سیمرغ گردشگری ایران باز هم شاکی پیدا کرد!

سیمرغ گردشگری به همراه یک شعار که طرح آن را وزارت میراث فرهنگی به عنوان برند گردشگری ایران به جهان معرفی کرده بود، باز هم شاکی خصوصی پیدا کرد.

به گزارش خبرنگار مهر، برند گردشگری ایران مهرماه سال گذشته همزمان با روز جهانی جهانگردی رونمایی شد. همچنین طرح «سیمرغ» فیروزه‌ای با شعار «ایران باشکوه، یک تجربه متفاوت» (Majestic Iran a Different Experience) به عنوان نشان و شعار گردشگری ایران انتخاب شد.

برای طراحی این سیمرغ و شعار مرتبط با آن حدود سه میلیارد تومان خرج شده بود و از بسیاری کارشناسان و پژوهشگران بنا به گفته معاونت گردشگری نظرخواهی صورت گرفت. اما چند وقت پیش حبیب الله متحدین که از کارشناسان قدیمی معاونت گردشگری بوده است در گفتگویی با خبرنگار مهر بیان کرد: چندین سال پیش برای اولین بار سیمرغ گردشگری ایران را طراحی کردم و حتی به رؤسای سازمان میراث فرهنگی نیز آن را ارائه داده و در جریان گذاشتم حالا پس از مدتی می‌بینم بدون اینکه به من بگویند از این طرح با کمی تغییر استفاده کرده و آن را به عنوان برند ثبت کرده‌اند.

او گفت که قصد شکایت از وزارت میراث فرهنگی را دارد. حالا فرد دیگری در گفتگو با خبرنگار مهر بیان می‌کند که کلمه سیمرغ به زبان فارسی و انگلیسی در شاخه فعالیت‌های گردشگری که در مرکز مالکیت معنوی ثبت شده، به نام حسین شهیدی پور و شرکتش ثبت شده است. بنابراین وزارت میراث فرهنگی حق استفاده از نام سیمرغ را برای برند خود نداشته است.

منتها برند گردشگری ایران تنها یک طرح سیمرغ به همراه یک شعار است و دیگر نامی از سیمرغ چه به زبان فارسی و چه لاتین نیامده است. حسین شهیدی پور در این باره به خبرنگار مهر گفت: وزارت میراث فرهنگی در همه جا حتی در رسانه‌ها گفته که برند سیمرغ متعلق به گردشگری است. وقتی شما از این لفظ استفاده می‌کنید باید آن را از قبل در جایی ثبت کرده باشید. الان هم اگر از آنها بپرسید برند گردشگری چیست آیا می‌گویند شعارش این است و طرحش آن است؟ خیر. می‌گویند سیمرغ، برند ایران است.

در گواهی نامه ثبت علامت حسین شهیدی پور آمده: این شرکت سهامی خاص در مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک، کلمه سیمرغ به لاتین و فارسی و تصویری شامل یک کره زمین که یک هواپیما به دور آن می چرخد و خط دوده آن تا نیمی از کره زمین کشیده شده و در سمت راست آن سیمرغ به لاتین و در زیر آن سیمرغ فارسی نوشته شده است. اقدامات این شرکت در حوزه مدیریت هتلداری، صدور چک‌های مسافرتی، ترتیب دادن تورهای مسافرتی، رزرو بلیت، خدمات آموزشی مربوط به دوره‌های گردشگری، امور مربوط به هتلداری و محل‌های اسکان و…. است. این برند در سال ۹۶ ثبت شده و تا سال ۱۴۰۶ نیز اعتبار دارد.

اسلام شمس وکیل پایه یک دادگستری در این باره به خبرنگار مهر گفت: برند تجاری سیمرغ در گردشگری و تمام حوزه‌های آن در سال ۹۶ توسط سازمان مالکیت معنوی ثبت شده است و قرار است با این نام فعالیت کند. اما وزارت میراث فرهنگی، سیمرغ را به نام برند گردشگری اعلام کرده است. این کار خلاف قانون است. اگر وزارت میراث فرهنگی برند سیمرغ را ثبت کرده باشد باید به نحوی اعلام عمومی می‌کرد که اگر کسی اعتراضی دارد آن را مطرح کند ولی این تشریفات نه تنها انجام نشد بلکه از آن رونمایی کردند. حرف ما این است که چرا وقتی برندی ثبت نشده از آن رونمایی می‌شود؟ افرادی که از نام تجاری به هر نحوی سوءاستفاده می‌کنند در بعد داخلی و بین‌المللی محکوم هستند. آقای شهیدی پور نیز قصد دارد در صنعت گردشگری و در فاز اول فعالیت ملی انجام دهد. ولی برای شروع کار نیاز به مجوزهایی داشت که از طرف وزارت میراث فرهنگی حمایت نشد. با این وجود مذاکرات خوبی با منابع خارجی برای جذب سرمایه انجام گرفت. اما حالا با این اقدام وزارت میراث فرهنگی همه برنامه‌های او بهم خورده است.

پیش از این وزارت میراث فرهنگی اعلام کرده بود که برند سیمرغ گردشگری ایران را در سازمان جهانی UNWTO نیز ثبت کرده است. سازمان جهانی گردشگری هم در گزارشی که در وب‌سایت خود منتشر کرد، از به رسمیت شناختن نماد سیمرغ، به‌عنوان برند گردشگری ایران خبر داد. با این اقدامِ UWTO ایران رسماً وارد فهرست کشورهای دارای برند گردشگری شد.

منبع:خبرگزاری مهر

تهیه طرح مدیریت گردشگری شهر سامن

به گزارش میراث آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان، ابراهیم جلیلی، شنبه۱۱بهمن گفت: «راه‌اندازی دستکند سامن از اولویت‌های این اداره بوده که بسیار مورد تأکید مدیرکل، فرماندار، مدیر پایگاه و جزو مطالبات مردم سامن است که قطعا می‌تواند در پویایی اقتصادی سامن تاثیر بسزایی داشته باشد.»

رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان ملایر گفت: «در این سال‌ها بحث‌های مطالعاتی و باستان‌شناسی خوبی در این مجموعه صورت گرفته است.»

جلیلی در مورد توسعه گردشگری سامن گفت: «وجود مجموعه دستکند، امامزاده سام و هام، برج خانقلی، منطقه مصلی، سوغات، اقتصاد جاده‌ای و ساخت اقامتگاه سنتی از مزیت‌های شهر سامن است.»

 اوگفت: «در همین راستا در جلسه‌ای که با شهردار سامن برگزار شد، مقرر شد شهرداری در خصوص طرح پیشنهادی مدیریت بافت مرکزی و الزامات و مشارکت‌های آتی به منظور آزادسازی عرصه و اصلاح مسیرهای تردد بین شهری در محدوده عرصه را تهیه و در کمیسیون ماده ۵ استان ارائه‌ کند.»

جلیلی گفت: «سامن ظرفیت توسعه گردشگری و تبدیل شدن به مقصد گردشگری را به هر لحاظ دارد و شهرداری سامن با جدیت پیگیر راه‌اندازی مجموعه دستکند و تهیه پلان مدیریت گردشگری شهر سامن است.»

منبع:میراث آریا

مکتب نگارگری قزوین، آمیزه‌ای زیبا از نگاره‌ها و رنگ‌ها

مکتب نگارگری قزوین در زمان شاه طهماسب و پس از انتقال پایتخت و ورود برخی هنرمندان به این شهر شکل گرفت و حاصل این انتقال و تلاقی هنرمندان، ایجاد روش نوینی در نگارگری بود که ویژگی عمده آن فاصله گرفتن از سنت‌های نگارگری درباری پیشین (هرات و تبریز) و نزدیک شدن به هنر مردمی بود، به همین دلیل نقاشی تک‌نگاره نیز از این دوره رواج بیشتری یافت. در نگاره‌های این مکتب، توجه بیشتری به طراحی شده و تناسب بیشتری بین اندازه سر و بدن در عناصر انسانی رعایت شده است.

در مکتب قزوین، تزئینات و ریزه­‌کاری کمتری در جزئیات و لباس به چشم می‌خورد و از نسخ خطی مصور در این مکتب می‌توان به فال‌نامه طهماسبی، شاهنامه شاه اسماعیل دوم، انوار سهیلی، گرشاسب‌نامه و شاهنامه قوام‌الدین بن محمد شیرازی اشاره کرد.

در نگاره‌های این مکتب، نقاش و طراح سبك قزوين، با تصويری پرتحرك و دورگيری نرم و متحرك اشيا و اشخاص، سعی در خلق تصويری زنده و حقيقی دارد. بازی فوق‌العاده خطوط، قلم‌گيری‌ها و سايه‌ها با ضخامت گوناگون و اندازه‌های متفاوت مارپيچ‌ها، منحنی‌ها، و گاه تصاوير درهم تنيده،  تأثير حركت در كل تصوير را باقی می‌گذارد. اهميت قلم‌گيری در نقاشی قزوين به نسبت سابق افزايش چشمگيری می‌يابد و در عين حال، نرمش خاص و زيبای خط، بسط و توسعه‌ بيشتری پيدا می‌كند.

