چه کسی می‌تواند دوستدار ایران باشد و بین میراث فرهنگی و محیط‌زیست آن، یکی را انتخاب کند؟از انواع دوگانه‌هایی که این روزها پدید آمده، یکی هم دوگانۀ میراث و محیط‌زیست است و ماجرای آن به زمانی برمی‌گردد که اعلام شد مالکیت قلعه و باغ تاریخی تیران و کرون که در قلب پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش قمشلو قرار دارد، به نام میراث فرهنگی اصفهان سند خورده است. رئیس ادارۀ ثبت‌اسناد و املاک شهرستان تیران و کرون البته به‌تازگی در این رابطه دو نکته را گوشزد کرده است: «نخست اینکه سند مالکیت این قسمت تحت عنوان اراضی موات به نام دولت جمهوری اسلامی ایران به نمایندگی امور اراضی استان اصفهان صادر شده و هیچ‌گونه سابقه‌ای از صدور سند مالکیت پارک ملی قمشلو به نام محیط‌زیست کشور یا استان وجود ندارد.
دوم اینکه سند صادره به نام دولت جمهوری اسلامی ایران به نمایندگی میراث فرهنگی به مساحت تقریبی ۱۸ هکتار که در محدودۀ سیاسی و ثبتی این شهرستان قرار دارد، با استناد به گواهی بند د مادۀ ۲۶ آیین‌نامه اموال دولتی مصوب هیأت وزیران صادره از وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و صرفاً این اداره نسبت به تغییر بهره‌بردار از امور اراضی استان اصفهان به دولت جمهوری اسلامی ایران به نمایندگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی (اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان) اقدام کرده است.»
ایسنا، نظر دو تن از فعالان میراث فرهنگی و محیط‌زیست تیران و کرون را دربارۀ این تغییر بهره‌برداری پرسیده که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید.
بی‌توجهی به قلعه ثبت ملی شده قمشلو
سید عبدالله جلیلیان که مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی تیران و کرون است، به ایسنا می‌گوید: در دوره پهلوی اول و دوم، قلعه تاریخی قمشلو توسط خاندان رضوانی اداره می‌شد. در واقع آنها بودند که از دورۀ قاجار به بعد، به امورات این مکان رسیدگی می‌کردند و بعد از انقلاب این قلعه تحت تملک بنیاد مستضعفان درآمد. مدتی هم پایگاه یک گروه نظامی بود و جای یادگاری سربازها هنوز روی دیوارهای آن هست، همچنین برخی به امید یافتن گنج بخشی از دیوارهای قلعه را حفر کرده و به آن آسیب رسانده بودند.
او ادامه می‌دهد: در زمان جنگ ایران و عراق، هواپیماهایی که می‌خواستند اصفهان را بمباران کنند از روی پارک قمشلو عبور می‌کردند و به همین خاطر قلعه حیدر که در مجاورت این مکان قرار داشت به تلی از آوار تبدیل شد تا تجهیزات پدافندی برای دفاع از حریم هوایی ایران پشت خاکروبه‌های آن قرار بگیرد.
این فعال میراث فرهنگی تصریح می‌کند: هدفم از گفتن این حرف‌ها اطلاع یافتن مخاطبان از اتفاقات تلخ و نامهربانی‌هایی است که این قلعه به چشم دیده و باید اضافه کنم هنوز سم اسب‌هایی که به خاطر ضبط فیلم شیر سنگی آقای جوزانی در این قلعه نگهداری می‌شدند هم روی دیوارهای آن هست.
جلیلیان خاطر نشان می‌کند: در تمام این بیست سالی که محیط‌زیست بهره‌بردار قلعه و باغ تاریخی قمشلو بوده فقط از فضای باغ استفاده می‌کرده و برای مرمت قلعه قدمی برنداشته است.
او با اشاره به اینکه میراث فرهنگی و طبیعی یک زنجیرۀ درهم‌تنیده‌اند، می‌گوید: درست نبود که طی این بیست سال به این مکان بی‌توجهی شود و متأسفانه تلاش‌های پیوسته ما برای گفتگو با مدیرکل محیط‌زیست اصفهان درباره وضعیت قلعه قمشلو به نتیجه‌ای نرسید.
عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی تیران و کرون توضیح می‌دهد: اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به‌واسطه مالک نبودن نمی‌توانست بودجه درخوری برای مرمت این بنا جذب کند و اکنون که سند ۱۸ هکتاری باغ و قلعه قمشلو به نام این اداره کل خورده، ما با آقای طالبیان، معاون وزیر میراث فرهنگی مذاکره کردیم و گفتیم که امسال بودجه درخوری را برای مرمت قلعه تیران در نظر بگیرند.
