برترین ها در موزه های ایران

آیا دوست دارید یکی از کمیاب ترین و بزرگ ترین الماس های جهان، تنها سردیس فیروزه ای دنیا، ریزبافت ترین فرش جهان، باستانی ترین جام زرین تاریخ و یگانه سرباز مفرغی باستانی را از نزدیک تماشا کنید؟برای تماشای آنها فقط کافی است سری به موزه های ایران بزنید. می گویند پس از آن که نادرشاه از سفر خونینش به هند بازگشت، سوغاتی کمیابی با خود آورد که یکی از زیباترین و درشت ترین الماس های جهان به شمار می رود: «دریای نور» که الماسی صورتی رنگ است و امروزه در خزانه موزه جواهرات ملی نگهداری می شود.

دریای نور تا زمان ناصرالدین شاه جزء جواهرات بازوبند سلطنتی بود که بر بازوی شاه محکم می شد. رنگ و وزن این الماس باعث شده تا این گوهر مشهور در شمار جواهرات کمیاب و استثنایی ایران در دنیا باشد. اما شمار اشیای دیدنی و کمیاب در ایران کم نیستند و با گشت و گذاری در موزه ها می توان آنها را از نزدیک تماشا کرد.

یکی از دیدنی ترین آنها جام زرین حسنلو است که به 2200 سال پیش تعلق دارد و داستانی اساطیری روی آن حک شده است. این جام که امروزه در موزه ایران باستان قرار گرفته است احتمالا به پیش از دوران مادها تعلق دارد و در تپه باستانی حسنلو یافت شده است که به عصر آهن اختصاص دارد. می گویند عصر آهن در هزاره دوم میلادی و در نزدیکی آناتولی آغاز شد که نزدیکی تپه حسنلو با آن نشان دهنده قدمت باستانی این منطقه و اشیایی است که از آن به دست آمده است.

علاوه بر حسنلو، تپه های باستانی دیگری نظیر تپه مارلیک در ایران اکتشاف شده اند که برای تماشای جام معروف و زرین مارلیک می توان به سراغ موزه ایران باستان رفت. اشیای دیدنی و گرانبهایی که در موزه های ایران می توان تماشا کرد، بی شمار و به همان اندازه حیرت انگیز است.

ای میان این اشیای کمیاب می توان به قرآنی به خط یاقوت مستعصمی، سکه ولایت عهدی امام رضا (ع)، برگه هایی از شاهنامه تهماسبی، نقش برجسته بار عام تخت جمشید و انبوهی فلزکاری، نگارگری، کتاب آرایی، جواهرسازی، سفال، فرش و منسوجات اشاره کرد که در موزه های ایران از آنها نگهداری می شود. در صفحات پیش رو به سراغ آثار برگزیده ای از موزه های ایرانی می رویم. قصد داریم شما را در دالان های تاریخ همراهی کنیم و در موزه های ایران به دیدار زیباترین و اعجاب انگیزترین اشیای تاریخی ببریم و چاشنی تاریخ را همراه نوروزتان کنیم.

ملکه مادر

 یکی از قدرتمندترین زنان ایران باستان، «آتوسا» دختر کوروش بزرگ، همسر داریوش و مادر خشایارشای یکم بود که در میانه سال های 550 تا 470 پیش از میلاد در ایران می زیست و نقشی کلیدی در سیاست و حکومت ایران زمان هخامنشی داشت. شخصت آتوسا در یکی از معروف ترین نمایشنامه های سوفوکل (بزرگ ترین نمایشنامه نویس یونان باستان) به نام «ایرانیان» حضور دارد و شخصیت اساطیری «همای» بر اساس ویژگی های آتوسا نوشته و ساخته شده است. برای تماشای سردیس فیروزه ای این بانوی قدرتمند که در اطراف تخت جمشید یافت شده باید به موزه ملی در تهران بروید.