می‌توان گفت از اواسط قرن دهم هجری با شروع مکتب قزوین در هنر طراحی ایرانی تحولی نوین ایجاد شد که با توجه به تمایل نداشتن شاه طهماسب صفوی نسبت به موضوعات هنری، ناشی از حمایت‌های هنری دیگر اعضای دربار، صاحب‌منصبان دولتی، تاجران و بازرگانان بود. هنرمندان در این زمان بیش از دوره‌های قبل نسبت به امضای آثار توجه داشتند و شاید مجموعه‌داران آثار هنری چنین زمینه‌ای را برای  ثبت امضا در آثار ایجاد کردند و از این رو اکثر آثار هنرمندان قابل تشخیص و شناسایی است.

پس از ایجاد وقفه‌ای در دوران قاجار و پهلوی که هنرمندان به صورت پراکنده هنر نگارگری را دنبال می‌کردند، بعد از انقلاب اسلامی و به خصوص از سال ۱۳۸۱ با تشکیل اداره صنایع‌دستی و هنرهای‌سنتی در قزوین و برپایی کلاس‌های آموزشی متعدد نگارگری از سوی ارگان­‌های متولی مثل حوزه هنری استان، اداره‌کل میراث‌فرهنگی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و… این هنر مجدد رونق گذشته را باز یافت و علاقه‌مندان خود را در قزوین پیدا کرد.

هنرمندان این شهر علاوه بر ادامه باززنده‌سازی و احیای نمونه‌های اصیل مکتب قزوین، به تولید آثاری بر اساس همان ویژگی­‌ها ولی تا حدودی امروزی‌­تر پرداختند.

منبع:میراث آریا

عزت‌الله نگهبان، عزت باستان‌شناسی ایران

نگهبان در سال ۱۳۰۴ خورشیدی در اهواز متولد شد، پدرش مرحوم عبدالامیر میرنگهبان از بزرگان و نویسندگان خوزستان بود و در دو سالگی به دلیل شغل پدر به تهران مهاجرت کرد و دبستان و دبیرستان خود را در این شهر به اتمام رساند. پس از استخدام در راه‌آهن در ۱۶ سالگی و سفرهای متعدد به استان‌های مختلف و بازدیدهای متعدد و مکرر از موزه ایران باستان به دلیل نزدیکی به محل کار، شیفته باستان‌شناسی شد و در سال ۱۳۲۵ خورشیدی در رشته باستان‌شناسی از دانشگاه تهران، مشغول به تحصیل شد.

رشته باستان‌شناسی در آن دوران به خوبی تبیین نشده بود و بیشتر دروس شامل تاریخ، هنر، زبان فارسی و . . . می‌شد که موجب دلزدگی دانشجویان این رشته می‌شد و همیشه جای فعالیت میدانی باستان‌شناسی در میان واحدهای درسی، احساس می‌شد. نگهبان در سال ۱۳۲۸ از دوره کارشناسی فارغ‌التحصیل و در سال ۱۳۲۹ در موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو مشغول به تحصیل شد و پس از ۵ سال با اخذ مدرک کارشناسی ارشد باستان‌شناسی از دانشگاه شیکاگو به ایران مهاجرت و در گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد.

در نخستین اقدام سعی در حذف دروس غیر مرتبط و تدوین آموزش‌های میدانی باستان‌شناسی برای دانشجویان این رشته کرد، دانشجویان جوان و شایسته خود را  با بورس تحصیلی به خارج از کشور اعزام کرد، در سال ۱۳۳۷ موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران را تأسیس کرد و روابط تنگاتنگی را با اداره‌کل باستان‌شناسی و موزه ایران باستان به وجود آورد. در سال ۱۳۲۹ به عنوان معاون فنی اداره‌کل باستان‌شناسی منصوب و شروع به جذب نیروهای متخصص باستان‌شناس در این اداره کل کرد و با استخدام کارشناسان باستان‌شناس و موزه‌دار درستکار موجب ارتقای علمی در اداره کل باستان‌شناسی و موزه ایران باستان شد.

او کاوش‌ها و بررسی‌های متعددی را با کمک و حمایت باستان‌شناسان جوان ایرانی مدیریت کرد که هرکدام نقشی تعیین کننده در تاریخچه مطالعات باستان‌شناسی ایران، دارند، از جمله آنها می‌توان به بررسی‌های مشترک باستان‌شناسی در منطقه زاگرس مرکزی با همکاری پروفسور برید وود در سال‌های ۳۹-۱۳۳۸، کاوش در تپه مهران آباد در جنوب غرب تهران با همکاری کایلر یانگ در سال ۱۳۴۰، بررسی‌های باستان‌شناسی در استان گیلان و کشف محوطه چراغعلی تپه (مارلیک) و پیله قلعه در سال ۱۳۴۰ و کشف آثار شاخص فرهنگی مارلیک که با کارشکنی‌ها و مخالفت‌های عمده‌ای از سوی مسئولان باستان‌شناسی و وزارت فرهنگ و هنر در سال ۱۳۴۱ ناتمام ماند، کاوش محوطه هفت‌تپه خوزستان در سال ۱۳۴۴. حفاری در این محوطه منجر به کشف بقایای فرهنگ عیلامی شاخصی شد و تاکنون نیز محوطه هفت‌تپه با توجه به پژوهشی‌های استاد نگهبان به حیات خود ادامه داده است و به عنوان پایگاه پژوهشی و موزه هفت‌تپه خدمات ارزنده‌ای را به تاریخ و تمدن ایرانی، ارائه می‌کند.

دکتر نگهبان همیشه جای خالی واحدهای عملی باستان‌شناسی را در میان دروس این رشته خالی می‌دید و پس از برنامه‌ریزی‌های طولانی در سال ۱۳۴۸ با حفاری محوطه‌هایی چون زاغه، سگزآباد و قبرستان که تاکنون نیز ادامه پیدا کرده است، موجب رشد و ارتقای دانش باستان‌شناسی با انجام پروژه‌های میدانی در میان دانشجویان باستان‌شناسی ایرانی شد.

علاوه بر موارد مذکور او به شدت مبارزه سرسختانه‌ای را با خریدوفروش، قاچاق و خروج غیرقانونی اشیا باستانی در داخل و خارج از کشور، آغاز کرد. تا قبل از سال ۱۳۴۵ خریدوفروش و قاچاق آثار تاریخی بسیار رایج بود، به قانون توجهی نمی‌شد و حتی در مواردی مسئولان خود اقدام به خریدوفروش غیرقانونی آثار تاریخی، می‌کردند. دکتر نگهبان پس از شروع کار خویش در اداره کل باستان‌شناسی از سال ۱۳۳۹، با صدور بخش‌نامه‌های مختلف، مذاکرات حضوری با فروشندگان آثار عتیقه، انتشار مقاله و کتاب‌هایی در مورد آثار تاریخی ایران و همچنین سخنرانی در مجامع بین‌المللی علمی باستان‌شناسی در سال ۱۹۷۰ موفق به تصویب موافقت‌نامه در ۲۸ ماده در پاریس شد که به موجب یکی از مواد آن مبادله غیرقانونی اشیای باستانی بین کشورها، ممنوع شد و این قطعنامه در سال ۱۹۷۲ در سازمان یونسکو نیز تصویب شد و به موجب آن امکان پیگیری خریدوفروش غیرقانونی آثار تاریخی از سوی پلیس بین‌الملل، مهیا شد.

یکی از وظایفی که دکتر نگهبان برای خود متصور بود، معرفی و شناساندن باستان‌شناسی و تاریخ و فرهنگ ایران به جهانیان بود که پیرو این مهم در بالغ بر ۴۵ کنگره بین‌المللی باستان‌شناسی شرکت و با ارائه سخنرانی‌های متعدد، باستان‌شناسی ایران را به عنوان فعالیت‌های علمی باستان‌شناسی به جهانیان معرفی کرد. همچنین او با فراهم کردن شرایط برای انجام پروژه‌های بین‌المللی باستان‌شناسی در ایران با همکاری با کشورهایی از قبیل آمریکا، انگلیس، فرانسه، ایتالیا و ژاپن؛ موجب گسترش شناخت از تاریخ و باستان‌شناسی ایران در مناطق مختلفی از جهان شد که این روند همچنان نیز با افت‌وخیزهایی در جریان است.

دکتر نگهبان همچنین با ایراد سخنرانی‌های متعدد در برنامه‌های رادیو و تلویزیونی در ایران و نوشتن مقاله‌های متعدد و دعوت از مردم برای بازدید از حفاری‌های باستان‌شناسی، سعی در ایجاد علاقه به مباحث میراث‌فرهنگی در بین اقشار جامعه کرد. همچنین بر برگزاری کلاس‌هایی در دانشگاه تهران برای آشنایی عامه مردم با باستان‌شناسی ایران، موجب علاقه‌مندی مخاطبان با باستان‌شناسی علمی شد.

او متأسفانه در سال ۱۳۵۹ از ایران به آمریکا مهاجرت کرد و در موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا مشغول تحقیق و تدریس شد و کتاب‌ها و مقالاتی را در خصوص کاوش‌های مارلیک، هفت‌تپه و دشت قزوین به رشته تحریر در آورد که کتاب هفت‌تپه او در سال ۱۳۷۱ به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب و در سال ۱۳۷۸ به پاس خدماتش به باستان‌شناسی و میراث‌فرهنگی ایران مفتخر به دریافت بزرگ‌ترین نشان میراث‌فرهنگی ایران شد.

