواهد کرد و قرار گرفتن آن در یک خیابان پرتردد سبب شده که بسیاری آن را هدف قرار دهند.

استادان برجسته دارالفنون
در مدرسه دارالفنون تهران استادان بسیاری فعالیت داشته اند و به همین دلیل این مدرسه از شهرت جهانی برخوردار بوده و این مدرسه محل تعلیم دانشمندان و متفکران بزرگ ایران بوده است. از جمله مدرسان حرفه ای این مدرسه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– دکتر ادوارد ژاکوب: دکتر ادوارد ژاکوب پولاک اولین جراح و پزشک نوین بوده است و این پزشک در کشور ایران خدمات رسانی نمود و به همین دلیل در دارالفنون مشغول به تدریس رشته پزشکی شد.

– کاپیتان زانتی: کاپیتان زانتی مهندس نظام هندسه می باشد که زانتی در سال 1269 قمری متاسفانه به علت شایع شدن وبا جان خود را از دست داد. این مدرس در محله دروازه و در کلیسای ارمنی ها به خاک سپرده شده است.

– چارتا: چارتا استاد معدن شناسی می باشد که این استاد هم به دلیل شیوع وبا جان خود را از دست داد. این استاد به مازندران نیز سفر کرد و در رابطه با معدن های البرز تحقیقات وسیعی انجام داد.

– کرشیش: کرشیش یکی از معلمان فعال مدرسه دارالفنون بود که به تدریس دروس مختلف مشغول بوده است و از جمله درس های تحت تدریس وی می توان به: دروس جغرافیا، تاریخ، هندسه و حساب اشاره نمود. کرشیش به کمک دانشجویان خود کتاب های بسیاری را ترجمه نموده است.

نامگذاری دارالفنون

توجه داشته باشید که در ابتدا مدرسه دارالفنون نام دیگری داشته است و طی سالیان دراز نام آن تغییر های بسیاری کرد. در زمانی که کار ساخت دارالفنون آغاز شد هیچ نامی برای آن در نظر گرفته نشده بود و از بنای آن با نام های مختلف مربوط به محل تعلیم و تربیت یاد می شده است. از جمله نام هایی که بر روی این مکان گذاشته شده است می توان به: مدرسه جدید، تعلیم خانه، معلم خانه، مکتب خانه و مدرسه نظامیه اشاره نمود. پس از نزدیک شدن به تاسیس این مدرسه امیرکبیر نسبت به نامگذاری آن اقدام نمود. توجه داشته باشید که امیرکبیر طی نامه ای که به سفیر ایران در روسیه نوشته است از این مکان با عنوان مدرسه نظامیه یاد کرده است.

آموزش در دارالفنون
در مدرسه دارالفنون آموزش درس های مختلفی انجام می شده است و علاوه بر دروس تئوری در دارالفنون اقدام به آموزش دروس عملی نیز می شده است. مهمترین رشته هایی که در دارالفنون تدریس می شده اند عبارت اند از: سواره نظام، پیاده نظام، مهندس پزشکی و جراحی، کانی شناسی و داروسازی. در ابتدا برای اینکه معلمان حرفه ای در ایران یافت نمی شدند اکثر معلم های دارالفنون از خارج استخدام شدند. امیرکبیر با آشنایی کاملی که با سیاست های دولت انگلیس و فرانسه داشت از این کشورها برای تدریس معلم استخدام نکرد و معلم های اتریشی برای آموزش در نظر گرفته شدند.

روسای دارالفنون
مدرسه دارالفنون به دلیل تاریخی بودن، روسای متعددی داشته است که هر یک از این روسا از جمله مقامات بزرگ کشوری بوده اند که به ترتیب از قرار زیر خواهند بود:
–  میرزا محمد علی خان شیرازی که سمت وزارت امور خارجه را داشته است.
– عزیز خان مکری سمت سردار کل یا همان وزیر جنگ را داشته است.
– میرزا محمد خان امیر تومان
– علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه که به عنوان اولین وزیر علوم ایران شناخته می شود.
–  رضا قلی خان هدایت پس از 18 سال ناظم بودن رئیس مدرسه شد
– علی قلی خان هدایت فرزند رضاقلی خان هدایت از جمله رئیسان حرفه ای دارالفنون بوده است که بعدها به مخبرالدوله ملقب شد.
– جعفر قلی خان هدایت که برادر کوچک علی قلی خان هدایت بوده و به مخبر الملک ملقب بود.
– محمد حسین خان ادیب الدوله
– رضاقلی هدایت پسر جعفر قلی خان هدایت

منبع:بیتوته