آشنایی با روستای شالان – کرمانشاه

این روستا در 23 کیلومتری شهر سرپل ذهاب، 33 کیلومتری کرندغرب و 140 کیلومتری کرمانشاه واقع است و از شمال و شمال‌شرقی به ارتفاعات دالاهو از جنوب شرقی به ارتفاعات بانه‏ریز و از جنوب به ارتفاعات زنگ علیان محدود می‏شود.

 

ارتفاع روستای شالان از سطح دریا 1070 متر است، آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان نسبتاً خنک و در پاییز و زمستان سرد و برفگیر است. رودخانه پرآب الوند در جنوب روستا جریان دارد.

روستای شالان دارای پیشینه کهن تاریخی است. وجود آثار و بقاع متبرکه همانند زیارتگاه مسجد عبدالله بن عمر، بابا یادگار، مقبره ابودجانه، مقبره باباشیخ، مقبره شیخ بایزی و همچنین مقبره بابافقی نشان‏گر قدمت و سابقه تاریخی این روستا است.

بسیاری از بناهای آرامگاهی این روستا در دوره صفویه و به دستور شاه عباس احداث گردیده و در دوره قاجاریه مرمت شده‌‏اند. مردم روستای شالان به زبان کردی با لهجه کلهر سخن می‏گویند، مسلمان و پیرو مذهب تسنن هستند.

دامداری، زراعت، پرورش زنبور عسل، جنگلداری و باغداری از اهم فعالیت‏های اقتصادی مردم این روستا می‏باشد. تولید محصولات و فرآورده‏های لبنی مانند کره محلی، کشک، روغن حیوانی و عسل در این روستا رواج دارد.

انجیر، گردو، انار و هلو از عمده‏ترین محصولات سردرختی باغات شالان محسوب می‏‌شوند. گندم و جو نیز در این روستا کشت می‏شود. در روستای شالان صنایع دستی نیز رواج دارد و گروهی از مردم به ویژه زنان به تولید آن اشتغال دارند.

روستای کوه‌پایه‏‌ای شالان بافت مسکونی متراکم دارد. معماری خانه‏های روستاییان به نحوه معیشت و نوع فعالیت آنان بستگی دارد. فضاهای خانه‏ها را اتاق‏های استراحت و پذیرایی، سرویس بهداشتی، انبار و تنورخانه تشکیل می‏دهد.

سقف خانه‏ها مسطح است و با تیرهای چوبی و اندود کاه‌گل و یا قیروگونی پوشیده شده‏اند و غالباً دارای ایوان می‏باشند. مصالح به کار رفته در خانه‏های قدیمی شامل سنگ، آجر، گچ، چوب، خشت و گل است. اما خانه‏های جدید با مصالح سیمان، آهن، آجر و گچ ساخته می‏شوند.

شرایط آب و هوایی مناسب، در پیرامون روستا مکان‏‌های بسیار زیبای طبیعی و تفریحی به وجود آورده است. درختان بسیار بلند و پوشش سبز گیاهان مرتعی، چشمه‏ها و سرچشمه رودهای کوچک در کوهستان‏های اطراف روستا، نواحی تفریحی و طبیعی منحصر به فردی را ایجاد کرده‏اند.

در دو سوی بستر رودخانه الوند، که در جنوب روستا جریان دارد، تفرجگاه‏هایی با چشم‏اندازهای زیبا پدید آمده که محل رویش انواع گیاهان دارویی، مرتعی و گل‏های وحشی رنگارنگ است و به زیستگاه پرندگان و جانوران آبزی تبدیل شده‏اند.

جنگل‏‌های انبوه و گسترده گردو، انار و انجیر کوهی اطراف روستا، از تفرجگاه‏های زیبا و کم‏نظیر روستاست، که مورد توجه مردم استان کرمانشاه قرار می‏گیرند.

در کنار مزارع روستا، ارتفاعات صخره‏ای دالاهو قرار گرفته که بلندترین قله آن 2250 متر ارتفاع دارد. سراسر این ارتفاعات را جنگل‏‌های انبوه و مراتع سرسبز و خرم فرا گرفته است. این ارتفاعات در اکثر مواقع سال از برف پوشیده می‏شود

مناظر طبیعی و پوشش جنگلی ارتفاعات دالاهو با چشم‏اندازهای زیبا و کم‏نظیر، یکی از جاذبه‏‌های طبیعی روستای شالان است در 4 کیلومتری روستای شالان آبشار زیبای پیران و ویرانه‏های قصر یزدگرد قرار دارد که قدمت آن به دوران ساسانی می‏رسد.

این اثر تاریخی مهم در یکی از بلندترین ارتفاعات قرار گرفته و اطراف آن را حصاری با برج‏های نیم دایره‏ای شکل در برگرفته است. این برج‏ها در فاصله 6 تا 16 متری یکدیگر قرار دارند.