پدر باستان‌شناسی ایران در سال ۱۳۷۹ در تصادف رانندگی به شدت آسیب دید و پس از سال‌ها تحمل رنج و مرارت در بهمن ۱۳۸۷ بدرود حیات گفته و در آرامگاه ابدی خود در گورستان ایرانیان فیلادلفیا به خاک سپرده شد. یاد و خاطره‌اش گرامی و پررهرو باد.

منبع:میراث آریا

آوازها و نوای موسيقی خراسان شمالی برآمده از دل تاریخ و فرهنگ

قسمتی از موسيقی کردهای خراسان شمالی، موسيقی کوهپايه است. اين موسيقی توأم با فرياد است و در مقايسه با موسيقی جلگه قوی‌تر، رساتر و گاه تندتر است. در کنار موسيقی کوهپايه، موسيقی جلگه و دشت هم وجود دارد که معمولاً ملایم‌تر است.

کردهای خراسان شمالی همواره از مرزبانان غيور ایران ‌زمین بوده‌اند. پاسداری از مرزوبوم در مقابل اقوام مهاجم، کشتارها، غارت‌ها، اسارت‌ها و آوارگی‌ها از ويژگی این‌گونه زندگی بوده است. اين خصوصيات تأثير مستقيمی بر موسيقی اين خطه گذاشته است. به‌طورکلی بسياری از آهنگ‌هایی که در منطقه خراسان شمالی و از جمله بجنورد زمانی برای سوگ اجرا می‌شده است، ساليان دراز به‌تدریج تغيير شخصيت داده و امروزه از آن‌ها به‌عنوان آهنگ‌های رقص نيز استفاده می‌شود.

اين موضوع گويای اين واقعيت است که انواع مختلف موسيقی و از جمله موسيقی و حرکات موزون رقص در ارتباط با شرايط زيست و واقعیت‌هایی است که مردم هر منطقه در معرض آن‌ها قرار داشته‌اند. به‌عبارت‌دیگر چگونگی زندگی کردهای خراسان باعث شده موسيقی و رقص‌های اين خطه دارای پشتوانه‌ای از رزم و سوگ باشد. به‌عنوان‌مثال می‌توان  آهنگ‌های‌های رشید خان اشاره کرد که ابتدا برای سوگ بوده و امروز به‌عنوان یک موسیقی شاد و برای رقص استفاده می‌شود.

یا آهنگ معروف هرای که برای درگذشت رضا قلی خان، ایلخانی زعفرانلو سروده شده و امروزه نه‌تنها برداشت اولیه آن چندان در نظر نیست، بلکه گاهی با آن با حالت و بیانی خاص، حرکات موزون انجام می‌دهند. کردهای خراسان شمالی که به نام کرمانج معروف هستند در زمینهٔ موسیقی ویژگی‌های خاصی دارند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

اشعار کردی مورد استفاده در موسیقی کردها به‌صورت هیجانی است و تعداد هجاها می‌تواند بین ۸ تا ۱۶ هجا باشد. ترانه‌های عاشقانه بیشتر در غالب‌های ۸ هجایی است. مثلاً آهنگ معروف لو که از آهنگ‌های اختصاصی کرمانج‌های خراسان شمالی است دربرگیرنده قالب‌های ۱۱ تا ۱۶ هجایی است. نوازندگان خراسان شمالی عاشق‌ها، بخشی‌ها، لوتی‌ها، نی‌نوازان و لولو چی‌ها هستند.

عاشق‌ها

این گروه قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین هنرمندان منطقه‌اند. عاشق‌ها نوازندگان سازهایی چون سرنا، دهل، قشمه، کمانچه و دایره هستند. همچنین حرکات موزون رقص‌های اصیل کردی را به‌خوبی اجرا می‌کنند.

در زمان‌های قدیم هنرمندان از پرداخت مالیات معاف بودند درحالی ‌که بقیه گروه‌های مردم باید مالیات می‌پرداختند. هنرمندان شامل عاشق‌ها، بخشی‌ها و لوتی‌ها بودند. در فضای استبدادی جامعه آن روزگار، عاشق‌ها و لوتی‌ها تنها گروهی بودند که می‌توانستند نسبت به بسیاری از مسائل روزمره انتقاد کنند و مجازات هم نشوند.

عاشق‌ها همچنین مجری توره بودند، توره به معنی تئاتر و نمایش است. در توره از خان انتقاد می‌شود.

توره نمایش طنزآلود و انتقادی بود همراه با موسیقی که متن آن به شکل محاوره‌ای اجرا می‌شد. موسیقی نقش فضاسازی را در طول نمایش به عهده داشت. نوازندگان در کناری می‌نشستند گاه ممکن بود در توره بر حسب نیاز آواز نیز خوانده شود، اگرچه خواندن آواز از وظایف عاشق‌ها نبود و از جمله هنرهای بخشی‌ها به شمار می‌رفت.

بخشی‌ها

این گروه نوازندگان دوتار، آوازخوان و داستان‌سرا بودند. روایات عامیانه در تعریف عنوان بخشی بر این باور است که خداوند به او بخششی یا موهبتی عطا فرموده و او را فردی استثنایی کرده است. بخشی باید بتواند بخواند، بنوازد، شعر بگوید، داستان بسراید و ساز خویش را نیز بسازد. بدین ترتیب هر نوازنده دوتاری بخشی نیست. جدای از تسلط به ساز شخص باید از نظر دانش و شرایط درونی به مرحله‌ای برسد که عنوان بخشی را زیبنده خود گرداند. از گذشته تا امروز انتخاب آهنگ و شعر از طرف بخشی، بستگی به تشخیص او از موقعیت مجلس دارد. بخشی‌ها معمولاً در عروسی‌ها و به‌طورکلی مجالس شاد می‌نواختند و در مراسم سوگواری رسم بر اجرای موسیقی از سوی بخشی‌ها نبوده است. در قدیم هر خان بخشی مخصوص داشته است.

یکی از هنرهای بخشی‌ها، داستان‌سرایی است همراه با موسیقی دوتار، آواز، دکلمه آواز و بیان محاوره‌ای و نقلی بخشی می‌تواند آهنگ‌های رقص را تا جایی که دوتار اجازه می‌دهد،  در اندرونی و در جمعی خودمانی و بسیار محترمانه بنوازد.

لوتی‌ها

این گروه تقریباً در خراسان شمالی فقط یادی از آن‌ها باقی مانده است در حکم روابط عمومی یا پیام‌رسان جامعه خود بوده‌اند، وسیله کار آن‌ها یک دایره بوده است. لوتی‌ها نیز مانند عاشق‌ها در قدیم حق انتقاد داشتند. آن‌ها دائماً در سفر بودند و ناقلان اخبار به‌حساب می‌آمدند. اخبار و وقایع از سوی آن‌ها به‌صورت شعر در می‌آمد، آهنگین می‌شد و در همه‌جا به اجرا درمی‌آمد.

لوتی‌ها یکی از قالب‌های موسیقی کردی را بسته به محتوای شعر انتخاب می‌کردند، همچنین ممکن بود آهنگ‌های رقص را نیز بخوانند و بنوازند، اما کارشان طبعاً به زیبایی کار عاشق‌ها نبوده است.

رقص‌های محلی و حرکات موزون

شاید به‌جرئت بتوان گفت زیباترین حرکات موزون رقص، از سوی کرمانج‌ها صورت می‌گیرد. معمولاً این رقص‌ها در خراسان شمالی هرکدام بیان‌کننده حالات خاصی از رزم، کار و آداب و سنن ایلی است. تنوع حالات و زیبایی حرکات موزون کرمانج‌ها در دنیا بی‌نظیر است و در جشنواره‌های دهه ۵۰ به کسب بهترین مقام‌های بین‌المللی نیز نائل آمده است. این حرکات موزون که از فیگورهای ساده مثل رقص سامع شروع می‌شود به‌تدریج به‌صورت یک قرصه، دو قرصه، حاجی نارنجی، شش قرصه، دوازده قرصه، چپ و راسته، لتی و رقص چوب که حرکات سریع‌تری است خاتمه می‌پذیرد.

چوب بازی جای نیزه بازی و شمشیربازی قدیم را گرفته است. همچنین در مراسم کشتی معروف چوخه از شاخه‌های موسیقی کوراوغلی که زمینه رزمی دارد استفاده می‌شود. این موسیقی را به اوایل دوره صفوی نسبت می‌دهند.

منبع:میراث آریا

عمارت حاکم ساوه آرامشی خیال‌انگیز در همهمه معماری مدرن

مجموعه و یا قلعه عبدلله‌آباد در ابعاد تقریبی ۲۸۰*۲۸۰ متر در فاصله تقریبی ۱۲۰۰ متری مدخل شمالی شهر ساوه در استان مرکزی واقع شده است. روند بی‌رویه توسعه شهری موجب تخریب بخش عمده‌ای از محدوده مورد نظر شده ‌است.