موزه آستان قدس رضوی

قفل آستان
قفلی که می بینید از جمله قفل های رمزی ضریح آستان مقدس امام رضا (ع) است که امروزه در موزه آستان نگهداری می شود. این قفل برنجی با مفتول طلایی زرنگاری شده و نیازی به استفاده از کلید نیست. قفل سازی یکی از صنایع مهم ایرانی ها در گذشته بود که گاه از شدت ظرافت به کار رفته در این صنعت به هنر قفل سازی نزدیک می شد. بیشتر قفل های قدیمی رمزی، کلیدی و طلسمی و گاه به شکل انواع جانوران یا پرندگان بودند.

ویترین ایرانی
اگر به آستان مقدس امام هشتم (ع) شیعیان رفته باشید، احتمالا ویترین هایی را بر فراز ضریح مقدس امام (ع) مشاهده کرده اید که حاوی هدایای سلطنتی نظیر شمشیر و زینت آلات زرین و جواهرنشان است. در میان آثاری که به آستان امام هشتم (ع) تقدیم شده، هدایای شاه عباس صفوی و ناصرالدین شاه از همه بیشتر است.

موزه ملک
سکه ای برای تمامی فصول
سکه ای که می بینید سکه ولایتعهدی امام رضا (ع) است که در زمان مأمون و در شهر سمرقند و حدود 11 قرن پیش ضرب شده است. روی این سکه زرین می توانید عبارت الله / محمد رسول الله/ المأمون خلیفه الله / مما امیر به الامیر الرضا ولی عهدالمسلمین علی بن موسی بن ابیطالب را ببینید و همین طور تاریخ ضرب (سنه اثنی و مأتین) و شهر محل ضرب یعنی سمرقند را می توانید مشاهده کنید. برای تماشای این سکه زیبا می توانید به موزه ملک در تهران بروید.

طلای باستانی
سکه زرین دوره هخامنشی را سکه «دریک» می نامند و نقش معروف کماندار نشسته روی آن دیده می شد که نیزه ای در دست داشت و در حال کشیدن زه کمانش بود. ضرب سکه زر از امتیازات مخصوص هر شاه بود و سکه دریک از جمله اصلاحات پولی بود که به دستور داریوش اول انجام و ضرب شد. نکته جالب در مورد سکه های دریک عبارت بالای سکه و درجه خلوص آن بود که در تمام مدت حکومت هخامنشی این درجه خلوص ثابت ماند. بنا بر نظریه «ارنست هرسفلد» (ایرانشناس مشهور) دریک از نام داریوش گرفته شده است. برای تماشای این سکه باستانی می توانید به موزه ملک مراجعه کنید که گنجینه ارزشمندی از مسکوکات دارد.

مرغی در حسرت وصال
قلمدانی که می بینید از جمله آثار استادکار زمانه، محمد زمان است که در قرن سیزدهم ساخته و نگارگری شده است. این قلمدان که امروزه در موزه ملک نگهداری می شود به شیوه گل و مرغ نگارگری شده که یکی از شیوه های معتبر در نقاشی مکتب قاجار شمرده می شود. موزه ملک نزدیک به حدود 19 هزار نسخه خطی و نفیس دارد و یکی از گنجینه های نسخ خطی ایران است که علاوه بر نسخ خطی، منسوجات، سفال و مسکوکات نیز در این موزه نگهداری می شود.

موزه رضا عباسی
شاخ زرین

 «تکوک» یا «ریتون» به ظرف هایی گفته می شود که در دوران باستان ساخته و برای آشامیدن مورد استفاده قرار می گرفتند. اغلب ریتون ها اشکال جانوری داشتند و ابداع آنها، هنر منصوب به ایرانیان به شمار می رود. ریتون طلایی که می بینید در موزه رضا عباسی نگهداری می شود و متعلق به مادهاست.

