هنوز برند روستایی بودن در کشور جا نیفتاده است

هادی رفیعی در نشست بررسی چالش‌های توسعه روستایی که به همت جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: در استان خراسان‌ رضوی روستاهایی وجود دارند که امکاناتی نظیر آب، برق، گاز و… داشته اما در حال حاضر روستا خالی از سکنه شده ‌است.

وی افزود: یکی از دلایل اصلی وجود این معضل، درآمد و معیشت روستاییان بوده و خالی از سکنه شدن روستا بدان معنا است که شغلی با درآمد مکفی در آن روستا تامین نشده‌ و این موضوع باعث مهاجرت از روستا به شهر شده، البته این خود معلول است و علت‌های دیگری در این کمبود شغل دخیل بوده‌اند. بحث کمبود نهاده‌ها به ‌ویژه آب نیز عامل کلیدی در مهاجرت روستاییان بوده، زمانی که روستایی دچار بحران خشکسالی شده‌، روستاییان نتوانستند از پس این موضوع برآیند.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان‌ رضوی ادامه داد: در گزارشی از فائو که افت آب‌های زیرزمینی در مناطق مختلف دنیا مورد بررسی قرار داده ‌شده ‌بود، اعلام شد که ورود تلمبه‌هایی که آب را از کف زمین به سطح می‌کشیدند باعث مصرف بی‌رویه آب شده ‌است. کشاورز متوجه پایین‌ آمدن سطح آب زیرزمینی خود نمی‌شود و تنها لوله آب را می‌بیند که پر از آب است.

دانش در مناطق روستایی بومی نشده است

رفیعی با اشاره به تاثیر استفاده از تکنولوژی‌های جدید در به‌ هم ریختگی اکوسیستم طبیعی تصریح ‌کرد: در کشور چین در روستاها هنوز از تکنولوژی‌های کاراندوز، یعنی تکنولوژی‌هایی که کار را بیکار کند، استفاده نشده ‌است. آمریکا به دلیل وسعت مناطق به این سمت رفته و تجهیزات بزرگی در این کشور وجود دارد، چراکه ساختار این کشور بر این مبنا است. متاسفانه در کشور ما تکنولوژی آورده ‌شده‌ اما نمی‌دانیم تا چه حد باید از آن استفاده کنیم و دلیل آن بومی نکردن دانشی‌ است که در مناطق روستایی شاهد آن هستیم.

وی بیان‌ کرد: در سیر تحولات اخیر دنیا، ایران دو بحث انقلاب و جنگ تحمیلی را در کارنامه تاریخی خود داشته که این دو مورد بسیار مهم و تاثیرگذار بوده، زیرا نگرش‌هایی که ما پس از انقلاب نسبت به استفاده از نهاده‌ها داشتیم، 180 درجه با پیش از انقلاب متفاوت بوده ‌است. پس از انقلاب به ‌شدت روی استفاده از نهاده آب تمرکز شد. بسیاری از سفره‌های آب زیرزمینی در حال حاضر خشک‌ شده‌اند، حالت برگشت سریعی نیز وجود ندارد و برای برگشت به روال صحیح  و درست باید یک قرن برنامه‌ریزی شود.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان‌ رضوی اضافه ‌کرد: در گذشته تعداد مجوز برای حفر چاه محدود بود اما پس از انقلاب با نگرش کشت محصول و افزایش تولید، مجوزهایی برای حفر چاه داده ‌شد و فشار زیادی به منابع وارد آمد.

صنعت و خدمات همپای بخش کشاورزی در روستا جلو نرفته است

رفیعی در خصوص لزوم استفاده به‌جا از تکنولوژی‌های متناسب عنوان کرد: ما در روستا صنعت و خدمات را همپای بخش کشاورزی جلو نبردیم، حتی در بحث کشاورزی تنوع مشاغل برای روستاییان ایجاد نکردیم و در کشاورزی نیز به سختی و با تاخیر به سراغ توسعه تکنولوژی‌های متناسب با کشاورزی رفتیم، به طور مثال اگر به دلیل فشار آب نبود، تاکنون حتی از گلخانه که امروزه توجه زیادی به آن می‌شود، استفاده نمی‌کردیم. ما به دنبال احیای مشاغل روستاییان هستیم و در این خصوص برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده ‌است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان ‌رضوی با اشاره به لزوم کشاورزی در کشور عنوان ‌کرد: همه آب‌های مصرفی در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و مقداری از این آب به چرخه سفره‌های زیرزمینی باز می‌گردد. ما نباید امنیت غذایی خود را به خطر بیاندازیم. خالی شدن روستاها هم امنیت خود روستا و هم امنیت شهرها را به خطر می‌اندازد.