چنین به‌نظر می‌رسد که این مجموعه از نظر شهری دارای ساختار مستقلی بوده که نیازها را در درون خود و بدون نیاز به مجموعه شهری ساوه حل کرده است. این احتمال وجود دارد که این جا صرفا یک قلعه نبوده و با توجه به تعداد ابنیه مسکونی واقع در آن، بعید به نظر نمی‌رسد که با یک شهر تدافعی – راهداری کوچک مواجه باشیم که در جوار شهر اصلی بنا شده است.

محلی برای اسکان خوانین

با توجه به تعدد بناهای موجود به نظر می‌رسد محلی برای اسکان خوانین امیرحسینی از ایل خلج بوده است. از جمله بناهای باقی‌مانده در حال حاضر می‌توان به آب انبار، مجموعه عمارت‌های اربابی از جمله دیوانخانه یا خانه اربابی، کوشک یا عمارت حاکم و باقیمانده حصار و باروی قلعه  اشاره کرد که در بخش غربی و جنوب غربی مجموعه باقی مانده است.

آب انبار مجموعه عبدلله‌آباد ملقب به آب انبار کلبعلی خان خلج که به شماره ۲۳۱۱۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده از آثار دوره قاجار است که در حال حاضر در حد فاصل خیابان کشی‌های امروزی واقع شده و احتمالا در مجاورت دیواره نهایی ارگ یا قلعه قرار داشته است و از آنجا که معمولا آب انبارها مجاور مساجد جامع قرار دارند، در محل فعلی مسجد امروزی، مسجد قدیمی محله قرار داشته است.

مخزن آب انبار از نوع مکعب مستطیل با ابعاد داخلی ۱۲/۵×۱۲/۵ متر و ارتفاع حدود ۱۳ متر است که از سطح زمین ۱۱/۵ متر پایین‌تر است و برای پوشش آن یک ستون در ابعاد ۲۷۵×۲۷۵ سانتی متر در مرکز فضا قرار دارد و برای پوشش نیز از چهار چشمه طاق گنبدی (چهار بخشی) استفاده شده است. از دیگر بخش‌های این مجموعه خانه اربابی است. در مورد تاریخ ساخت این بخش از مجموعه سند مکتوب وجود ندارد و تنها بر اساس مقایسه تطبیقی با عمارت‌های مشابه، به احتمال زیاد بنا متعلق به دوران قاجاریه است.

در مدخل ورودی مجموعه و در ابتدای راه دسترسی به درون مجموعه با منزل اربابی و یا امروزه تحت عنوان خانه امیرحسینی برمی‌خوریم که ظاهرا این منزل سکونتگاه حاکم و یا مقر فرماندهی او بوده است. منزل در زمینی به مساحت ۶۵۵ متر مربع واقع شده و دارای یک میانسرا (حیاط مرکزی) و بخش مسکونی آن در حدود ۱۹۰ مترمربع (در دو طبقه) است و بخش میانسرا نیز فضایی در حدود ۳۷۰ متر مربع را اشغال کرده است.

بزرگ‌ترین اتاق‌ها با ۳۲ متر مربع در طبقات بالا و به عنوان سه‌دری در منتهی الیه ضلع غربی قرار دارد و کوچک‌ترین آن با ۹ متر مربع به عنوان بروار در مجاورت فضای سه دری طبقه پائین واقع شده است. از جمله تزئینات به کار رفته در بنا می‌توان به کاربندی مدخل ورودی بنا، طارمی‌های چوبی به کار رفته در تراس، گچبری زیبای شومینه طبقه اول، گره چینی‌های رنگی کتیبه بازشوها، گل‌انداز و نقش‌سازی با آجر در ازاره‌ها و… می‌توان اشاره کرد.

عمارت حاکم بخش اصلی این مجموعه است که  شامل کوشک مرکزی، یک فضای الحاقی در راستای محور اصلی بنا و یک حجم ساده با سه فضای مجزا را شامل می‌شود. کوشک در زمینی به ابعاد ۴۳۶ متر مربع در دو طبقه شکل گرفته است و دو ایوان با مساحت تقریبی ۲۴ متر مربع در دو ضلع شمالی و جنوبی بنا قرار دارد.

انتساب بنا به دوره صفوی

انتساب بنا به دوران تاریخی خاص مستلزم مطالعت باستان‌شناسی است اما با مقایسه تطبیقی بنا با کوشک‌های دیگر از این دست مانند کوشک باغ فین تعلق بنا را به دوران صفوی پررنگ‌تر می‌کند و از سوی دیگر پلان بنا بی‌شباهت به معماری و سبک آن دوران نیست. در مرکز حیاط عمارت، حمامی اختصاصی ساخته شده است که آب به احتمال زیاد از نهری که در قلعه جریان داشته تامین می‌شده است. از جمله تزئینات به کار رفته در ایوان جنوبی و گوشواره ضلع شرقی آن، مقرنس‌های گچی زیبایی است که متاسفانه به دلیل از بین رفتن اتصالات بنا قسمت‌هایی از آن از بین رفته است. همچنین می‌توان به کاربندی فضای میانی، گل‌انداز و نقش‌سازی با آجر در کتیبه‌های بالای سردر ایوان اشاره کرد. بنای مجاور کوشک در زمینی به مساحت ۱۳۱ متر مربع در ضلع شرقی کوشک ساخته شده است و از نظر ساختاری شباهت زیادی به بنای اصلی کوشک دارد. بنای شماره ۳ در واقع بنایی با جداره ممتد  بوده که شامل سه اتاق است مرمت و احیای کوشک حاکم قلعه از سال ۱۳۹۳ به همت مالکان مجموعه صورت پذیرفت و در حال حاضر به عنوان مجتمع اقامتی و پذیرایی، پذیرای میهمانان است.

منبع:میراث آریا

احیای مجموعه مفخم بجنورد، مطالبه عمومی

عمارت معروف به آیینه‌خانه مفخم یکی از یادمان‌های برجسته دوره قاجار در منتهی‌الیه شمالی خیابان شریعتی شهر بجنورد قرار دارد. در دوره قاجاری بنای آیینه‌خانه همراه با آثار دیگری ازجمله عمارت مفخم، کلاه‌فرنگی، حوض‌خانه و سردر، در باغ بزرگی قرار داشته و مجموعه دارالحکومه سردار مفخم را تشکیل می‌داده است. این بنا در حدود ۱۳۰۰ هجری، هم‌زمان با دوره حکومت ناصرالدین‌شاه به دستور یار محمدخان شادلو، معروف به سردار مفخم بجنوردی ساخته‌شده و به‌عنوان فضای اداری و دیوانی، برای انجام دیدارهای رسمی سردار با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایل شادلو و… مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

عمارت مفخم نیز بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین اثر تاريخي قاجاری در استان خراسان شمالی است که هم‌زمان با آیینه‌خانه در اوایل قرن چهاردهم هجری به دستور سردار مفخم، به‌عنوان محل سکونت وی و خانواده‌اش ساخته شده است. این بنای مجلل در دوطبقه ساخته‌شده و دارای دو تالار بزرگ و ۳۴ اتاق است. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است. بنای عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استان تبدیل شده است.

وجود دو بنای با شکوه آیینه‌خانه و عمارت سردار مفخم در دل باغی بزرگ و نیز نارنجستان، حوض‌خانه، کلاه‌فرنگی، عالی‌قاپو و سایر ابنیه‌ای که به‌مرور و در خلال تحولات و اقدامات توسعه‌ای مدرن تخریب شدند و برخی شواهد شهرسازی دیگر، همه و همه نشانه فراز و نشیب‌های تاریخی شهر بجنورد است.

بنای بیش از ۱۳۰ ساله آیینه‌خانه در سال ۷۶ خریداری و پس از مرمت در سال ۷۹ بهره‌برداری و به شماره ۳۱۱۶۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

در طرح احیای مجموعه فرهنگی تاریخی مفخم، در نظر است این بنای تاریخی به‌عنوان میراثی ماندگار نقش پیشین خود در تاریخ بجنورد را بازبیابد. حال مجموعه مدیریت شهری و در رأس آن، مدیریت عالی استان با یک هم‌افزایی درصدد اجرایی شدن این طرح و تحقق رؤیای دیرینه مردم در راستای احیای ابنیه تاریخی و ایجاد یک برند گردشگری است.

طرحی که افق چشم‌انداز آن به وسعت زیبایی‌های ایران است و مانند میدان نقش‌جهان اصفهان می‌تواند پویایی، سرزندگی و نشاط اجتماعی را در قالب بازآفرینی بافت‌های تاریخی و احیای فضاهای شهری را به نمایش بگذارد و این مهم نیازمند همت عالی مدیران استانی است تا مطالبه مردم جامه عمل به خود بگیرد.

این پروژه بزرگ فرهنگی، تاریخی، گردشگری و اقتصادی که مسیر پرپیچ‌وخمی را طی کرده تا به امروز و در یک‌قدمی اجرا برسد، تاکنون توانسته است هم‌افزایی بسیاری از دستگاه‌های مرتبط ازجمله میراث فرهنگی، راه و شهرسازی، اوقاف، شورای شهر و شهرداری را با خود داشته باشد و بخشی از عرصه و حریم این اثر تاریخی آزادسازی و در اختیار طرح قرار بگیرد اما قرار گرفتن فضای درمانی که در گذشته با عنوان بیمارستان امام رضا(ع) فعالیت داشت به دلیل عدم همراهی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی همچنان در عرصه درجه‌یک این اثر تاریخی جا خوش کرده و سرنوشت حفاظت از این شاخص‌ترین بنای تاریخی مرکز استان را تحت تأثیر قرار داده است.

