مراسم معنوی هفت منبر در بیرجند

برگزارکنندگان مراسم، خادم‌های این مکان‌ها هستند. آن‌ها از عصر تاسوعا روی منبر یکپارچه سیاه یا سبز می‌اندازند و آن را در نزدیکی در مسجد یا حسینیه می‌گذارند و یک مجمعه بزرگ و یا تشت پر از گل را روی پله منبر می‌گذارند و تشتی خالی را هم در پله دیگر می‌گذارند.

زن‌ها در نزدیکی غروب آفتاب به این اماکن می‌روند و پس از نیت کردن، شمع خود را روشن کرده و داخل سینی می‌گذارند و بعد نذورات خود را از قبیل خرما، شیرینی و پول را در داخل تشت می‌ریزند و منبر را زیارت می‌کنند و به مکان دیگر می‌روند معمولاً در هر مکان فقط یک شمع روشن می‌کنند ولی اگر مسجدی بسته و یا راه دور باشد احتمال دارد که در یک مکان دو شمع روشن کنند.

نذوراتی که جمع می‌شود به خادم منبر تعلق دارد باید تا پایان مراسم و خاموش شدن شمع‌ها در آنجا بماند و هیچ‌یک از شمع‌ها را خاموش نکند و صبر کند که شمع‌ها خاموش شود اشک‌های شمع را هم دور نمی‌ریزند و در مکانی از مسجد جمع‌آوری می‌کنند

اماکنی که هفت منبر در آن برگزار می‌شود عبارت‌اند از: مسجد آیتی، مسجد جامع، مسجد خواجه، مسجد خضرعلی، مسجد چخ پایو cax payo، حسینیه امام رضا شوکتیه، مسجد خواجه خضر، مسجد حیدرحسن، مسجد صاحب‌الزمانی، مسجد امام حسن، چشمه خلیلی (قدمگاه)، منزل دختر آخوند، حسینیه دگود cegowd (علوی)، مدرسه معصومیه، مسجد مدینه، این اماکن در گذشته تنها مکان‌های برگزاری مراسم ماه محرم بوده‌اند، به‌اصطلاح در دهه محرم روی این منابر روضه‌خوانی می‌شده است زنان هفت مورد از این اماکن را برای اجرای مراسم برمی‌گزینند. از عصر تاسوعا عده‌ای جلوی این اماکن شمع می‌فروشند و بعضی از زنان شمع خود را از آنجا تهیه می‌کنند.

 بنا بر اعتقاد اهالی چنانچه قطره‌ای از شمع روی بدن یا لباس فردی بیفتد نشانه برآورده شدن حاجت آن فرد است. این مراسم سابقه‌ای بیش از ۱۵۰ سال دارد. آنچه مسلم است این است که مراسم هفت منبر در حال حاضر یکی از مراسم عزاداری ماه محرم است ولی احترام و اعتقاد زیاد به نور از عادات ایرانی‌های قبل از اسلام بوده که آن را واسطه بین خدا و انسان می‌دانستند. پس از اسلام این مراسم همچون بسیاری از مراسم دیگر رنگ و بوی مذهبی گرفته و در حال حاضر این مراسم برای عزاداری سالار شهیدان برپا می‌شود.

 مراسم هفت منبر به شماره ۵۰۷ در سال ۱۳۹۱ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

در کتاب «مردم‌شناسی عزاداری ماه محرم» در شهرستان بیرجند، تألیف سید احمد برآبادی به‌طور کامل مراسم هفت منبر توضیح داده شده است.

منبع:میراث آریا