تفرج در باغ «بزرگ آقا»
۱۵۰ سال پیش وقتی میرزا حسن خان وثوق‌الدوله در اراضی سلیمانیه، باغ ییلاقی خود را ساخت هیچ‌وقت فکر نمی‌کرد روزی عمارت و باغش به یک مکان گردشگری و بنای تاریخی تبدیل شود.
همشهری آنلاین_مژگان مهرابی: آن زمان بیشتر وسعت دولاب(منطقه ۱۴) زمین‌های کشاورزی بود و تا چشم کار می‌کرد کشترازهای گندم دیده می‌شد و صیفی کاری. به مرور زمان با گسترش شهرنشینی، کم‌کم زمین‌ها جای خود را به ساختمان‌های بلند و کوتاه دادند و از بین آن همه خانه و زمین، تنها باغ و عمارت وثوق‌الدوله باقی ماند.
این باغ، تا همین یکی ۲ سال پیش در تملک یکی از بنیادها بود و شهروندان اجازه ورود به آنجا را نداشتند تا اینکه شهرداری تهران برای حفظ این بنای تاریخی همت گمارد و آن را خریداری کرد. عملیات بهسازی‌اش را هم به دست سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران سپرد هفته پیش اقدامات عمرانی بوستان به پایان رسید و باغ وثوق‌الدوله یا بوستان سلیمانیه با حضور جمعی از مسئولان شورای شهر، شهرداران تهران و منطقه ۱۴ به‌طور رسمی افتتاح شد.
باغ وثوق‌الدوله که امروز به بوستان سلیمانیه تغییر نام یافته است در همسایگی بوستان سهند قرار دارد. برای رفتن به آن کافی است خیابان نبرد را به سمت میدان نبرد طی کنید و بعد از آن وارد خیابان قائمی راسخ شوید. درست روبه‌روی کلانتری سلیمانیه باغ وثوق‌الدوله را می‌توانید ببینید.
از حصار و دیوار بلندی که دور آن را پوشانده بود و امکان ورود یا حتی نگاه کردن به داخل باغ را نمی‌داد خبری نیست و به جای آن راه پله سنگی دیده می‌شود که شهروندان را به داخل باغ هدایت می‌کند. آنچه به چشم می‌آید فقط زیبایی است و بس. با اینکه فصل زمستان است و درختان عریان از برگ و شکوفه ولی فضای سبز اینجا خوب جلوه‌گری می‌کند. مهم‌تر از آن هویت و قدمت کهن این مکان است که برگی از تاریخ طهران قدیم به شمار می‌آید.
قدم زدن در باغ وثوق‌الدوله، هر انسان خوش‌ذوقی را به سال‌های دور می‌برد؛ دورانی که میرزاحسن خان وثوق‌الدوله برای تفرج همراه خانواده‌اش به این عمارت ییلاقی می‌آمد. حالا می‌توان صدای خنده و شادی بچه‌ها، بازی کردن‌شان در حوض آب و رفت‌وآمد خدمه برای رتق و فتق کردن امور و… و. را خوب تصور کرد.
- عمارت قجری
فاصله ورودی باغ تا عمارت زیاد است و در این مسیر پیاده‌راه زیبایی ایجاد شده است. میانه راه و ۲ طرف پیاده‌راه باغچه پرگلی است که قطعاً در فصل بهار زیبایی‌اش دوچندان می‌شود. پایه چراغ‌ها با فاصله مساوی از هم در خاک جاخوش کرده‌اند و در کنار هرکدام از آنها یک نیمکت چوبی قرار دارد. در ضلع جنوبی باغ سردری مرمرین دیده می‌شود با حوضی که در دل خود جا داده است.
دور تا دور این طاق‌نما یا سردر نورپردازی شده که شب هنگام جلوه منحصربه‌فردی را از خود به نمایش می‌گذارد. اما عمارت در ضلع شمالی باغ قرار دارد. بنایی ۲ طبقه با معماری قجری. با اینکه سال‌ها از قدمت آن می‌گذرد اما نمای آجری آن هنوز رنگ و رخ خود را حفظ کرده است. عمارت ۲ ورودی دارد، که برای تسهیل رفت‌وآمد افراد، جلو هر کدام‌شان سنگفرشی است که به محوطه باغ باز می‌شود.
ورودی اصلی عمارت ۳ طاق‌نما دارد با در و پنجره‌های چوبی. فضای طبقه اول نسبتاً بزرگ است و شاید به‌عنوان تالار یا فضای نشیمن از آن استفاده می‌شده است. اما برای رفتن به طبقه دوم که زیبایی‌اش به مراتب از طبقه اول بیشتر است باید از راه پله آجری استفاده کرد. راه پله‌ای با نرده چوبی. طبقه اول تالار بزرگی دارد با ارسی‌های چوبی مشبک و شیشه‌های رنگی که با تلالو نور به اندرونی رنگین کمانی را ایجاد می کند. دیوارها مزین به آینه‌کاری و نقاشی‌های گل و مرغ و مقرنس و سقف آن بلند و پر از نقش و نگار است.