موزه آبگینه
خانه شیشه ای
سفال زرین فامی که تماشا می کنید از یافته های شهر گرگان و مربوط به قرن ششم خورشیدی است که در موزه آبگینه نگهداری می شود. این سفال زیبا با نقوش انسانی و گیاهی و به شیوه زرین فام ساخته شده است. موزه آبگینه تهران در قدیم خانه و محل کار قوام السلطنه بوده که حالا محل نگهداری مجموعه 1400 تایی از اشیای شیشه ای و سفالی است که در میان آنها آثاری از نیشابور، سلجوقی، ایلخانی و صفوی دیده می شود.

بوی خوش
آنچه می بینید یکی از دیدنی ترین و چشمگیرترین اشیای موزه آبگینه تهران است. شیئی که می بینید، عطردانی شیشه ای است که در گرگانی افت شده و احتمالا در قرون پنجم یا ششم قمری ساخته شده. جانوران، پرندگان و به خصوص موجودات افسانه ای یا اساطیری از موضوعات مورد علاقه شیشه گران و هنرمندان قدیمی برای ساختن عطردان های شیشه ای بوده که کالای گرانقیمتی محسوب می شده است.

موزه جواهرات ملی
دریای نور
الماس دریای نور یکی از بزرگ ترین الماس های جهان و از جمله کهن ترین گوهرهای قدیمی است که نادرشاه پس از حمله به هند این الماس بی همتا را به عنوان غنائم جنگی با خود به ایران آورد. پس از قتل نادرشاه به نوه او شاهرخ میرزا رسید، سپس به دست امیر علم خان خزیمه و بعدا به دست لطفعلی خان زند افتاد. هنگامی که لطفعلی خان از آقامحمدخان قاجار شکست خورد، این گوهر کمیاب به گنجینه جواهرات قاجار منتقل شد. امروزه این جواهر در موزه جواهرات ملی نگهداری می شود و معادل 182 قیراط وزن دارد و به دلیل رنگ صورتی اش، یکی از کمیاب ترین الماس های جهان به شمار می رود.

گوی جواهر
در این کره جواهرنشانی که می بینید، 51366 قطعه جواهر به کار رفته و وزن خالص طلای کره نیز حدود 34 کیلوگرم و وزن جواهراتش معادل 3656 گرم است. این کره به دستور ناصرالدین شاه و توسط جمعی از زرگران ایرانی و به کمک بخشی از جواهرات خزانه ملی ساخته شده است. کشور ایران در این کره کمیاب با جواهر الماس مشخص شده و اقیانوس ها و دریاها نیز به کمک زمرد ساخته شده اند. امروزه این کره در موزه جواهرات ملی نگهداری می شود. قطر کره تقریبا 66 سانتی متر و روی پایه ای طلایی و آراسته به جواهرات قرار گرفته است.

موزه ملی
سرباز مفرغی
این سرباز مفرغی بلندبالا با قامت 195سانتی متر که در موزه ملی نگهداری می شود، به تمدن الیمایی تعلق دارد که اولین ساکنان دشت خوزستان بودند. خاستگاه اصلی الیماییان، کوهستان های شمال شرقی خوزستان و از جمله حکومت های محلی بود که در روزگار اشکانی و در نواحی خوزستان کنونی ظهور کرد. تندیس مرد مفرغی در «شمی» شهر ایذه کشف شده است و آرایش مو و کوشش این مرد مفرغی نشان می دهد که او سربازی سوارکار بوده است.

جامی از دل تاریخ
اگر مایل به تماشای جام باستانی حسنلو هستید، می توانید به موزه ملی رجوع کنید و این جام سه هزار ساله را از نزدیک تماشا کنید. جام حسنلو به اعتقاد باستان شناسان به پیش از دوران ماد تعلق دارد که در تپه باستانی حسنلوی نقده یافته شده است و اشکالی اساطیری مانند گاوهای بالدار یا هیولاهای نیمه انسان نیمه حیوان روی آن دیده می شود. از جمله عناصر مهم روی جام که اشاره مستقیم به باروری دارند، عنصر آب و قوچ است که در تمامی جام دیده می شود.

