آشنایی با گنبد غفاریه – آذربایجان شرقی

این بنا در قسمت شمال باختری مراغه، کنار رودخانه صافی چای واقع شده و تاریخ احداث آن در فاصله بین سال های 725 و 728 قمری است.

گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که بر بالای سکویی سنگی و سردابه دخمه‌ای عمیقی استوار است.

در چهار زاویه آن ستون‌هایی با نقوش لوزی ساخته‌اند. جلو خان بزرگ آن، رو به شمال دارد و پهنای طاق زیرین به سمت خاور است. هر یک از اضلاع طرفین و عقب دارای دو طاقنما و یک حاشیه مکتوب می‌باشد.

در این گنبد تمامی خطوط، ریحان است. کاشی‌های این بنا مخلوطی از رنگ آبی دریایی و آسمانی است.

رنگ حروف کتیبه‌ها سیاه بوده و بر متن سفید دیوار با شاخ و برگ فیروزه قرار دارند. بالای طاق نمای مرکزی ایوان بزرگ، کتیبه‌ای سه خطی دیده می‌شود.

بالای درگاه بنا نیز یک کتیبه دو سطری موجود است که به علت ساییدگی و شکستگی مفهوم نیست، ولی به نظرمی‌رسد که القاب و نام صاحب بقعه است.

در جلو خان بزرگ یک طاق‌نمای مرکزی بر سر در ساخته‌اند که دربالای آن دو سطر کتیبه دیده می‌شود.

این گنبد بنایی است مربع از آجر سرخ که بر زیربنایی از سنگ نهاده شده است. در میان این زیربنای سنگی سردابی تعبیه کرده‌اند.

احتمال بسیار وجود دارد که این بنا هم از داخل و هم از خارج گنبدی بوده باشد و طبیعتاُ جزئیات متعددی در آن تغییر و تحول یافته است.

این گنبد در زمان حکومت ایلخانیان و توسط سلطان ابوسعید بهادرخان ساخته شده‌است.

وجه تسمیه بنا براساس آنچه که از متون تاریخی برمی‌آید، چنین است که عارفی به نام نظام الدین احمد بن حسین الغفاری در زمان فرمانروایی سلطان یعقوب بن حسن بیگ آق قویونلو، هنگام مراجعت از حج و عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف نمود.

به همین جهت این عمارت و بناهای وابسته و همچنین برج مزبور به نام وی به غفاریه اشتهار یافت.

گنبد غفاریه با الهام از گنبد سرخ مراغه ساخته شده و به شکل مربع آجری است که روی سکو و بر فراز دخمه‌ای استوارشده است و چهار گوشه آن بوسیله ستون‌هایی که دارای تزیینات آجری است، زینت یافته است.

درگاه ورودی بنا به سمت شمال واقع شده و دارای یک طاق نمای بزرگ و دو طاق نمای باریک و بلند جنبین می‌باشد.

طاق نمای مرکزی را تزیینات زیبای معقلی مرکب از آجر و کاشی‌های الوان سیاه و سفید و فیروزه‌ای و دو کتیبه به خط ریحان آرایش می‌دهد.

منبع:همشهری