ثبت جهانی، راهی که حفظ باغستان سنتی قزوین را هموار می‌کند

به گزارش ایرنا، مرداد ماه امسال بود که پس از ارایه گزارش مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری از وضعیت باغستان سنتی قزوین، دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری خطاب به وزرای جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی، نیرو و کشور و همچنین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و استاندار قزوین برای حفاظت از میراث ملی دستور داد.

با دستور رئیس جمهوری بار دیگر حفاظت از باغستان سنتی قزوین به یکی از موضوعات داغ مربوط به این استان تبدیل شد و مدیران دستگاه های مختلف از وظایف خود در این خصوص سخن گفته و بر تلاش برای صیانت از این گنجینه ملی که در طول ۵۰ سال گذشته به دلیل توسعه شهرنشینی، فعالیت های سوداگرانه سودجویان و برخی دیگر از عوامل دچار آسیب های زیادی دیده است، تاکید کردند.

موضوع حفاظت از باغستان سنتی قزوین که روزگاری دارای بیش از چهار هزار هکتار وسعت بوده و حتی در برخی منابع این رقم را تا ۱۰ هزار هکتار عنوان کرده اند اما اکنون وسعت آن به کمتر از ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار کاهش یافته، به یکی از دغدغه های فعالان زیست محیطی تبدیل شده است و در جریان سفر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نمایندگان تشکل های زیست محیطی با وی به گفت و گو نشستند و دغدغه ها و نظرات خود را با وزیر در میان گذاشتند.

با بالا رفتن تب حفاظت از باغستان سنتی قزوین این میراث طبیعی با عمر بیش از هزار سال، تشکیل پرونده ثبت جهانی این مجموعه و جمع آوری و مستندسازی مدارک برای ارسال به یونسکو از امسال به طور رسمی در دستور کار قرار گرفت، اقدامی که مسوولان و کارشناسان معتقدند می تواند در کمک به حفاظت از باغستان سنتی قزوین مفید و موثر واقع شود.

البته در کنار ثبت جهانی باغستان سنتی عوامل دیگری نیز در حفظ و احیای این مجموعه موثر هستند که بدون توجه به آنها نمی توان کامیابی لازم را در حراست از این میراث طبیعی زیبا و گنجینه سبز کم نظیر داشت.

ثبت جهانی باغستان، گامی مهم برای صیانت از این میراث طبیعی

اگرچه ثبت جهانی باغستان سنتی در حفاظت از این مجموعه تاثیر بسزایی دارد اما برای صیانت از این میراث طبیعی زیبا باید همه جنبه ها و موضوعات را با یکدیگر دید و به سایر عوامل تاثیرگذار نظیر برخورد با متخلفان و جلوگیری از تغییر کاربری توجه داشت

استاندار قزوین ثبت جهانی باغستان سنتی را گامی مهم برای حراست و صیانت از این میراث طبیعی فاخر می داند و معتقد است در کنار این موضوع باید به عوامل دیگر به ویژه ایجاد انگیزه اقتصادی برای مالکان (باغداران) نیز توجه کرد.

هدایت الله جمالی پور از باغستان سنتی قزوین به عنوان یک گنجینه سبز یاد کرد و گفت: ثبت جهانی باغستان این میراث را به جهانیان معرفی می کند و فرصت بسیار خوبی برای شناخت بیشتر هموطنان و مردم دنیا از قزوین است.

وی اظهار داشت: بدون شک ثبت جهانی این میراث طبیعی زیبا و ارزشمند به حفاظت بهتر از آن کمک می کند و باید تلاش شود تا مستندات و اقدام لازم برای تحقق این موضوع هرچه زودتر فراهم و آماده شود.

استاندار قزوین افزود: اگرچه ثبت جهانی باغستان سنتی در حفاظت از این مجموعه تاثیر بسزایی دارد اما برای صیانت از این میراث طبیعی زیبا باید همه جنبه ها و موضوعات را با یکدیگر دید و به سایر عوامل تاثیرگذار نظیر برخورد با متخلفان و جلوگیری از تغییر کاربری و ایجاد انگیزه های مالی و اقتصادی برای مالکان (باغداران) نیز توجه داشت.