در 9 کیلومتری روستا بنای سنگی مستطیل شکلی قرار دارد که به طاق‏گرا معروف است. این بنای سنگی فضای ایوان مانندی است که دیوارهای داخلی آن از لاشه‏های سنگ و ملاط گچ ساخته شده است.

ارتفاع بنا از سطح زمین 7/11 متر و عرض دهانه طاق 10/4 متر و عمق بنا 10/3 متر است. دیوارهای داخلی بنا با اشکال هندسی منقوش طراحی و اجرا شده است.

در 5 کیلومتری روستای شالان مقبره ابودجانه منسوب به دوره سلجوقیان واقع شده است. گفته می‏‌شود که این مقبره به سماک‏بن خوشه از طایفه اوس و از نزدیکان سعدبن عباده تعلق دارد که در جنگ‏های بدر و احد از یاران پیامبر (ص) بوده است.

زیارتگاه بابا یادگار در 10 کیلومتری روستای شالان، در دامنه کوه دالاهو واقع شده است. روی این بنا که به صورت مربعی کوچک است، گنبد مخروطی شکلی قرار گرفته و قسمت‏‌های داخلی و خارجی آن با ملاط گچ اندود شده است.

این آرامگاه در میان اهل حق جایگاه بسیار والایی دار. مسجد عبدالله بن عمر که از مساجد باشکوه صدر اسلام در ایران است، در 2 کیلومتری روستای شالان قرار دارد. این بنا روی بقایای بنایی ساخته شده است که به دوران قبل از اسلام تعلق داشته است.

مسجد روستا مستطیل شکل است و شبستان آن 8 ستون دارد که در 2 ردیف موازی قرار گرفته‏اند. محراب این مسجد برخلاف سایر مساجد، از دیوار چوبی بیرون نیامده بلکه به وسیله گچ‏بری به دیوار مسجد الحاق شده است.

منبر مسجد 5 پله دارد که پشت به محراب ساخته شده است. مناره مسجد بعدها در قسمت جنوب غربی بام مسجد ساخته شده و در بالای آن گنبدی مخروطی شکل قرار دارد. معماری این مسجد بسیار زیبا و منحصر به فرد است.

مقبره‏های شیخ بایزی و باباحقی در 5 کیلومتری روستا قرار دارد و از دیگر آثار مذهبی و تاریخی روستای شالان هستند. از مهم‏ترین مراسم و آیین‏های سنتی این روستا، برافروختن آتش در چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه سوری) روی بلندی‏های مشرف به روستا و همچنین مراسم سیزده بدر و رفتن به دامان طبیعت در آخرین روز نوروز است. همچنین در دوازدهم ماه ربیع‏الاول در این روستا مولودی‏خوانی توسط دراویش اهل حق برگزار می‏شود.

مردم روستا در اوقات فراغت به اجرای بازی‏های محلی می‏پردازند که معروف‏ترین آن‏ها گرزان است. این بازی 8 نفر بازیکن دارد که بازیکنان در مربعی که بر روی زمین ترسیم می‏شود قرار می‏‌گیرند.

در وسط این مربع چاله‏ای قرار دارد که چهار گرز در داخل چاله قرار می‏دهند. سپس چهار نفر در خط دفاع به حفاظت از گرزها می‏پردازند و چهار نفر که در خارج از مربع هستند برای تصرف گرزها به افراد داخل مربع حمله می‏کنند.

چنانچه موفق به تصرف گرزها شوند به حمله خود با گرز ادامه می‏دهند و افراد مدافع آن‏ها را از خود دور می‏کنند. سایر بازی‏ها عبارتند از قاوقاوان و توقا.

از مهم‏ترین صنایع دستی و هنری روستای شالان به جاجیم، موج، گیوه و توپ‏دوزی می‏توان اشاره کرد.

موسیقی در میان مردم روستای شالان مانند سایر نقاط کردنشین اهمیت فراوانی دارد و استفاده از شمشال و دف در اجرای مراسم مذهبی بسیار متداول است. شمشال نوعی ساز بادی از جنس فنر است که به نی شباهت دارد، این ساز با نوایی سوزناک و گیرا نواخته می‏شود.

پوشاک مورد استفاده مردان روستای شالان عبارتند از سربند، کلاه، عرق‏چین، کوله بال، قبا، سمخه، شال، سلته، جافی، جوراب و گیوه و پوشاک زنان این روستا نیز شامل سربند، زیرپوش، کلنجه، پیراهن، یل، قبا، روپوش و جافی است.

از انواع غذاهای متداول روستا می‏توان به شلم اشاره کرد که ترکیبی از آب انار، گندم نیمکوب، سبزیجات معطر و مغز گردو است. کولیره نیز نوعی نان محلی مرکب از آرد گندم، جو و ذرت است که روی ساج پخته می‏شود. همچنین قیسی که ترکیبی از نخود، آب گوجه فرنگی، پیاز و کمی برنج است، یکی دیگر از غذاهای محلی روستای شالان است.

منبع:همشهری