ساخت بیمارستانی در شأن مردم به‌عنوان جایگزین

استاندار خراسان شمالی که از ابتدا مصمم به اجرای این طرح است بارها در مصاحبه‌های خبری و تلویزیونی خود بر این موضوع تأکید داشته است که در صورت پاسخ مثبت وزارت بهداشت مبنی بر تحویل فضای درمانی واقع در عرصه عمارت مفخم، بیمارستانی مجهز در همان نقطه از شهر ساخته و پس از بهره‌برداری، مکان فعلی از سوی دانشگاه علوم پزشکی تخلیه شود.

محمدعلی شجاعی در حاشیه نشست مجمع مشورتی رسانه‌ای استاندار گفته بود: «طرح توسعه مجموعه فرهنگی تاریخی مفخم، بدون تخریب بیمارستان امام رضا (ع) در مرکز استان به اجرا درمی‌آید.»

او با بیان اینکه هر فرد عاقلی می‌داند بحث جابه‌جایی بیمارستان امام رضا (ع) جزو آخرین مراحل این طرح بود و بنا بر این بود که به این بهانه، بیمارستانی مجهزتر، به‌عنوان جایگزین آن، در مرکز استان ساخته شود، عنوان کرد: «با تصمیم جدید گرفته‌شده، با دیوارکشی ۱.۷ هکتار اراضی بیمارستان، طرح توسعه این بافت تاریخی در سطح ۶.۴ هکتار از عرصه باقیمانده این مجموعه تاریخی به اجرا درمی‌آید.»

استاندار خراسان شمالی ضمن گلایه از این عدم همراهی افزود: «البته با این کار، یک فرصت برای ایجاد بیمارستانی مجهز توسط بخش خصوصی از استان گرفته شد درحالی‌که ما حق سوزاندن چنین فرصت‌هایی را نداریم.»

رونق گردشگری و درآمد پایدار اقتصادی با اجرای طرح احیای مجموعه مفخم

نماینده مردم پنج شهرستان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با میراث‌آریا گفت: «طرح احیا و بازآفرینی مجموعه فرهنگی تاریخی مفخم فرصت خوبی است تا حداقل بافت مرکزی شهر بجنورد رونق خاصی بگیرد که یقیناً سبب درآمد پایدار اقتصادی برای مردم ساکن در آن منطقه از شهر و استان می‌شود.»

محمد وحیدی افزود: «این طرح ازجمله طرح‌های خوب و تاریخی استان با رویکرد توسعه شهر بجنورد است به‌خصوص که در بافت مرکزی شهر واقع‌شده و توجه به پتانسیل‌های بالقوه آن در گردشگری و جذب توریست تأثیرگذار است و طرحی بوده که چندین سال است مطرح‌شده و اجرای آن برای استان ضرورت دارد.»

او با بیان اینکه کاربری‌های مختلفی که در طرح دیده شده است ازجمله موزه‌های تاریخی، مراکز گردشگری، پذیرایی، اقامتی را در خود دارد و ازاین‌جهت طرحی ماندگار برای استان خواهد بود، تأکید کرد: «طرح نباید به دلیل برخی مشکلات ساختاری و اجرایی متوقف شود بلکه باید اجرای آن شروع شود و اهداف طرح را دنبال کنیم، در این مسیر به‌عنوان نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی حمایت و کمک می‌کنیم و اگر لازم شد در بخش‌های مختلف و در سطح سازمان و وزارتخانه‌های مربوطه موضوعات را تا رسیدن به نتیجه مطلوب پیگیری خواهیم کرد.»

نماینده مردم بجنورد، گرمه، جاجرم، مانه و سملقان و راز و جرگلان در مجلس شورای اسلامی گفت: «برنامه‌ریزی برای بالفعل درآوردن پتانسیل‌هایی که مجموعه فرهنگی تاریخی مفخم بجنورد دارد و استفاده از آن در جهت رونق اقتصادی، توسعه گردشگری و معرفی استان به‌ویژه به کسانی که با سابقه تاریخی خراسان شمالی آشنا نیستند یقیناً یکی از نتایج مثبت این طرح ماندگار است.»

طرح احیای مجموعه فرهنگی تاریخی مفخم در دهه فجر کلنگ زنی می‌شود

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی با اشاره به کلنگ‌زنی طرح احیاء و بازآفرینی مجموعه فرهنگی تاریخی مفخم بجنورد در دهه فجر، عنوان کرد: «۶,۷ هکتار از عرصه و حریم این اثر تاریخی قابلیت پیاده‌سازی این طرح را دارد که البته در آینده می‌تواند با الحاق به بنای مقبره شهدا گسترده‌تر نیز شود، مطالعات، نقشه‌ها و طراحی‌ها نیز از سوی مشاور طرح انجام‌شده است.»

حبیب یزدان‌پناه افزود: «در قالب تفاهم‌نامه استانداری با موسسه ملل که در جریان سفر رئیس‌جمهور به خراسان شمالی اتفاق افتاد، قرار بر سرمایه‌گذاری در این طرح شد که تاکنون قریب به ۵ میلیارد ریال نیز از سوی این موسسه برای مطالعات اقتصادی، فنی و معماری طرح هزینه شده است.»

او افزود: «طرح توسعه مجموعه مفخم، طرحی کلان با پیوست فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است گفت: «در بخشی از عرصه و حریم این طرح، پنج مالک شامل ساختمان شهرداری، منازل سازمانی راه و شهرسازی، مالکان شخصی و اوقاف و بیمارستان قدیم امام رضا(ع) قرار دارد که ‌زمین شهرداری و راه و شهرسازی در حال آماده‌سازی و تسطیح است، همچنین برای تملک ۲۰ واحد واقع در کوچه اطلسی و خیابان شریعتی اقدام شده که زمین‌های معوض با ارزش روز به مالکان واگذار خواهد شد.»

او تأکید کرد: «در عرصه اثر تاریخی هیچ مالکی چه شخصی و چه دولتی نمی‌تواند ساخت‌وساز کند، بنابراین در خصوص بیمارستان امام رضا(ع) نیز با تأکید بر اینکه دکتر شجاعی، استاندار خراسان شمالی همواره دغدغه داشته است که تخریب بیمارستان آخرین گزینه باشد با حجت‌الاسلام خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه کشور در این خصوص، رایزنی کرده و مشکلات وقفی نیز حل شد اما فعلاً تا دریافت پاسخ از سوی وزارت بهداشت، این فضا از طرح توسعه خارج شده است تا تعیین تکلیف شود و البته در این بیمارستان که ساختمانی قدیمی دارد هیچ‌گونه ساخت‌وسازی ممکن نیست و اکنون نیز بخش بیمارستانی آن از سال ۹۶ به دلیل زلزله غیرقابل استفاده است.»

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی تصریح کرد: «با توجه به اینکه بیمارستان در شمال شهر واقع‌شده، شهرداری واگذاری سه زمین در همین محدوده را پیشنهاد داده است، ازجمله پیشنهاد اعطای زمین ۸هزار مترمربعی با مجوز ساخت در طبقات، ارائه شده حال‌آنکه اکنون بخش درمانگاهی بیمارستان امام رضا(ع) تقریباً در فضای  ۱۷۰۰ مترمربع زیربنا استفاده می‌شود.»

او بیان کرد: «در این طرح فضای گالری و نمایشگاه، فضاهای اقامتی، پذیرایی و رستوران سنتی، فضای نمایش و مراسم روباز، پارک و فضای سبز، و آب‌نما،حوض‌خانه، غرفه‌های میراث فرهنگی، یادمان شهدا، و آثاری برآمده از مستندات عکاسان دوره قاجار اجرا خواهد شد.»

یزدان پناه عنوان کرد: «اجرای این طرح برندی برای استان، مردم و مسافران خواهد بود و پروژه‌ای است که شکوه و تحسین همگان را بر خواهد انگیخت، همان‌گونه که مسجد گوهرشاد، میدان امام اصفهان و تخت جمشید و دیگر آثار تاریخی در جای‌جای ایران بیانگر تمدن این سرزمین است، امروز نیز که ما میراث‌دار گذشتگان هستیم باید تلاش کنیم به سهم خود نقش خود را در این زمینه ایفا کنیم.»

منبع:میراث آریا

گذری در بازار ماهی جزیره کیش؛‌ هم فال و هم تماشا

بازار ماهی جزیره کیش،‌ امروز نه فقط جایی برای خرید ماهی که فرصتی برای گشت و سیر در دنیای ماهی‌ها به شمار می‌رود.

به گزارش روز شنبه ایرنا، برای بسیاری از گردشگران، سفر به کیش فقط محدود به بازارها و تفریحات دریایی نیست. چه این که غذاهای ویژه این منطقه نیز خودش می‌تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری قلمداد شود. در این میان،‌ تهیه و طبخ ماهی‌های تازه از بازار ماهی جزیره توام با جذابیت‌های خاص خود است.

