خانه تاریخی جاجرمی، بنایی ماندگار در دل شهر بجنورد

در خیابان طالقانی شرقی بجنورد و در کوچه جاجرمی، خانه‌ای جا خوش کرده است که روایت‌گر بخشی از تاریخ و هنر این شهر است. بنایی کوچک که گرچه درست در دل شهر و در هیاهوی زندگی ماشینی قرار گرفته اما کافی است برای فراموشی و دوری از این هیاهو و رسیدن به آرامش، دقایقی قدم در این خانه تاریخی بگذاری، در معماری زیبای آن غرق شوی و به بازدید غرفه‌هایی بروی که حالا هرکدام مأمن هنرمندی شده است تا با کیمیای هنر خود، صنایع‌دستی و تولیداتی را خلق کنند که نمونه‌اش بی‌بدیل است.

تولیداتی که در قالب گلیم، معرق، سفال، صنایع چرم، چاروق، البسه محلی و… تبلور يافته و در حقيقت هويت تاريخی و فرهنگی مردمان این خطه از سرزمین‌مان را بيان و در غرفه‌های این خانه تاریخی، چشمان گردشگران و بازدیدکنندگان را میهمان زیبایی‌های خود می‌کنند.

علاوه بر غرفه‌های صنایع‌دستی، نورپردازی زیبای درهای چوبی دو طبقه ساختمان که با پرده‌های سرخ منظم و یکدست از پشت پنجره سرک می‌کشند هر یک در رقابتی باشکوه می‌خواهند جلب‌توجه کنند.

خانه جاجرمی واقع در خیابان طالقانی شرقی کوچه جاجرمی شهر بجنورد از بناهای اواخر دورۀ قاجاریه است که به استناد کتيبه موجود در سال ۱۳۲۵ هجری قمری به دست استاد غلامرضا بنا يزدی ساخته شده است.

اين بنای کوچک و زیبا که با شماره ۱۱۵۱ به ثبت ملی نیز رسیده، با پلان مربع و حدود ۶۰۰ مترمربع مساحت، نمونه ارزشمندی از معماری سنتی نوعِ حیاط مرکزی است.

درهای چوبی و همه پنجره‌ها و نورگيرها رو به حياط باز می‌شوند. ورودی حسینیه از طریق یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه‌های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابی‌های طبقه بالا راه می‌یابد.

قسمت فوقانی دیوار ايوان شرقی کتیبه‌ای به خط نستعلیق وجود دارد که در آن گزیده‌ای از ترکیب‌بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) گچ‌بری شده است. این مکان امروزه به خانه صنایع‌دستی استان تبدیل شده است و در آن انواع صنایع‌دستی استان تولید و عرضه می‌شود.

طرح کلی پلان بنا مربع شکل است و در ضلع شرقی و غربی از دو طبقه تشکیل شده که در مجموع حدود ۶۰۰ مترمربع مساحت دارد.

ورودی خانه از طریق یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه‌های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابی‌های طبقه فوقانی راه می‌یابد. سقف هشتی بنا در قسمت ورودی و تمام حجره‌های طبقه پایین با قوس كلی پوشش يافته و طبقه بالا به‌صورت تیرپوش است. بخش‌های مختلف بنا با آرایه‌های معماری از قبيل آجركاری، گچ‌بری، مقرنس‌­كاری و كتيبه‌­هايی تزئين شده است.

بنا به سبک حیات مرکزی که در دو ضلع شرق و غرب آن فضاهایی در دو طبقه و در دو ضلع جنوب و شمال در یک طبقه ساخته شده‌ است. طول بنا ۳۰ و عرض آن ۲۴ است که مساحتی حدود ۷۲ مترمربع را در برمی‌گیرد. ابعاد حیاط مرکزی نیز معادل ۱۵ در ۱۵ و مساحتی حدود ۲۲۵ مترمربع از سطح کلی بنا را شامل می‌شود.

بنای اولیه خانه جاجرمی به استناد  مالک (مرحوم حاج علی‌اکبر جاجرمی) در ابتدا کاربری مسکونی داشته و بعدها وقف حسینیه شده است، در واقع این بنا پس از متروکه شدن از سوی خانواده واقف به‌شرط مرمت، حفظ و احیا و رعايت مفاد وقف نامه در اختیار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی قرار گرفت و پس از طی مراحل مرمت به‌عنوان خانه صنایع‌دستی مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

هم‌اکنون خانه جاجرمی به‌عنوان یک مکان تاریخی و جاذبه شهر و بازارچه صنایع‌دستی شناخته شده و در ایام محرم و دیگر اعیاد و شهادت‌ها، مراسم عزاداری و جشن در آن برگزار می‌شود.

منبع:میراث آریا