- خانه بزرگ آقا
طبقه دوم به ایوانی راه دارد و شاید خیلی از روزها که میرزا حسن خان برای تفریح به اینجا می‌آمده از داخل همین ایوان فضای باغ را نظاره می‌کرده و شاهد بازی و شیطنت بچه‌هایش بوده است. اما نکته‌ای که باید گفت و جای تأسف دارد، کهنگی و فرسوده شدن این عمارت قدیمی است. ایوان این بنا در حال ریزش و دیوارهای آن بر اثر رطوبت تبله کرده است. دیگر اینکه این عمارت در برهه‌ای از زمان محل فیلمبرداری سریال شهرزاد (خانه بزرگ آقا) بوده و به دلیل کم لطفی برخی دست‌اندرکاران حوزه فیلم و سینما آسیب جدی به ساختمان وارد شده است. به گونه‌ای که می‌توان رد ریل دوربین فیلمبرداری را در جای جای این عمارت دید.
- وثوق‌الدوله صدراعظم ناصرالدین شاه
«میرزا حسن خان وثوق‌الدوله» فرزند ارشد «میرزا ابراهیم خان معتمدالسلطنه» و خواهرزاده «میرزاعلی خان امین‌الدوله» صدراعظم مشهور مظفرالدین شاه بود. تاریخ تولد او را فروردین ۱۲۵۴ هجری شمسی نوشته‌اند. میرزا حسن خان از ۷ سالگی به فراگرفتن درس فارسی و مقدمات عربی پرداخت و در جوانی برای تحصیل به مدرسه مروی رفت.
او قسمتی از فلسفه را نزد «شیخ علی نوری» و قسمتی از فقه را نزد «سید عبدالکریم لاهیجی» یاد گرفت. سپس به آموختن زبان فرانسه و تتبع در ادبیات فارسی پرداخت. میرزا حسن خان در سن ۲۰ سالگی همراه پدرش برای دست بوسی نزد ناصرالدین شاه رفت. معلومات و استعداد او مورد توجه شاه قرار گرفت و همین باعث شد، ناصرالدین شاه لقب وثوق‌الدوله را به او اعطا کند. وثوق‌الدوله از آن زمان در شمار مستوفیان قرار گرفت و با پدرش که همین عنوان را داشت همکاری می‌کرد. میرزا حسن خان سپس با دوشیزه مریم دختر آصف‌الدوله ازدواج کرد. ثمره این ازدواج ۸ دختر و یک پسر بود.
افسر، همسر دکتر امیراعلم، عشرت، همسر امیراکرم، توران، همسر نظام‌الدین امامی، قمرتاج، همسر دکتر جواد آشتیانی، منصوره، همسر دکتر معاون، بتول، همسر دکتر امینی، مهین، همسر دکتر طبا و پسرش علی وثوق که در دوره نخست وزیری دکتر امینی مدتی معاون نخست وزیر بود.
این‌طور که روایت شده، وثوق‌الدوله در اواخر عمر با یک خانم جوان ازدواج کرده و از او هم ۲ فرزند داشته است. اما در مورد زندگی سیاسی او نوشته‌اند وثوق‌الدوله نخست وزیر ایران و از دولتمردان تأثیرگذار اواخر دوره قاجار بود. شهرت او در تاریخ ایران به سبب عقد قرارداد ۱۹۱۹ است که همه امور کشوری و لشکری ایران به مستشاران انگلیسی داده می‌شود. این قرارداد باعث شد همیشه در اذهان عمومی چهره منفوری داشته باشد. او همچنین رئیس هیأتی بود که حکم اعدام شیخ فضل‌الله‌نوری را صادر کرد. بعد از فتح تهران به دست مشروطه خواهان و خلع محمدعلی شاه، هیأتی ۲ نفره تشکیل شد که قدرت آن را به دست گرفت و در کاخ شمس‌العماره شروع به کار کرد. این رجل سیاسی سرانجام در سال ۱۳۰۴ در سن ۸۰ سالگی‌دار فانی را وداع گفت. مقبره او در شهر قم است.
- محمدحسن فصیح، معاون امور شهری و محیط‌زیست منطقه ۱۴ /امکانات ویژه برای مکان گردشگری ویژه
افتتاح بوستان سلیمانیه یکی از اتفاق‌های مهمی است که اخیراً در منطقه ۱۴ رخ داده و با انجام آن علاوه بر افزایش سرانه فضای سبز، مکانی برای گردشگری ایجاد شده است. «محمدحسن فصیح» معاون امور شهری و فضای سبز منطقه در این باره می‌گوید: «قدمت این باغ و عمارت درون آن به دوره قاجار برمی‌گردد. زمینی است به مساحت ۱۸ هزارمتر که ۵۰۰۰متر آن به ابنیه و پیاده‌راه تعلق دارد.
