روستای چورس چایپاره ، مرکز حکومت خاندان دُنبُلی در ایران

پیشرفت و ترقی چورس پس از سلمان‌خان سوباشی در زمان ایوب‌خان و پسرش مرتضی قلی‌خان بزرگ نیز ادامه پیدا کرد.

در این زمان (سال ۱۰۴۹ ه.ق) با برقراری صلح میان دولت‌های صفوی و عثمانی و بازگشایی مسیرهای تجاری و کاروانی دوره‌ای از رونق و آبادانی چورس آغاز شد، این عظمت و آبادانی تا انتهای دولت صفوی ادامه پیدا کرد.

در یک قباله کهن به نام دِه یا قلعه ملاجنید(دِه دیلنجان) به‌سال ۱۰۸۴ ه.ق اشاره شده که در آن قباله سه دانگ از ده مذکور به مرتضی قلی‌خان دنبلی حاکم منطقه به‌مبلغ دوازده تومان فروخته شده است.

چورس و مناطق اطراف خوی در اواخر دوره صفویه به دلیل هرج و مرجی که در زمان سلطنت سلطان حسین بایقرا به‌وجود آمده بود توسط قوای عثمانی به رهبری عبدالله‌پاشا تصرف شد و اکثر مردم منطقه به‌رغم ایستادگی آن‌ها به رهبری شهبازخان دُنبُلی به قتل رسیدند.

اشغال منطقه تا سال ۱۱۳۶ه.ق و هنگام ظهور نادرشاه افشار ادامه پیدا کرد، در این زمان نادرشاه پس از سر و سامان‌دادن به امور داخلی کشور به شمال‌غرب ایران لشکر کشید و طی چندین جنگ بر دولت عثمانی پیروز شد.

نادرشاه به سبب خدماتی که مرتضی قلی‌خان پسر شهبازخان و نوه مرتضی قلی‌خان بزرگ ارائه داده بود، او را با عنوان حاکم منطقه چورس و خوی انتخاب کرد. در اواخر دوره صفویه و در زمان اشغال شمال‌غرب ایران توسط قوای عثمانی، در دفاتر آن‌ها اطلاعات مفیدی از اسامی روستاهای منطقه باقی مانده است، از جمله آن جایی که از منطقه چورس نام می‌برند به ۳۶ آبادی اشاره می‌کنند.

این روستاها عبارتند از: حانکی، کهریز، یادیکی، شرف‌آباد، کهریز تقی بیگ، چمران، قره‌ضیاءالدین، حاجیلر، بگ‌درویش، دیزه، امام‌قلی، زنگلان، مره‌کان، نازکلی، حاجی‌کندی، جنیدی، شاه‌بولاغی، باس‌دام (بسطام)، کسیان و زیوه (همان، ۱۵۵).

امروزه روستای چورس با جمعیتی در حدود ۲۰۸۱ نفر(سرشماری آمار جمعیتی سال ۱۳۹۵) به‌عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری آذربایجان‌ غربی، در فاصله هشت کیلومتری جنوب شهر قره ضیاءالدین مرکز شهرستان چایپاره و در دامنه شمالی سلسله کوه‌های موسوم به «سَفَر داغی » واقع شده است.

مسجد قرمز (صفویه)، بنای یخچال (صفویه)، قلعه ملاجنید (صفویه)، تپه آناقیزلی (دوره مس سنگی)، تپه بزرگ (هزاره اول ق.م) و بنای حمام تاریخی روستای چورس بخشی از هویت تاریخی روستای چورس محسوب می‌شود.

منبع:میراث آریا