ریسندگی ، ظرفیتی برای خودکفایی هنرمندان
قدیمی‌ترین شکل تهیه نخ، استفاده از دوک ریسندگی است که بیشتر زنان مناطق دنیا از آن استفاده می‌کردند؛ برای آگاهی از تاريخ پيدايش صنعت ريسندگی و بافندگی در ایران بايد به همراه باستان‌شناسان و محققان به درون غارها برويم و از روی آثار بازمانده از قرون و اعصار پيشين و بازيافته‌های باستانی به واقعيت‌ها و اطلاعاتی دست يابيم. کند و کاوی که در سال ۱۹۵۰ میلادی در غار کمربند در نزدیکی دریای خزر به وسیله پروفسور کارلتون کون انجام شده روشن می‌سازد که ایرانیان پشم گوسفند و بز را در همان دوره غارنشینی به صورت پارچه می‌بافتند. در كتاب معروف ايران از آغاز تا اسلام به تاليف پروفسور گريشمن دانشمند و ايران شناس معروف نیز ابراز شده است. تاريخ هجاری نقوشی كه به سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح می‌رسد و پادشاه لولوبی كه يكی از حكام ايران بوده است با لباس كوتاه بر تن و كلاهی مدور برسر نشان می‌دهد، به اين معناست كه در آن زمان از پيدايش فن ريسندگی و بافندگی چيزی حدود چند هزار سال گذشته بود.
هدف از ریسندگی چیست؟
هدف مشترک در انواع ریسندگی تولید نخ و در کنار هم قرار دادن الیاف به کمک تاب دادن است. برای دستیابی به این هدف در تمام انواع ریسندگی باید در طی مراحلی، عملیاتی بر روی الیاف انجام گیرد تا به وضعیت مناسب برای تولید نخ برسند. بنابراین برای انجام این عملیات هر نوع ریسندگی نیاز به ماشین آلات با وسایل مختلف دارد. نوع ریسندگی یا ماشین ریسندگی که در انتهای زنجیر عملیاتی به کار گرفته می‌شود، تعیین می‌کند که در هر مرحله چه محصول میانی باید برای ریسندگی تغذیه شود.
انواع سیستم‌های ریسندگی
سیستم‌های ریسندگی از قدیم به جدید عبارتند از دوک ریسندگی، میول، ماشین‌های رینگ غیر اتوماتیک، ماشین‌های رینگ اتوماتیک، ماشین‌های چرخانه‌ای اتوماتیک، ریسندگی ایرجت و ریسندگی اصطکاکی، در حال حاضر انواع نخ با توجه به انواع تکنولوژی‌های بالا و یا ترکیبی از آنها با خواص ویژه برای مصارف مختلف، تولید و عرضه بازار می‌شود.
انواع ریسندگی
چهار نوع ریسندگی شناخته شده برای تولید نخ از الیاف غیر ممتد وجود دارد. مهمترین مشخصات الیاف که در انتخاب نوع ریسندگی تاثیر دارند عبارتند از طول الیاف، قطر الیاف، مقدار فر و موج الیاف و ریسندگی پنبه‌ایی.
سهم ریسندگی در اشتغال‌زایی
به گفته کارشناسان معاونت صنایع‌دستی استان لرستان، ارزش افزوده هر کیلو نخ دست‌ریس در حدود ۳۰۰ تا چهارصد هزار ریال است که با توجه به ظرفیت بالای تولید این دستگاه (در حدود یک کیلوگرم نخ در هر ساعت) ۴ ساعت فعالیت روزانه در این رشته می‌تواند در حدود پانزده میلیون ریال برای هر ریسنده درآمدزایی داشته باشد که از این حیث ریسندگی از لحاظ ایجاد اشتغال دارای مزیت‌های فراوان و نیز فرصتی کشف نشده در حوزه اشتغال استان لرستان محسوب می‌شود.
احیای هنر فراموش شده ریسندگی سنتی در لرستان
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان در همین راستا از برگزاری هشت دوره آموزش ریسندگی سنتی در سال ۹۹ خبر داد و گفت: «معاونت صنایع‌دستی استان در سال ۹۹ با رعایت تمام پروتکل‌های بهداشتی و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، اقدام به برگزاری هشت دوره آموزش ریسندگی سنتی در سطح استان کرده است.»