این باغ در محدوده محله شاهد و ناحیه ۲ شهرداری منطقه ۱۴ واقع شده است.» این باغ تا سال ۹۷ در تملک بنیاد مستضعفان قرار داشت و بعد از آن توسط شهرداری تهران خریداری شد. سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران برای بهسازی آن اقدام کرد و این فضا را با توجه به طراحی اسلامی ایرانی تبدیل به یک باغ ایرانی کرد که زیبایی آن در نوع خود بی‌نظیر است. فصیح ادامه می‌دهد: «در ضلع جنوب و شمال باغ پیاده‌راه ایجاد و درختچه‌های بلند و کوتاهی در مسیر کاشته شده است.
مبلمان شهری و آبخوری در جای جای آن ایجاد شده است. ۸ سرویس بهداشتی برای آقایان و بانوان و افراد کم‌توان ایجاد شده است. همچنین ۹۵متر پیاده‌راه برای نابینایان و رمپ، آبخوری و سرویس بهداشتی از جمله امکاناتی است که برای معلولان در نظر گرفته شده است.
- حفظ هویت باغ ایرانی
بوستان سلیمانیه داشته‌های فراوانی دارد. فصیح با یادآوری این موضوع، به دیگر داشته‌های این بوستان اشاره می‌کند: «این باغ یک کوشک در ضلع شمالی دارد که همان عمارت وثوق‌الدوله است. فیلم شهرزاد را در آن بازی کرده‌اند و از این‌رو به خانه بزرگ آقا هم معروف است. ضلع جنوبی آن سردر زیبایی احداث شده و در همسایگی بوستان سهند یک بنای کبوتر خانه و یک بنای مراکشی ایجاد شده است. برای اینکه شهروندان لذت کامل را از بودن در این فضا تجربه کنند، فضای بازی کودکان هم در نظر گرفته شده که البته در لچکی کنار باغ است و هویت باغ را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد.»
به گفته این مسئول برای نگهداشت عمارت وثوق‌الدوله، شهرداری منطقه ۱۴ در حال رایزنی با میراث فرهنگی است تا آن را به‌عنوان ابنیه تاریخی و ملی به ثبت برساند. فصیح می‌گوید: «برای حفظ امنیت در آن چند نگهبان و کارگر فضای سبز در نظر گرفته شده که هم به امور باغ رسیدگی کنند و هم مانع از آسیب رسیدن به عمارت و مبلمان شهری شوند.» از دیگر ویژگی‌های این باغ وجود آبنمایی است که در امتداد آبنمای بوستان ایرانی سهند واقع شده است. این ۲ آبنما در امتداد هم قرار دارند و هویت ایرانی باغ‌ها را تداعی می‌کنند.
- کامبیز مصطفی‌پور شهردار منطقه ۱۴ /جبران کسری سرانه فضای سبز با ایجاد بوستان سلیمانی
«کامبیز مصطفی پور» شهردار منطقه ۱۴ افتتاح بوستان سلیمانیه را یکی از اتفاقات مهم در حوزه شهری می‌داند و بر این باور است، این باغ می‌تواند به غنای فرهنگی و گردشگری منطقه کمک کند. او می‌گوید: «همسایگی این باغ با آرامستان‌های دولاب(ارامنه) خود جذبه گردشگری ایجاد می‌کند و می‌تواند منطقه ۱۴ را به‌عنوان قطب فرهنگی جنوب تهران قلمداد کند.
می‌توان بین این ۲ مکان گذرگاه فرهنگی ایجاد و هویت از یاد رفته دولاب را دوباره زنده کرد.» به گفته شهردار منطقه ۱۴ از دیگر ویژگی‌های این باغ، قرینه‌سازی آن است و اینکه عمارت در مرکز قرار گرفته است. او ادامه می‌دهد: «هدف از تملک باغ وثوق‌الدوله حفظ و ارتقای کمی و کیفی فضاهای واجد هویت تاریخی، فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران است. برای بهسازی این باغ و تبدیل آن به بوستان عمومی اعتباری بالغ بر ۱۶۰ میلیارد تومان هزینه شده است.» ایجاد فضای سبز وگونه‌های ارزشمند گیاهی در باغ و همچنین همسایگی آن با بوستان سهند تا حد قابل توجهی می‌تواند کسری سرانه فضای سبز ناحیه ۲ را جبران کند.
منبع:همشهری
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.