شعار سازمان جهانی گردشگری با وضعیت فعلی سفر در جهان

محمد جهانشاهی،  کارشناس گردشگری در یادداشتی نوشت: سازمان جهانی جهانگردی از ۱۹۸۰ هر ساله ۲۷ سپتامبر به پاسداشت روز جهانی جهانگردی بر اساس شرایط و چشم‌انداز، شعاری را پیش روی فعالان و دست‌اندرکاران این صنعت قرار می‌دهد. در واقع آغاز سال گردشگری در ماه‌های پایانی سال میلادی قرار می‌گیرد یعنی با شعار سال ۲۰۲۰ وارد سال ۲۰۲۱ می‌شویم. امسال، چهلمین شعار این سازمان «گردشگری و توسعه روستایی» اعلام شد. این شعار اشاره به نقش و تأثیرگذاری زیادی که این صنعت می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی در روستاها با بهره‌گیری از مولفه‌های توسعه پایدار داشته باشد می‌کند، این شعار یکی از مهمترین کارکردهای گردشگری در روزگار ماست. اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط حاکم بر سال ۲۰۲۰ و زمین گیر شدن بخش عمده ای از صنعت گردشگری در سراسر جهان تحت تاثیر کرونا ویروس، بهتر و منطقی‌تر بود شعاری مناسب این وضعیت فوق قرمز طراحی می‌شد. گردشگری، صنعت خدماتی است که رفته رفته از فعالیتی فراغتی به سمت جریانی استراتژیک می‌رود تا به یکی از اصلی ترین فعالیت‌های اثرگذار بر کیفیت زندگی امروز ما و یکی از فاکتورهای مهم در مباحث آینده پژوهی تبدیل شود.

ماهیت گسترده، انعطاف‌پذیر و فراگیر این صنعت به گونه‌ای بود که به نظر می‌رسید زمین گیر شدنش به این سادگی نباشد چرا که پیوند این فعالیت با زندگی میلیاردها میهمان و میزبان در گوشه و کنار دنیا گره خورده و تا جریان معمول زندگی این انسان‌ها برقرار باشد گردشگری هم جریان خواهد داشت. پیش از این هم صنعت گردشگری، در بدترین سال‌های تاریخ به نسبت نوپا تحت تأثیر اپیدمی ویروس سارس در سال ۲۰۰۳ و رکود شدید اقتصادی ۲۰۰۹ و حتی حملات ۱۱ سپتامبر به برج‌های دوقلو قرار گرفته بود اما توان خود را برای عبور از این بحران‌ها نشان داد. چرا که هر چالش و مانعی در گوشه‌ای از دنیا پیش پای آن قرار گیرد در گوشه‌ای دیگر از دنیا این صنعت راه خود را می‌پیماید. در سال ۲۰۱۹ تعداد گردشگران با رشد ۴ درصدی نسبت به ۲۰۱۸ به عددی بیش از یک ونیم میلیارد نفر رسید و پیش بینی نهادهای بین‌المللی ادامه این رشد در سال ۲۰۲۰ و تحقق تعداد یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون گردشگر بود سازمان جهانی جهانگردی نیز در برنامه‌ای میان مدت و تا پایان ۲۰۲۱ در جهت حمایت از مسیر توسعه موجود چهار هدف و ۵ اولویت را محور قرار داده بود و می‌خواست سهم خود در شاخص‌های مهمی چون اشتغال و تولید ناخالص و… را افزایش دهد و در تثبیت جایگاه خود به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای پیشرفت و توسعه جهان امروز، موفق عمل کند غافل از اینکه از دل بزرگترین مبدا گردشگران دنیا یعنی سرزمین اژدها، ویروسی پا می‌گیرد و گردشگری را از پا می‌اندازد تا رکورد خوب و بد هر دو به نام چین رقم بخورد.

چین به تنهایی حدود ۱۰ درصد گردشگران بین المللی را تولید می‌کرد، عددی بیش از ۱۲۰ میلیون نفر در سال. اکنون تمام معادلات و پیش بینی‌ها به هم خورده است. سال گردشگری ۲۰۱۹ با شعار “اشتغال و آینده بهتر ” آغاز شد. گردشگری که با هزار و ۷۰۰ میلیارد دلار درآمد بعد از سوخت با ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد دلار و صنایع شیمیایی ۲ هزار و ۲۰۰ میلیاردی سومین صنعت به لحاظ اقتصادی محسوب می‌شد، اکنون سخت‌ترین روزهای تاریخش را تجربه می‌کند. در ۸ ماه گذشته بیش از ۸۴۰ میلیارد دلار خسارت به این صنعت وارد آمد و با ادامه این روند طی ۳ ماه آینده رکودی غیرقابل تحمل را تجربه خواهد کرد، یعنی بیش از ۸۰ درصد.