جلیلیان در پاسخ به این سوال که طی این سالها قلعه قمشلو مرمت‌شده یا خیر؟ یادآور می‌شود: سال ۱۳۹۳ ما خبردار شدیم که این قلعه در حال تخریب است و سقف شاه‌نشین آن نیاز به مرمت فوری دارد. آن زمان با کمک مردم و انجمن دوستداران میراث فرهنگی تیران و کرون، با نظارت اداره میراث فرهنگی تیران توانستیم قلعه را مرمت کنیم، اما اقداماتی که انجام شد در حد رفع خطر بود.
او تصریح می‌کند: سرمایه‌گذارها حدود شش هفت سال است که پیگیر اخذ مجوز از محیط‌زیست هستند تا بتوانند در این منطقه طرح‌های گردشگری را پیاده کنند. آقای ابوترابی، نماینده مجلس در زمان ریاست خانم ابتکار بر سازمان محیط‌زیست پیگیر جذب این سرمایه‌گذارها بود که هرگز توافقی در این‌باره حاصل نشد و مدتی است که هلدینگ رضوانی قصد دارد روی این مکان سرمایه‌گذاری کند، اما این مسائل هیچ ربطی به انتقال سند قلعه و باغ به نام اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان ندارد.
جلیلیان خاطرنشان می‌کند: اصل مطلب این است که دولت، مالک اصلی پارک ملی قمشلو است و مهم نیست بهره‌بردار آن چه نهادی باشد. ما بهره‌برداری محیط‌زیست را طی این سالها در محدوده باغ و قلعه دیده‌ایم و قطعاً بدون هماهنگی با آنها هیچ اقدامی هم در این محوطه انجام نمی‌شود به همین دلیل فکر نمی‌کنم جای هیچ‌گونه نگرانی درباره ثبت سند به نام میراث فرهنگی وجود داشته باشد.
او ادعا می‌کند: در حال حاضر گردشگری در قلعه و باغ تاریخی قمشلو منحصر به طیف خاصی است و مردم عادی و جوامع محلی از این نعمت ملی بی‌بهره‌اند. درحالیکه با کمک همین جوامع محلی دو پاسگاه برای محیط‌زیست ساخته شد تا جلوی شکار حیوانات و تخلف‌های دیگر در این محدوده گرفته شود.
این فعال میراث فرهنگی، درباره نگرانی‌هایی که پیرامون اجرای طرح‌های گردشگری در این محدوده وجود دارد، می‌گوید: در پارک‌های ملی تمام دنیا گردشگران وارد قفس می‌شوند و از محیط زندگی حیوانات بازدید می‌کنند. در پارک ملی قمشلو که حیوان درنده نداریم نیازی به این قفس‌ها نیست اما به‌راحتی می‌توان با بالن یا درشکه، گردشگران را از ورودی پارک به قلعه که در قلب آن قرار دارد، رساند.
جلیلیان با بیان اینکه مردم تیران و دوستداران میراث فرهنگی و محیط‌زیست هرگز اجازه نمی‌دهند گردشگری بدون ضابطه وارد قمشلو شود، تصریح می‌کند: دورتادور محوطه قلعه و باغ تاریخی قمشلو فنس کشی شده بنابراین گردشگران به‌هیچ‌وجه وارد محوطه پناهگاه حیات‌وحش قمشلو نمی‌شوند که بخواهند خطری برای حیوانات ایجاد کنند.
او یادآور می‌شود: دو سال پیش ما به همراه آقای ابوترابی، نماینده مردم تیران و کرون و نجف‌آباد در مجلس شورای اسلامی، رئیس میراث فرهنگی و فرماندار تیران و کرون به دفتر آقای کلانتری رئیس سازمان محیط‌زیست رفتیم و خواستیم هر ضابطه‌ای که باید رعایت شود را تعیین کند تا سرمایه‌گذاری که توان اجرای آن ضوابط را داشت وارد گود شود، اما متاسفانه هر بار تعلل کردند.
این فعال اجتماعی خاطرنشان می‌کند: فعالیت انجمن ما منحصر به حوزه میراث فرهنگی نیست و از آنجا که بنده عضو انجمن دوستداران محیط‌زیست تیران و کرون نیز هستم، تاکنون به کمک جوامع محلی برای حفظ محیط‌زیست اقدامات بسیاری انجام داده‌ایم.
طرح جامع گردشگری قمشلو پیش از انتقال سند مطرح بوده
علیرضا دادخواه، یکی از فعالان محیط‌زیست و منابع طبیعی تیران و کرون نیز دراین‌باره به ایسنا، می‌گوید: بخش‌هایی از پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش قمشلو در شاهین‌شهر، نجف‌آباد و تیران و کرون اصفهان قرار دارد، اما قلعه تاریخی قمشلو که سال ۱۳۸۰ در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده، در محدوده مرز جغرافیایی و سیاسی تیران و کرون است و از گذشته سکونتگاه اهالی این شهرستان بوده است.
