آشنایی با خانه زینت ‌الملک قوامی – فارس

بنای اندرونی زینت الملک مربوط به دوره قاجار است و در شیراز، خیابان لطفعلیخان زند واقع شده است.

در ضلع غربی نارنجستان قوام، عمارتی زیبا قرار دارد که به دلیل سکونت خانم زینت ‌الملک قوامی، دختر قوام‌الملک چهارم، به این نام معروف است.

این عمارت که به فاصله یک کوچه با خانه قوام قرار دارد و به وسیله یک راه زیرزمینی با آن در ارتباط است، در حقیقت اندرونی خانه قوام و محل رفت و آمد محارم بود.

ساخت این خانه قدیمی در حدود سال ۱۲۹۰ قمری توسط علی محمد خان قوام الملک دوم آغاز و در سال ۱۳۰۲ قمری به پایان رسید.

پس از درب ورودی این خانه، یک هشتی وجود دارد. در سمت چپ این هشتی درگاه ورودی به حیات خانه قرار دارد.

در حیات این بنا افزون بر ازاره‌های سنگی حجاری شده و مشبک کاری شده، دو باغچه زیبا روبروی هم و قرینه، که از ویژه گی های باغ های ایرانی است، یک حوض بزرگ از شش قطعه سنگ یک پارچه و یک حوض کوچک، بازهم روبه روی هم، تشکیل شده است.

به جز ایوان بدون سقف در شرق حیاط، در اطراف حیاط ۲۰ اتاق وجود دارد که به یکدیگر راه دارند. ساختمان غربی بنا دارای تالار شاه‌نشین آینه‌کاری و گچ‌بری با تصاویر اروپایی است.

این ساختمان در سه ضلع دارای زیرزمین بسیار وسیع و گسترده‌ای است که امروزه از آن به عنوان موزه استفاده می‌شود.

کاشی کاری های هفت رنگ هلالی شکل که در پیشانی بالای ساختمان قرار گرفته است، از زیبایی ویژه ای برخوردار است. در این کاشی کاری نگاره ای از دو خورشید در پشت سر دو شیر شمشیر به دست، دو فرشته بر بالای سر آن ها و آیه “نصرمن لله و فتح قریب” میان دو شیر دیده می شود.

در اطراف این حیات، ازاره دیوارها که از سنگ گندمک و به گونه پنجره های مشبک ساخته شده اند، برای تهویه هوا و روشنایی زیرزمین مورد استفاده واقع می شده اند.

این بنا دارای اتاق‌های زیادی است که این اتاق ها افزون بر گچ بری، نقاشی و آینه‌کاری‌های بسیار زیبا و نفیس، در طبقه نخست به یک دیگر نیز راه دارند، به گونه‌ای که می توان بدون وارد شدن به حیات، از جنوبی ترین اتاق به شمالی ترین آن ها راه پیدا کرد.

سقف چوبی اتاق ها با نقاشی نگاره های گوناگونی از جانوران، پرندگان و گل و بوته آراسته شده است. تالار اصلی ساختمان در ضلع غربی آن واقع شده است.

این تالار دارای نقاشی ها و آینه کاری های زیبایی است. در بخش هایی ازآن و نیز در برخی از اتاق های این بنا، نگاره هایی از زنان و کودکانی دیده می شود که نشان دهنده ی تلفیق هنرایران و اروپا و تاثیرپذیری معماری قاجاری معماری و هنر اروپایی است هر چند که سبک ایرانی آن حفظ شده است.

زیرزمین خانه زینت الملوک سرتا سر بنا را پوشانده است و این زیرزمین به شکل زیبایی آجرکاری شده است. این قسمت از خانه در گذشته به عنوان مکانی برای نگه داری مواد خوراکی و دیگر وسایل مورد استفاده قرار می گرفته است که در زمان بانو زینت الملک از این جایگاه برای کمک به تهی دستان و بینوایان و امورخیریه ویژه بانوان سود برده می شده است و به دلیل همین رفتارهای نیکوی بانو زینت الملک این خانه پس از درگذشتش به خانه زینت الملک نام‌ور می شود.

این خانه از سال 1373 در اختیار بنیاد فارس شناسی قرار گرفت و با همکاری سازمان میراث فرهنگی و اعتبارات استانی و کمک‌های مردمی بهسازی آن آغاز شد.

زیرزمین زیبای این خانه در سال 74 با بهسازی و تجهیزات لازم به نگارخانه پارس تبدیل شد که به طورمرتب آثار هنرمندان شیراز و پارس و ایران در آن به نمایش گذاشته می شد.

سرانجام این زیرزمین با همکاری سازمان ایران‌گردی و جهان‌گردی پارس و بنیادفارس شناسی طی 2 سال به موزه گنجینه تاریخ پارس تبدیل شد.

خانه زینت ‌الملک قوامی در سال ۱۳۵۴ با شماره ۹۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع:همشهری