پارک شهر ۷۰ ساله نخستین پارک پایتخت نیست

از رنگ و بوی اغراق حکایت که بگذریم، از وقتی که باغ‌شهر تهران جای خود را به ساختمان شهر داده، باغ‌هاست که در این شهر گم می‌شود!   حالا از آن معدن زمرد درختان سبز و با طراوت، به قدر چند نگین باقی مانده که پارک‌ها و بوستان‌های تهران است و در میان آنها، «پارک شهر» را می‌توان بی‌پروا، خاتم‌ سبز بر انگشتری تهران نامید.   این پارک که قدیمی‌ترین بوستان تهران است، از روز تأسیس تاکنون، شاهد وقایع تاریخی زیادی بوده و در خاطرات همه نسل‌ها جا دارد و هفتاد سال است به‌تنهایی بخش بزرگی از بار پیوند اهالی تهران با طبیعت را به دوش می‌کشد.

 

• تاریخچه پارک شهر

دفتر قطور تاریخ تهران را حدود صدوچهل سال که به عقب(گذشته) ورق بزنیم، به آن صفحه‌ای می‌رسیم که برج و باروی تهران را در دوران ناصرالدین شاه و صدارت امیرکبیر خراب کردند و خندق‌های طهماسبی دور تا دور تهران را پر کردند. بعد از آن کم‌کم کوچه و بازار و گذرگاه ساختند و این چنین شد که «محله سنگلج» پدید آمد. این محله در دوره ناصری بسیار پررونق بود و چشم و چراغ تهران به حساب می‌آمد. اما در برگ بعدی تاریخ، نوبت به تاج و تخت رضا خان که رسید، قسمت شمالی محله که خانه‌های کوچک و کوچه‌های کثیف داشت، خراب شد تا آن‌چنان که جعفر شهری (پژوهشگر تاریخ ایران) می‌گوید: آثار قمارخانه‌ها و قهوه‌خانه‌هایی که محل شرارت بود، محو شود.
گرچه برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند این تخریب به‌خاطر زیاد شدن چاه‌های فاضلاب این منطقه و متصل بودن آن به قنات انجام شد تا آب آشامیدنی بقیه مناطق، کثیف نشود. به هرکدام از این دلایل که بود، پس از این تخریب در سال ۱۳۱۶، هفتاد جریب زمین ناهموار باقی ماند و چشمه آبی که تمام محله را کم و بیش در نهرها تأمین می‌کرد و به‌خاطرش به آن منطقه «آب‌پخش‌کن» هم می‌گفتند. به گفته نصرالله حدادی، تهران‌شناس، قرار بود در این زمین ساختمان بورس را احداث کنند که با اشغال ایران در سال ۱۳۲۰ و ورود متفقین به تهران و مشکلاتی که در کشور به وجود آوردند، میسر نشد. چندین سال این زمین بدون استفاده و بایر ماند تا کم‌کم صدای اعتراض و شکایت مردم از ناامنی و بزهکاری‌هایی که در آن انجام می‌شد، بلند شد تا آنکه بالاخره در آن درختکاری کردند و نهال درختان در آفتاب تهران جان گرفتند و با آب زلال نهر سیراب شدند.

به این‌ترتیب، مقدمات ساخت پارک‌شهر به وجود آمد. در تابستان سال ۱۳۲۹ شهرداری تصمیم گرفت در آن سه حلقه چاه حفر کند و داخلش را باغچه‌بندی کند و اطرافش را نرده بگذارد و دیوار بکشد تا پارک‌شهر به شکل امروزش در بیاید. طرح و نظارت بر اجرای بوستان را به مهندس کاظمی و مهندس رحمانی سپردند و به کوشش بانوان نیکوکار، زمین بازی کودکان و بنایی در محوطه پارک ساخته شد. به این‌ترتیب، پارک‌شهر در ۲۵ هکتار زمین، با ۶ (۸) در ورودی ساخته شد و در ۲۵ اسفند ۱۳۲۹ درهای آن به روی مردم گشوده شد تا سال‌های سال مامنی باشد که مردم در گریز از ازدحام شهر، دمی زیر سایه چنار و کهن‌دار و بید مجنونش بیاسایند.

اهالی محله خوب می‌دانند که پارک شهر، یک پارک معمولی نیست! وقایع زیادی را در دل خود داده است! این را هر بهار گل‌های زرد و سفید پیچ امین‌الدوله بر پایه‌های سنگی دور تا دور پارک، با عطر خوش زمزمه می‌کنند.
قدیمی‌ترین پارک تهران، رفته رفته در طول سال‌ها با افزوده شدن امکانات و مراکز گردشگری تکامل یافته است، اما آن‌چنان که حدادی می‌گوید جزو معدود پارک‌هایی است که هرگز دیوار اطراف آن خراب نشد، چراکه حتی پایه‌های سنگی دور تا دور آن (که از جنس سنگ خارا است تا به مرور زمان خراب نشود)، به‌خاطر قدمتشان، اثر تاریخی محسوب می‌شوند.

منبع:همشهری