اکنون بیکاری بیش از ۱۰۰ میلیون شاغل گردشگری اتفاقی عجیب نیست. تاب‌آوری اقتصادی و برنامه‌های حمایتی دولت‌ها توانسته بخش‌هایی از این صنعت را حفظ کند اما واقعیت این است که شاهد حذف بخشی از بدنه گردشگری جهان هستیم چون رکوردی تاریخی به ثبت رسیده است. با توجه به شرایط، به نظر می‌رسد ۵ سال، زمان حداقلی برای بازگشت دوباره گردشگری به حالت اول باشد از دیگر سو شاهد تغییر رفتار و نگرش‌هایی در سیاست‌ها و استراتژی‌ها، نوزایی گردشگری و تقسیم گردشگری به پیش و بعد از کرونا خواهیم بود. در این شرایط، همگرایی و ایجاد بستری برای هم افزایی فکری یک نیاز اساسی به حساب می‌آید که توجه به این مهم وظیفه سازمان جهانی جهانگردی به عنوان نهاد مادر است. شعار امسال این سازمان می‌توانست چراغی پیش روی همه دست‌اندرکاران این صنعت آسیب دیده باشد. شعاری که می‌توانست در همسو کردن دولت‌ها و اعضا این سازمان برای برون رفت از این شرایط و تدوین سیاست‌های جدید در تکرار چنین شرایطی، مؤثر واقع شود.شعار «جهانگردی و توسعه روستایی» شعاری مناسبی برای این روزهای گردشگری دنیا نیست.

در ۴۰ سال گذشته اولین مرتبه‌ای است که هیچ کشوری به واسطه کووید ۱۹ به عنوان میزبان این رویداد در نظر گرفته نشده و این نشان دهنده شرایط سختی است که گردشگری درگیر آن شده است لازم بود سازمان جهانی جهانگردی، روند معمول خویش را تغییر می‌داد. در بیانیه سازمان جهانی به مناسبت گرامیداشت این روز، اشاره‌ای به نقش گردشگری برای ایجاد فرصت‌های فراوان در خارج از شهرها به ویژه مناطق روستایی و حاشیه‌ای شده است و اشاره‌ای هم به رویکرد سازمان ملل به ویژه صحبت آقای ” آنتونیو گوترش ” به عنوان دبیرکل مبنی بر نقش این صنعت در توانمند سازی و درآمد زایی این بخش از جمعیت کشورها دارد. در این بیانیه هیچ اشاره‌ای به شرایط فعلی گردشگری نشده است مگر در بند آخر که آمادگی مناطق روستایی را به واسطه عواملی از جمله پیرشدن جمعیت، پایین آمدن سطح درآمد و «شکاف دیجیتالی»، برای مقابله با کووید ۱۹ ضعیف اعلام کرده است.

شعار امسال، هیچ علامت و نشانی از شرایط ویروسی ندارد درحالی که می‌توانست یک شعار خوب در شرایط معمول قلمداد شود، شعاری در ادامه ۳۹ شعار پیش از اینکه از ابتدا تا قبل از تجربه کویید ۱۹ اعلام کرده و قابل پذیرش و اثربخش بوده است.

اکنون بیش از ۵۰ درصد مقاصد سفر ر حال کاهش محدویت‌های سفر خود هستند و در جریان این شروع دوباره، منطقی‌تر آن بود سازمان جهانی، شعار امسال را با هدف عزم جهانی و همبستگی جوامع در مسیر مبارزه با این شرایط متمرکز می‌کرد تا حرکت دوباره این جریان در مسیر اهداف بلند پیش روی این صنعت قرار گیرد. اهدافی که مبتنی بر صلح و دوستی، تعاملات، فقر زدایی، ایجاد اشتغال، ارتقا سطح آموزش و حفظ محیط زیست و میراث فرهنگی و … شکل گرفته است.