تغییر و توسعه بازار

بازار ماهی کیش از سال ۷۶ به سبک سنتی و سرباز فعالیت خود را آغاز کرد ولی امکانات بازار آن هم در روزهای شلوغ پاسخگوی مشتریان نبود. همین مساله سازمان منطقه آزاد کیش جزیره را بر آن داشت تا  دی ماه ۹۲ بازار جدید ماهی فروشی سر پوشیده که دارای سیستم خنک کننده نیز بود، افتتاح کند. این بازار در سوله‌ای کنار بندر صیادی کیش، در محله بومی‌نشین سفین واقع شده بود که  در ابتدا ۱۳ غرفه عرضه ماهی  و دو غرفه پاکسازی ماهی داشت. تا این‌که پس از گذشت پنج سال از بهره‌برداری با مشکلات عمده زیرساختی، از جمله تهویه، فاضلاب و کمبود فضا به ویژه در روزهای پر مسافر سال روبه‌رو شد.

همین مشکلات و شرایط نامناسب برای فروشنده ها و خریداران، منجر به ایجاد  تغییراتی در بازار ماهی فروش ها شد. در برنامه بازسازی و توسعه‌ بازار، ساختمانی جدید به فضای موجود اضافه شد و بخش عرضه آبزیان از پاکسازی ماهی، سردخانه و شستشو جدا و دارای واحد اختصاصی شد.

در طرح بازسازی بازار ماهی فروشان کیش، بخش‌های مجزای اتاق مدیریت و ناظر بهداشتی، واحد بزرگ تولید پودر یخ، سردخانه بالا و زیر صفر، واحد توزین و حوضچه‌های شستشوی آب شیرین، واحد مجهز و مجزای پاکسازی ماهی بزرگ و کوچک و اتاق پسماند به مجموعه افزوده شد.

ایجاد المان های فرهنگی در بازار ماهی فروشان

برای رفتن به بازار ماهی، باید به محله سفین قدیم کیش و به سمت تجارت ‌خانه جنوب که در نزدیکی پارک میرمهنا و بازار عرب‌ها قرار دارد، بروید. بازاری که درحین ورود به آن با مجسمه ای مفهمومی روبرو می شوید. مجسمه مرد ماهیگیر که  صحنه چشم نوازی را رقم می زند. در بخش داخلی بازار نیز،  در کنار طراحی و ساخت تجهیزات و فضاهای مورد نیاز، یک پیوست فرهنگی و هنری به مجموعه اضافه شده است تا ذهنیت عمومی از بازار ماهی با بوی نامطبوع و آلوده، به مکانی فرهنگی و نمایشگاهی با مجموعه ای از آثار هنری تبدیل شود و اطلاعاتی را در خصوص صید ماهی، زندگی صیادان و بومیان و تاریخ کیش به گردشگران ارائه کند.

در این بخش، فضای داخلی بر اساس ایده ای از شعر زیبای شاعر ایرانی سعدی شیرازی تحت عنوان ” از در بخشندگی و بنده نوازی *** مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا ” طراحی شد و با نصب این بیت از شعر در فضای داخلی، مجسمه مرغان دریایی آویز از سقف بلند مجموعه، بر فراز کانترهای عرضه ماهی به پرواز درآمد.

همچنین طرح لنگر و دریا و سکان چوبی در کنار کتیبه بزرگ صید مروارید در کیش به عنوان دیگر بخش های هنری فضای داخلی ایفای نقش می کند. نمایشگاه عکس از هنرمندان برتر کشور با موضوع صید و زندگی صیادی در محل سالن عرضه ماهی تعبیه شده و تبدیل به فضای تعامل هنری و فرهنگی با مخاطب شده است.

بخش ویژه برای مسافران

چیدمان درون سالن به شیوه ای طراحی شده است که هم فروشنده و هم خریدار به راحتی می توانند با یکدیگر در تعامل باشند؛ بدون اینکه مزاحمتی در رفت و آمد ایجاد شود. این چیدمان برعکس طراحی قبلی که به صورت دورچین بود حالا به شکل جزیره مرکزی طراحی شده و ۱۶ غرفه مجهز تمام استیل با سیستم جمع‌آوری فاضلاب برای ارائه خدمات به کاربران طراحی و ساخته شد.

هم‌چنین، سالن مخصوص پاکسازی ماهی با سه میز مخصوص پاکسازی، به همراه سیستم امحای زباله و دارای تهویه کامل با محیطی بهداشتی و شفاف برای نظارت بر پاکسازی توسط مشتریان فراهم شده است. نکته حایز اهمیت در بازار ماهی، وجود بخش بسته بندی است. این بخش برای مسافرانی که قصد دارند ماهی تازه جنوب را همراه خود به سرزمین اصلی ببرند کارایی دارد.

در سالن مجاور، خریداران، ماهی های خود را با نوبت دهی سیستماتیک برای پاکسازی تحویل می دهند و برای دریافت آن باید به خارج از سالن مراجعه کنند. این شرایط از تراکم جمعیت در سالن می کاهد و تمهید مناسبی برای شرایط کنونی با وجود ویروس کرونا است. خریدارن زیادی در صف انتظار دریافت ماهی نشسته اند.

از جمله زن جوانی که به همراه پدر خود در انتظار دریافت خریدهایش هست. او می گوید: از آن جایی که حدود نیمی از سال را در جزیره ساکنیم، هر هفته مشتری بازار ماهی فروش ها هستیم. هم ماهی را تازه و پاک شده در اختیارمان قرار می دهد و هم اینکه قیمت‌ها نسبت به تهران بهتر است. به همین دلیل وقتی عازم تهران هستیم از اینجا برای مصرف‌مان ماهی خریداری می کنیم.

فروشندگان آشنا به طبخ ماهی

یکی از قسمت هایی که  مردم با آن ارتباط خوبی برقرار می کنند؛ تابلوی تصویری معرفی ماهیان خلیج فارس و نحوه تولید ادویه ماهی برای طبخ آن است. این بخش برای کسانی که اطلاعات زیادی در خصوص ماهی و نحوه پخت آن ندارند می تواند جالب باشد. البته نباید از اظلاعات خوب و مفید فروشندگان بازار هم غافل شد. فروشندگانی که درباره تمام ماهی‌ها با حوصله توضیح می دهند؛ از خواص ماهی و نحوه ی طبخ و حتی شیوه صید آنها. یکی از این فروشندگان امیر ۱۴ ساله است؛ با وجود سن کمی که دارد اطلاعات خوب و جالبی درباره تک تک ماهی ها ارائه می‌کند.

امیر بعد از تعطیلی مدارس در ایام کرونا به بازار ماهی آمده و سعی دارد با اطلاعات خوبی که در اختیار مشتری قرار می دهد، در جذب آن ها خوب عمل کند. امیر تک تک ماهی را معرفی می کند و از روش طبخ آن ها اطلاعات کامل دارد:« طوطی ماهی های رنگی که بیشتر شبیه ماهی تزینی است تا خوراکی. طوطی ماهی باید سوخاری باشد. طبخ خاصی دارد که حتما باید با آرد سوخاری درست شود و از آن جایی که گوشتش کش می آید، مشتری خاص خود را دارد. البته به نظرم طوطی عربی اصل خیلی لذیذ است.»

در این بازار نظم و نظافت قابل تحسینی به چشم می‌خورد، به طوری که بسیاری از بازدیدکنندگان به هنگام بازدید از بازار ماهی فروشان با لذت و اطمینان خاطر اقدام به خرید ماهی و انواع آبزیان آنجا می‌کنند. ماهی‌های عرضه شده در این بازار تازه و بر اساس صید روزانه توسط صیادان این جزیره تامین می‌شود و به فروش می‌رسد.

اجاره بهای سنگین کار را سخت کرده است

«ماهی هایی که در جزیره به فروش می رسد اکثر بومی هستند ولی در بین آن ها ماهی های غیربومی هم و حتی پرورشی هم به چشم می خورد.» محمد یکی از قدیمی های بازار ماهی فروش ها در این باره می گوید: «بیشتر ماهی ها صید جزیره هستند ولی  در صورت خراب بودن دریا برخی روزها ماهی از بندرعباس به جزیره می آید.»

محمد با وجود سن کمی که دارد در بازار قبلی هم فروشندگی کرده است. او با اشاره به مزیت ها و معایب بازار جدید و قدیم می‌گوید:  از نظر کیفیت بازار جدید خیلی بهتر است و سیستم بهداشتی و تهویه اش هم برای فروشندگان مناسب است و هم مشتریان؛  ولی اجاره ها نسبت به بازار قدیم ده برابر شده است.این در حالی است که سود ماهی با قبل هیچ تغییری نکرده است.

او درباره اجاره غرفه ها تاکید می کند: «غرفه ما که آخرین غرفه به حساب می آید ماهی ۱۴ میلیون تومان و اولین غرفه ۱۸ میلیون است. در صورتی که اجاره همین غرفه حتی با فضایی بزرگتر در بندر عباس ماهی دو میلیون و چهارصد هزار تومان است. چندین بار هم برای اجاره های سنگین پیگیری شده ولی  پاسخی دریافت نکردیم. در حال حاضر هم قرار است این مکان به مزایده گذاشته شود که امکان دارد روی افزایش اجاره ها تاثیرگذار باشد.»