او خاطرنشان می‌کند: افزون بر ۲۵ سال است که این منطقه برای حفاظت در اختیار محیط‌زیست قرار گرفته و از قلعه و باغ تاریخی قمشلو بعضا در سال‌هایی به عنوان تفریحگاه خصوصی کارکنان و مهمانان این اداره کل استفاده شده است.
این فعال محیط‌زیست ادامه می‌دهد: قلعه قمشلو در سال های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ به صورت اضطراری با اعتباری بالغ بر ۱۳۰ میلیون تومان توسط اداره میراث فرهنگی تیران و کرون مرمت و به عنوان منطقه نمونه گردشگری تیران و کرون معرفی شد، اما به دلیل نبود تعامل بین محیط زیست و میراث فرهنگی در زمینه بهره برداری گردشگری، بخش های اعظم این اثر گرانبها در اثر بارش‌ها و بازدیدهای بی‌برنامه تخریب شد تا اینکه سال ۱۳۹۵ حافظان میراث فرهنگی تیران و کرون و دوستداران محیط زیست این شهرستان دست به دست جوامع محلی دادند و با جمع آوری کمک‌های نقدی قسمت‌های در حال تخریب را با مساعدت میراث فرهنگی این شهرستان مرمت کردند.
دادخواه می‌گوید: مسئولان تیران و کرون و میراث فرهنگی به منظور مرمت کامل این اثر از خیران سرمایه گذار دعوت و با مشارکت اداره کل محیط زیست اقدام به تهیه طرح جامع حفاظت محیط زیست و گردشگری منطقه کردند. سرمایه گذار هم آماده اجرای کامل طرح زیر نظر سازمان محیط زیست کشور بود، اما هنوز مجاز به فعالیت نشده و طی این سالها به خاطر بیمی که نسبت به تخریب بنا می‌رفت از میراث فرهنگی خواسته شد تا سند این قسمت را اخذ کند بلکه بتواند نسبت به تأمین اعتبار و مرمت این بنا اقدام کند.
او با تأکید بر اینکه برای ما فرقی ندارد میراث فرهنگی مالک قلعه قمشلو باشد یا محیط‌زیست، تصریح می‌کند: ثبت سند این بنا و باغ تاریخی به نام اداره کل میراث فرهنگی هیچ تداخلی در حفظ محیط‌زیست ایجاد نمی‌کند و به‌هیچ‌عنوان نباید از عبارت «زمین‌خواری» برای توصیف این وضعیت استفاده کرد.
عضو انجمن دوستداران محیط‌زیست تیران و کرون با اشاره به نگرانی‌هایی که در خصوص اجرای طرح‌های گردشگری در این محدوده وجود دارد، می‌گوید: فراموش نکنیم که طرح جامع گردشگری در منطقه حفاظت‌شده قمشلو با رویکرد حفاظت منطقه و نیروی کار و گردشگر کنترل‌شده تهیه‌شده و مشاوران محیط‌زیست هم بر آن نظارت داشته‌اند، بنابراین نمی‌توان به‌گونه‌ای رفتار کرد که گویا بعد از انجام انتقال سند به نام اداره کل میراث فرهنگی بحث گردشگری در این محدوده مطرح‌شده است.
دادخواه خاطرنشان می‌کند: عموم مردم به‌ویژه جوامع محلی، حق دارند از قلعه و باغ تاریخی قمشلو به عنوان یک اثر ملی بازدید کنند و بهتر است که اداره کل محیط‌زیست استان اصفهان برای حفاظت بهتر از قمشلو به مانند دیگر طرح‌های کشور از ظرفیت و اعتبار بخش خصوصی بهره گرفته و به فکر ساختن پاسگاه برای اطراف این منطقه باشد، چراکه فعالان محیط زیست و جوامع محلی تیران و کرون تاکنون دو پاسگاه مردم ساز احداث کرده و در اختیار این اداره کل قرار داده‌اند و در صورتی که با ناملایمتی از سوی اداره محیط زیست مواجه نشوند آمادگی احداث پاسگاه‌های بیشتر در این منطقه را نیز دارند.
این فعال محیط زیست، ضمن تشکر از زحمات آقایان غلامی و جوهری، رئیس سابق و فعلی منطقۀ حفاظت شدۀ قمشلو برای حفظ محیط زیست و باغ و قلعۀ تاریخی آن، تعامل با انجمن‌ها و همچنین استفاده از ظرفیت جوامع محلی، می‌گوید: متاسفانه بعد از اتفاقات اخیر ادارۀ محیط زیست اجازۀ ورود اعضای انجمن دوستداران میراث فرهنگی تیران و کرون را به پارک ملی برای مرمت قلعه نداده است و این مسئله در نهایت به ضرر قلعۀ ثبت ملی شدۀ قمشلو خواهد بود.
منبع:ایسنا