یادگار مارلیک
به اعتقاد باستان شناسان جام سه هزار ساله مارلیک که امروزه در موزه ملی قرار گرفته از دل تپه ای سلطنتی بیرون آمده که محل دفن شاهان، فرمانروایان و شاهزداگان منطقه «آمارد» بوده است. آماردی ها هنگام تدفین مرده ها، اشیای ارزشمندی نظیر جام های طلایی، شمشیر، ظروف سفالی و پارچه نیز همراه او به خاک می سپردند. جام مارلیک از طلای ناب ساخته شده است و نقوش اساطیری نظیر درخت زندگی یا گاوان بالدار روی آن دیده می شود. این جام کهن در موزه ایران باستان قرار دارد.

موزه فرش
فرش کرمان
اگر می خواهید این فرش چشم ربای کرمانی را تماشا کنید می توانید به موزه فرش بروید و در بخش کرمان، این فرش زیبا را پیدا کنید. فرشی که در تصویر مشاهده می کنید نقشی از فرصت الدوله شیرازی، طراح، شاعر و نقاش معروف است که در جوار حافظ شیرازی به خاک سپرده شده است. یکی از ویژگی های فرش کرمان استفاده از موتیف های ریزبافت و اصطلاحا پر کار است. در فرش مزبور درختی را در باغی رویایی مشاهده می کنید که پرنده هایی چون طاووس، مرغابی و خروس آن را احاطه کرده اند.

لچک و ترنج
آنچه می بینید یکی از ریزبافت ترین فرش های موزه فرش تهران است که به «ترنج مشهدی» مشهور است. هنر بومی قالی بافی از جمله هنرهای خاص ایرانیان است که عمری به درازای چندین قرن دارد. از جمله نقوش معروف ایرانی که در فرش بافی ایرانی دیده می شود؛ نقوش هندسی، گیاهی و جانوری است که به شیوه ترکی باف و فارسی بافت بافته می شوند که به دلیل نوع گره زدن از یکدیگر متفاوت می شوند. روش فارسی باف از جمله روش های متداول در شهرهای اصفهان، قم، یزد و خراسان بوده است.

موزه آذربایجان
سنگ های جیرفت
یکی از تمدن های حیرت برانگیز ایران، تمدن جیرفت است که شامل اکتشافاتی در جیرفت و هلیل رود کرمان می شود. این تمدن به هزاره پنجم پیش از میلاد تعلق دارد که اشیایی سنگی و ظروفی سفالی از این منطقه به دست آمده که روی آنها نقوشی از انسان، عقرب، عقاب و مار دیده می شود. با اکتشاف تمدن جیرفت بسیاری از اطلاعات تاریخی مربوط به تمدن بین النهرین مورد تردید قرار گرفت. برای تماشای آثار این تمدن بی نظیر می توانید به موزه جیرفت رجوع کنید. آنچه در تصویر می بینید یکی از اشیای سنگی تمدن جیرفت است که در موزه آذربایجان شهر تبریز از آنها نگهداری می شود.

بشقاب ساسانی
موزه آذربایجان دومین موزه تخصصی تاریخ باستان شناسی در ایران است که دارای گنجینه بی نظیری از آثار باستانی است. بشقاب زرینی که در تصویر می بینید و در موزه آذربایجان نگهداری می شود از جمله بشقاب های زرینی است که در دوره ساسانی ساخته می شدند. یکی از هنرهای ارزنده و ماندگار ساسانیان، هنر فلزکاری بود که ماهیت سیاسی نیز داشت چرا که نوعی هدیه سیاسی به شمار می رفت که به سایر دربارهای مختلف در سراسر جهان فرستاده می شد. در این بشقاب شاهد جدال میان شاه ساسانی و سواری هستید و لحظه اصابت نیزه شاه در سینه سرباز دشمن را مشاهده می کنید.

منبع:بیتوته