سیدامین قاسمی افزود: «هدف از برگزاری این دوره‌ها، احیای هنر فراموش شده ریسندگی سنتی و ایجاد انگیزه برای تولید است.»
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان با اشاره اینکه معاونت صنایع‌دستی استان با تهیه دوک‌های نیمه‌صنعتی ریسندگی اقدام به برگزاری این دوره آموزشی کرد، گفت: «شرایط کار با دوک نیمه‌صنعتی بسیار راحت‌تر از دوک‌های ریسندگی سنتی است، در این دوره ۱۸ نفر از بافندگان استان موفق به گذراندن این دوره شدند.»
او عنوان کرد: «در گام بعدی مربیان آموزش‌دیده در این دوره، اقدام به برگزاری دوره آموزشی ریسندگی سنتی در پنج شهر و دو روستا شامل نورآباد، کفراج، الشتر، اصلان‌شاه، کوهدشت، پل‌دختر و الیگودرز کردند که خوشبختانه با استقبال فراوان مردم این شهرها روبه‌رو شد.»
قاسمی اظهار کرد: «تعداد متقاضی شرکت در این دوره‌ها بیشتر از سایر رشته‌های هنری بود به‌طوری‌که مجبور شدیم، ساعت کلاس و پذیرش هنرجوها را افزایش دهیم.»
او با اشاره به شاخصه درآمدزایی و خودکفایی در این هنر، اضافه کرد: «در این دوره استقبال مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره) و پایگاه‌های بسیج نیز قابل‌توجه بود. به‌عنوان‌مثال می‌توان به معرفی و آموزش ۲۸ نفر از مددجویان کمیته امداد در شهرستان کوهدشت و ۳۰ نفر از اعضای پایگاه‌های بسیج شهرستان پل‌دختر اشاره کرد.»
نقش پشم در اقتصاد دام‌پروری
یک عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان اظهار کرد: «پشم در اقتصاد دام‌پروری به‌خصوص در کشورهایی که به پرورش گوسفندان نژاد پشمی می‌پردازند از حد یک فرآورده جنبی فراتر رفته و محصول اصلی گوسفند در آنها به‌شمار می‌آید.»
بهروز یاراحمدی ادامه داد: «در کشورهای پرورش‌دهنده گوسفند تحقیقات وسیعی برای بهبود کمیت و کیفیت تولید با هزینه فراوان به عمل می‌آید.»
یاراحمدی با بیان اینکه تعیین خصوصیات پشم از حیث اقتصادی و کاربرد آن در صنایع نساجی و قالیبافی از اهمیت خاصی برخوردار است، افزود: «یکی از عوامل مؤثر بر روی نوع کاربرد پشم، سن گوسفند است.»
این عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان یادآور شد: «گوسفند در سنین مختلف از نظر تولید و خصوصیات کمی و کیفی پشم مانند قطر، طول و راندمان دارای اختلافاتی بوده که مربوط به فیزیولوژی رشد حیوان است.»
او خاطرنشان کرد: «پژوهش‌های نشان می‌دهد اثر سن گوسفند در اغلب موارد بر روی وزن بیده پشم معنی‌دار است اما در مورد بیشترین وزن بیده به‌دست‌آمده در یک سن معین بین پژوهش‌ها اختلاف‌نظر وجود دارد.»
استان لرستان با دارا بودن ۶٫۵ میلیون واحد دام در رده ششم کشور قرار گرفته و افزون بر آن، دو نژاد باارزش گوسفند لری و بختیاری از گوسفندان درشت جثه کشور در این استان پرورش داده می‌شوند. با این اوصاف با توجه به ظرفیت دام‌پروری در استان لرستان و نیز تلاش اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان در آموزش و احیا هنر ریسندگی این حرفه به میزان قابل‌توجهی موجب تقویت اشتغال‌زایی و رشد اقتصاد در استان خواهد بود. البته دام‌پروران روستایی و عشایر نیز با مشکلاتی از جمله تهیه علوفه و کمبود امکانات رفاهی و یا مشکل راه دسترسی مواجه هستند که قطعاً با رفع مشکلات این عزیزان از سوی سایر دستگاه‌های ذی‌ربط، رونق کارگاه‌های ریسندگی در سطح استان محقق خواهد شد.
منبع:میراث آریا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.