رفیعی افزود: نمی‌توان بحث کشاورزی را به دلیل اینکه مصرف آب بالایی دارد؛ نادیده‌گرفت، بلکه بهتر است تا به دنبال راهکارهایی برای مصرف بهتر آب و استفاده از مزیت‌های رقابتی بود. شاید بتوان برخی از محصولات را برای صرفه‌جویی ‌و حفظ منابع آبی وارد کرد اما نمی‌توان کشاورزی را به‌ کل تعطیل نمود.

ما هنوز نتوانستیم برند روستایی بودن را در کشور جا بیندازیم

وی در خصوص لزوم ایجاد احترام و اعتبار برای نام روستایی بیان کرد: ما هنوز نتوانستیم برند روستایی ‌بودن را در کشور جا بیندازیم و به نوعی آن را خراب کردیم که این موضوع باعث می‌شود تا افراد روستایی حتی در صورت تامین درآمد خود باز هم به فکر مهاجرت بیفتند. متاسفانه ما به ‌نوعی میراث ناملموس روستا را تخریب کردیم، چراکه نگاهی شهری به روستا داشته‌ایم.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان‌ رضوی ادامه داد: به طور مثال طرح هادی که در روستا اجرا می‌شود، به ‌نوعی طرح با نگاه شهری‌ است و تقریبا تمامی روستاییان از اجرای این طرح ناراضی هستند، در حالی که با اجرای چنین طرح‌هایی باید تمامی روستاییان راضی باشند و مشارکت حداکثری جامعه محلی در این طرح‌ها ضروری‌ است.

رفیعی خاطرنشان ‌کرد: اگر می‌خواهیم روستا را به هدفی گردشگری تبدیل کنیم، نباید ساختار آن را برهم بریزیم. کدام فرد گردشگری از دیدن ساختمان‌های آجری در روستا لذت می‌برد؟ این اتفاقات باعث می‌شود تا ما از نظر گردشگری به برندهایی سوخته تبدیل شویم و شاهد این باشیم که روستاهایی مانند روستای زیارت و کندوان به کلی ماهیت روستایی خود را از دست داده‌اند و در روستای کندوان کوه‌ها برای بازگشایی هتل در حال تخریب هستند.

وی اضافه کرد: زمانی که روستایی به روستایی ‌بودن خود افتخار نکند، پس از مدتی پوشش او به پوششی شهری مبدل می‌شود. ما در روستای ابیانه به ‌سختی توانستیم پوشش بانوان را حفظ کنیم، هرچند که در این مکان نیز عامل اصلی حفظ پوشش، امرار معاش و کسب درآمد از همین پوشش محلی است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان ‌رضوی در خصوص لزوم توجه به ایجاد بازار فروش مناسب برای روستاییان گفت:  بحثی که در معیشت روستا بسیار تاثیرگذار بوده، ایجاد بازار است که نیاز به شبکه و تکمیل زنجیره هم در خود روستا و هم در شهرهای همجوار و مراکز آن دارد. باید به فروش محصولات روستایی شامل محصولات کشاورزی، دامی، صنایع‌دستی و… و حتی خدمات گردشگری کمک کرد.

اطلاعات نامتقارنی در بخش‌های مختلف روستایی به ‌ویژه بخش کشاورزی وجود دارد

رفیعی عنوان ‌کرد: بحثی که در سایر کشورها به آن توجه ویژه‌ای شده‌، اطلاعات ناقص است. ما اطلاعات نامتقارنی در بخش‌های مختلف روستایی به ‌ویژه بخش کشاورزی که عمده فعالیت روستا در این زمینه ‌است، داریم.

وی در خصوص عدم استفاده صحیح از تعاونی‌ها در کشور تصریح کرد: تعاونی‌ها تجربه‌ای بود که در ایران شکل گرفت اما میزان عدم موفقیت آن بیش‌تر از میزان موفقیتش بود، چراکه نتوانست به بازار فروش مواد کشاورزی ورود پیدا کند و تنها به توزیع کود و سم و موارد مشابه اکتفا کرد. مفهوم تعاونی از ابتدای شکل‌گیری این نبود.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان‌ رضوی افزود: موضوع فروش محصولات روستایی بسیار کلیدی‌ است. گاهی محصولی وجود دارد که تولید شده اما شبکه فروش برای آن شکل نگرفته‌، در نتیجه روی دست تولیدکننده مانده ‌است.

رفیعی گفت: وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ای در خصوص برخط بودن روستاییان و استفاده از تکنولوژی‌ها و افزایش اطلاعات کشاورزان در پی می‌گیرد و آثار این موضوع، در قدرت چانه‌زنی کشاورز و در تصمیم اینکه آیا کشت داشته‌ باشد یا نه، دیده ‌می‌شود.

منبع:ایسنا