فعالیت قابل تحسین زنان

فروشندگی در بازار ماهی کار ساده ای نیست. چرا که فروشنده علاوه بر اجاره بهای بالا باید شخصا ماهی را از صیادها خریداری کند. ولی  خوشبختانه حضور زنان دراین عرصه هم تا اندازه ای پررنگ است.  طاهره مشایخی یکی از همین فروشندگان فعال بازار ماهی است. او اهل میناب است و به گفته خودش دو سال است غرفه‌ای را که شامل یک سینی می شود اجاره کرده است. مشایخی در خصوص شرایط حاکم بر بازار می گوید: متاسفانه اجاره بهای غرفه های بازار بالا است, این در حالی است که خرید ماهی به دلیل صادرات آبزیان کمی سخت شده است. این روزها صیادها ترجیح می دهند صید خود را با قیمت بالاتر برای صادرات در اختیار دلال ها بگذراند و این مسئله برای ما به عنوان فروشنده مشکل ساز شده است.

او که پنج سال است به جزیره کیش آمده از به مزایده گذاشتن بازار ابراز نگرانی می کند و می افزاید: «متاسفانه خبرهایی مبنی بر اینکه قرار است اینجا به مزایده گذاشته شود به گوش می رسد که امکان دارد این مسئله روی اجاره ها تاثیر بدی داشته باشد.»

مهمان لاکچری بازار ماهی فروشان

اگر این روزها گذرتان به بازار ماهی فروش‌ها بیفتد، قطعا با چهره نه چندان خوشایند لابسترها روبه‌رو می‌شوید. لابستری که امروزه پای ثابت بسیاری از رستوران ها شده است و از قیمت بالایی برخوردار است. در بازار دو نوع لابستر موجود است که یکی به لابستر کیشوندی معروف است و از خود جزیره صید می شود و دیگری از آب های بندرعباس. علاوه بر چهره متفاوت، از نظر قیمت هم این دو تفاوت فاحشی با یکدیگر دارند. لابستر کیشوندی که از چهره نه چندان جالبی برخوردار است، کیلویی ۱۸۰ هزار تومان و نوع بندرعباسی آن کیلویی ۵۰۰ هزار تومان در بازار به فروش می رسد.

ماهی که محصول کنسروی آن در بازار به وفور یافت می‌شود دو نوع دم زرد و دم سیاه دارد.  دم زرد آن هر کیلو ۳۵ و نوع دیگرش۵۵ هزار تومان است.

هامور یکی از ماهیان پرطرفدار است که چند نوع دارد ولی از نظر مزه تفاوتی با هم ندارند. این ماهی پرطرفدار در بازار ماهی به قیمت ۵۵ هزار تومان به فروش می‌رسد.

یکی از ماهی‌های متفاوت به لحاظ مزه که سرشار از پروتئین نیز هست، ماهی حلوا است که در دو نوع سفید و سیاه با قیمت۳۵۰ و ۲۹۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.‌

تک خال نوعی ماهی است که به وفور در جزیره یافت می‌شود و در بازار به قیمت ۳۵ هزار تومان موجود است.
سیباس نوعی ماهی پرورشی و پر فروش است که قیمت آن ۸۰ هزار تومان است. و ماهی شیر و شوریده که در همه نقاط ایران طرفدار زیادی دارند در بازار ماهی به قیمت ۱۳۵و ۱۴۵هزار تومان به فروش می‌رسد.در این بازار علاوه بر ماهی میگو هم موجود است. قیمت میگو معمولی ۱۲۰ هزار تومان و شاه میگو که وزن هر کدام گاها به ۲۵۰ گرم نیز می‌رسد، به قیمت ۳۲۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.

توضیح:‌ قیمت‌های فوق با توجه به زمان تهیه گزارش ممکن است با قمیت‌های روز بازار تغییراتی داشته باشد.

منبع:ایرنا

خانه بومگردی «تکو» در بندرخمیر راه اندازی شد

 به مناسبت گرامیداشت ۱۲بهمن روز جهانی تالاب‌ها خانه سنتی و بومگردی «تکو » روز شنبه با حضور مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های کشور در شهر تالابی بندرخمیر راه اندازی شد.

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خمیر در حاشیه راه اندازی این اقامتگاه ستتی گفت: هدف از راه اندازی خانه بومگردی تکو، ایجاد و توسعه زیرساخت‌های گردشگری در این شهرستان است.
محمدرضا برترانگ افزود: این مجموعه باعث احیای فرهنگ‌، رسوم، پوشش‌ها، غذاها و حتی احیای مجدد معماری های قدیمی منطقه می‌شود.
وی بیان داشت: گردشگرانی هم که در این نوع اقامتگاه‌ها حضور می‌یابند، ضمن آشنایی با فرهنگ بومی و محلی منطقه، حس خوشایندی به آنان دست خواهد داد.
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خمیر همچنین از آغاز به کار فروشگاه مجازی صنایع دستی و آثار هنری با عنوان «پُتِنگ» از امروز یازدهم بهمن ماه در این شهرستان خبر داد.
وی اظهارداشت: بازاریابی محصولات و صنایع دستی افراد در شهرها و روستاها و همچنین ارسال محصولات به صورت پستی به درب منازل از اهداف راه اندازی این فروشگاه مجازی است.
برترانگ ادامه داد: مشتریان می‌توانند محصولات پُتِنگ را به صورت آنلاین و از طریق سایت (puteng.ir) خریداری کنند.
در مراسم راه اندازی اقامتگاه تکو همچنین مدیرگروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو، فخرزاده مدیر شبکه شهرهای یونسکو در ایران، رفیع مرجع ملی سازمان‌های مردم نهاد در کنوانسیون رامسر و جواد محمودی شهردار شهر تالابی بندرخمیر و جمعی از فعالان گردشگری و صنایع دستی در این شهر راه اندازی شد.
به مناسبت گرامیداشت روز جهانی آموزش و تالاب‌ها، فعالیت‌ها و رویدادهای متنوع فرهنگی و ورزشی از سوی شهرداری، شورای شهر و همچنین فعالان گردشگری و زیست محیطی در شهر تالابی خمیر درحال انجام است.
برگزاری رقص قلم در راه ابریشم، پاکسازی جزیره خورخوران بندرخمیر با مشارکت صاحبان قایق‌های موتوری و شهروندان داوطلب، نقاشی گونه‌های تالابی روی سطل‌های زباله بازیافتی به صورت داوطلبانه با موضوع حفاظت از تالاب‌ها و همچنین رویداد ورزشی «پدل رانینگ» از برنامه‎های برگزارشده به مناسبت روزجهانی تالاب‌ها وآموزش بوده است.
مراسم پلاک کوبی شهر یادگیرنده یونسکو در خمیر، برگزاری جشنواره «عود نوازان» در بندرخمیر، انجام مسابقه بزرگ انیمیشن سازی با موضوع نجات تالاب، برگزاری کارگاه‌های علمی در حوزه تالاب، ساخت نمادهای تالابی با استفاده از صنایع دستی بومی با مشارکت بانوان صنعتگر و همچنین تشکیل شبکه شهرهای تالابی کشور از دیگر برنامه‌های روزهای آینده در این شهر تالابی است
شهر تالابی بندرخمیر به عنوان نخستین شهر ملی تالابی ایران، در سال‌های اخیر میزبان همایش بزرگ جهانی در روز تالاب‌ها بوده است؛ در سالجاری نیز موفق به کسب عنوان ارزشمند شهر یادگیرنده یونسکو در کنار شهرهای بزرگی چون تهران و اصفهان شده است.
تالاب خورخوران بندرخمیر هرمزگان در واقع یکی از بزرگترین و مهم‌ترین تالاب‌های دریایی ایران و خاورمیانه با بیش از ۱۰۲ هزار هکتار مساحت است که درسال ۱۹۷۵ به عنوان تالاب بین المللی در کنواسیون رامسر ثبت شد.
شهر خمیر در ۷۵ کیلومتری غرب هرمزگان به واسطه‌ی مجاورت با این تالاب در بهمن‌ماه سال ۹۷ توانست عنوان نخستین شهر ملی تالابی ایران را کسب کند.

منبع:ایرنا

آتش مهر ایران در کرانه‌های زاینده‌رود

سال گذشته جشن سده از جشن‌های کهن ایران به ثبت ملی رسید، این اولین قدم برای حفظ و احیای یکی از میراث ناملموس ایران است که می‌تواند ظرفیت درخوری برای گردشگری استانها از جمله اصفهان باشد، فرصتی که باید توسط نهادهای متولی برنامه ریزی شود.

به گزارش ایرنا، جشن سده ریشه در اسطوره‌های ایران دارد؛ جشنی که شعله‌های آتش آن، شعله‌های تابان مهر ایران است و هیچگاه خاموش نشده است. اصفهان و زاینده رود شاهد تمام عیار نمیرایی این مهر است؛ آنجا که مرداویج، سردار ایرانی آتش جشن سده را با شکوه تمام برای زنده کردن مواریث فرهنگ ایران در کرانه زاینده رود برپا کرد.

روایت‌های متعدی برای خاستگاه جشن سده وجود دارد، از پدید آمدن آتش و نسبت دادن آن به هوشنگ پیشدادی در شاهنامه و یا به قول ابوریحان بیرونی که می‌گوید جشن سده را به کیومرث، انسان یا پادشاه نخستین در فرهنگ ایران نسبت داده اند تا اینکه عده‌ای گفته‌اند این تسمیه به مناسبت صد روز مانده به آغاز رویش ساقه‌های غلات بوده است و یا مهرداد بهار، اسطوره شناس که  ظهور و جلوه خورشید در پایان چهل روز زمستان بزرگ را جشن ظاهر شدن خورشید دانسته و جنبه تقویمی به آن داده است.

به هر روی جشن سده، جشنی ملی و نه دینی است که در شامگاه دهم بهمن ‌ماه برگزار می‌شود، گرچه نگاهبانان این جشن کهن هموطنان زرتشتی بوده‌اند اما همواره همه اقوام و مردم ایران به فراخور شرایط در شهرهای ایران در نشاط برگزاری  این جشن ملی مشارکت کرده‌اند.

اواخر اسفند ماه سال گذشته این جشن کهن با تاخیر به ثبت ملی رسید و وزیر میراث فرهنگی از استانداران خواست تا اقدامات لازم برای احیای این میراث ملی تاکید و پیگیری شود.

در واقع پیش از ایران، تاجیکستان در سال ۹۶ این جشن را درفهرست میراث ملی آن کشور ثبت کرد و ۲ سال بعد، با تاخیر، در سال ۹۸، ایران این جشن را در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسانید.

گرچه این جشن کهن در شهرهای ایران، چون کرمان، یزد، اهواز و یا به شکل جشن زراعی در خور و بیابانک اصفهان برگزار می‌شود اما به واقع در شهر اصفهان که روزی شاهد شکوه بزرگترین جشن سده به همت مرداویج زیاری، سردار ایرانی، بوده است و در تمامی کتب تاریخ و فرهنگ ایران و اصفهان شناسی به این واقعه فرهنگی اشاره شد، می‌توان چشم امیدی به برگزاری این جشن با توجه به آنچه وزیر میراث فرهنگی بر احیای این میراث کهن تاکید کرده داشت.

آیا کرانه‌های زاینده رود باز هم می‌تواند شاهد جشن سده، آتش مهر ایران باشد، تفاقی که ظرفیت درخوری از تجمیع میراث طبیعی و تاریخی است؛ فرصتی که باید دید چقدر میدان برای ظهور ورونق گردشگری خواهد داشت.

جشن سده، ظرفیتی برای گردشگری جشن‌ها در اصفهان

شاهین سپنتا، پژوهشگر جشن‌ها در گفت ‌و گو با ایرنا با اشاره به بزرگترین جشن سده که هزار و صد و نوزده سال پیش در اصفهان برگزار شد، گفت: مرداویج زیاری، سردار دلاور ایرانی در دوران دیلمی، با انگیزه زنده نگاهداشتن آیین‌های ایرانی ، بزرگترین جشن سده ثبت شده در تاریخ ایران را باشکوه هرچه تمام‌تر در کرانه‌های زیبای زاینده رود برگزار کرد. پس اصفهان به واسطه این سابقه تاریخی می‌تواند یکی از کانون‌های برگزاری جشن سده باشد و همه ساله گردشگران پرشماری را به این شهر بیاورد و بر رونق گردشگری جشن‌ها بیافزاید.

از نگاه این پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی با توجه به این که جشن سده در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شده است و با توجه به سابقه تاریخی برگزاری جشن سده در کرانه‌های زاینده رود، مسئولیت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در برگزاری باشکوه این جشن و باز زنده سازی آن دو چندان است.

سپنتا به ایرنا گفت: به نظر می‌رسد این جشن در اصفهان باید در مکانی با سابقه تاریخی و نزدیک به زاینده رود برگزار شود، از اینرو یپیشنهاد می‌شود سازه‌های موقت نمایشگاه بین المللی اصفهان در کنار پل شهرستان برچیده شود و برای برگزاری این جشن در نظر گرفته شود.

وی معتقد است که می‌توان با کم‌ترین امکانات جشن سده را برگزار کرد و شادی را به دل‌های مردم آورد.

از نگاه سپنتا جشن سده مانندهمه جشن‌های ایرانی پیوند مستحکمی‌ با طبیعت و کیهان دارد، عناصری که برای عموم مردم و گردشگران جذابیت دارند و بنابراین جشن سده از ظرفیت بالایی برای گردشگری برخوردار است.

وی در این رابطه افزود: درحال حاضر جشن سده در چند استان کشور از جمله کرمان، یزد، تهران، البرز و اصفهان برگزار می‌شود. با کمی برنامه‌ریزی و معرفی بهتر می‌تواند این تاریخ یعنی دهم بهمن از پتانسیل بالای این جشن برای جذب گردشگر داخلی وخارجی استفاده نمود.

برگزاری جشن سده، نیازمند سیاستگذاری ملی و استانی

فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان نیز در گفت‌ و گو با ایرنا، ثبت جشن سده را آغاز خوبی برای راهی دانست که باید با سیاستگذاری‌های ملی و استانی دنبال شود.

وی برنامه‌ها برای حفظ و احیای جشن سده در اصفهان و از جمله برگزاری این جشن در کرانه زاینده رود و پل شهرستان را نیازمند برنامه ریزی  و کار کارشناسی دانست.

این مقام میراث فرهنگی در اصفهان درباره جشن‌ها و آیین‌های ایرانی به ثبت رسیده در فهرست میراث ناملموس کشور گفت: آیین‌های سنتی ایران بویژه در حوزه ایران باستان، ابعاد پیوسته‌ای با حیات اجتماعی، فرهنگی و معیشت و اقتصاد مردم ایران در این سرزمین دارند. در واقع  با زیست و زندگی مردم در ارتباط هستند  و طبیعی است که این آیین‌ها بعد از ورود اسلام به ایران  به علت اینکه مغایرتی با آموزه‌ها و تعالیم اسلام نداشتند، تداوم یافتند.

وی افزود: وقتی متون کلاسیک تاریخی را در دوره‌های تاریخ میانه ایران، بویژه  سده‌های نخست اسلامی بررسی می‌کنیم، می‌بینیم  که بسیاری از آیین‌های ایرانی مثل نوروز حتی در دوره‌های اسلامی و در دستگاه خلافت هم برگزار می‌شدند و مورد  تایید اسلام قرار گرفتند.

اللهیاری  با اشاره به جشن‌ها و آیین‌های ایرانی به عنوان عناصر هویتی، فرهنگی و تاریخی این  سرزمین، گفت:در سال‌های اخیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور رویکرد تازه‌ای در حوزه حفظ مواریث ارزشمند فرهنگی ایران داشته و بحث ثبت و حفاظت از میراث  ناملموس یکی از رویکردهای جدی بوده که  مورد توجه قرار گرفته است. در سال‌های اخیر در این زمینه بسیاری از  آیین‌ها و سنت‌ها و بویژه سنت‌هایی که جنبه مذهبی و ملی داشته‌اند در فهرست میراث ملی ثبت شده‌اند.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان توجهی که از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اتفاق افتاده، بیشتر از این باب است  که رویکرد عمومی جامعه را نسبت به حفاظت و حراست  از عناصر هویت ساز فرهنگی، آیینی و ملی افزایش دهد  و تقویت کند.

وی با اشاره به اهمیت ثبت جشن سده، افزود: اگر به سمت ثبت و حفظ این آیین‌ها نرویم، با توجه به  پهنه گسترده حوزه فرهنگی  ایران بزرگ،ممکن است  در کشورهای دیگر مورد توجه قرار بگیرند و نکته اینجاست که بحثی که مطرح می‌شود  این است که چرا در کشوری  که  مادر و در واقع  خاستگاه اصلی این آیین‌ها است توجه نشده است.

الهیاری در ادامه گفت: وزارت میراث فرهنگی  با این دیدگاه جشن سده را در فهرست میراث ملی ایران  به ثبت رسانیده و لوح ثبت آن هم به استان‌های مختلف کشور ابلاغ شده است. در این راستا استاندار محترم اصفهان،ثبت جشن سده را به فرمانداران شهرستان‌های مختلف  ابلاغ کرده است و باید در دستور کار برنامه ریزی‌های فرهنگی  قرار بگیرد.

جشن سده از جشن‌های کهن و ملی ایران است که در بهمن‌ماه سال ۹۸ به شماره ۲۰۶۷ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسید. در اصفهان نیز بزرگترین و با شکوه‌ترین  جشن سده در دوران دیلمی، قرن چهارم هجری قمری توسط مرداویج زیاری در کرانه‌های زاینده رود برگزار شد. بنابراین این سردار ایرانی،جشنی را که سیصد و ده سال برگزار نشده بود، در شهر اصفهان برگزار کرد و حالا باید دید با ثبت ملی این جشن آیا فروزه‌های آتش جشن سده دوباره اصفهان را روشن خواهد کرد.

منبع:ایرنا