این مقام اضافه کرد: عزم مدیریت ارشد استان برای صیانت از باغستان سنتی قزوین جدی است و در این خصوص از همه ظرفیت ها و امکانات موجود استفاده می شود به ویژه آنکه در این خصوص دستور رئیس جمهوری را نیز به عنوان پشتوانه بزرگ در کنار خود داریم،

جمالی پور اظهار داشت: از هیچ تلاشی برای کمک به حفاظت از این مجموعه کم نظیر دریغ نخواهیم کرد و امیدواریم با تکمیل مستندات و مدارک لازم، پرونده این اثر از استان قزوین در آینده نه چندان دور راهی یونسکو شده و باغستان سنتی قزوین را علاوه بر میراث ملی به عنوان یک میراث جهانی نیز بشناسیم.

نماینده عالی دولت در استان قزوین گفت: هرگونه برنامه برای حفاظت از باغستان سنتی قزوین باید در قالب یک برنامه منسجم و یکپارچه ارایه و پیاده شود و بخشی نگری و جزیره ای عمل کردن در مورد این مجموعه می تواند باعث آسیب به این میراث گرانبهای طبیعی شود.

وی با بیان اینکه در کنار برنامه دستگاه های اجرایی برای حفاظت از باغستان سنتی قزوین، باید مشارکت باغداران را نیز در این خصوص جلب کرد،افزود: بدون توجه به این موضوع، برنامه های حفاظت و احیای باغستان با ناکامی همراه خواهد بود.

استاندار قزوین با اشاره به ممنوعیت تغییر کاربری و ساخت و ساز در باغستان سنتی قزوین،اظهار داشت: با هماهنگی های به عمل آمده با دستگاه قضا با متخلفان در این حوزه با قاطعیت برخورد خواهد شد.

تشکیل پرونده ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین

ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین فرصتی برای حفاظت بهتر از این گنجینه سبز بوده و همچنین یک موقعیت ویژه برای رونق گردشگری استان خواهد بود.

با پیگیری های انجام شده از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پرونده ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین امسال جنبه عملیاتی به خود گرفته و این امیدواری را در دل دوستداران میراث فرهنگی و محیط زیست قزوین ایجاد کرده که با جهانی شدن این میراث ملی، بتوان زمینه بهتری برای صیانت از این گنجینه سبز را فراهم کرد.

علیرضا خزائلی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین در همین خصوص گفت: دستور تشکیل پرونده ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین امسال صادر شد و مشاور طرح انتخاب شده فعالیت خود را در این خصوص آغاز کرده است.

این مسوول گفت: برای ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین لازم است که تمامی خصوصیت های ملموس و ناملموس این مجموعه در گذر زمان یعنی همه سنت ها، آئین ها، گونه ها و شیوه های کاشت، داشت و برداشت، آبیاری مشابه آنچه در طول تاریخ وجود داشته حفظ و احیا شود.

وی ادامه داد: برای ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین علاوه بر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، استانداری، نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، سازمان های مردم نهاد و دستگاه هایی همچون جهاد کشاورزی، اداره کل حفاظت محیط زیست، شرکت آب منطقه ای و شهرداری نیز باید ایفای نقش کنند و همراهی و همکاری لازم را به عمل بیاورند.

خزائلی گفت: ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین که امیدواریم بتوانیم با تسریع در تکمیل پرونده آن شاهد ارسال مدارک آن در سال های آتی به یونسکو باشیم، فرصتی برای حفاظت بهتر از این گنجینه سبز بوده و همچنین یک موقعیت ویژه برای رونق گردشگری استان خواهد بود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین افزود: ورود رئیس جمهوری به عنوان عالی ترین مقام اجرایی کشور به موضوع باغستان سنتی قزوین و تاکید بر حفاظت از این گنجینه سبز انرژی زیادی را به ما برای صیانت از این مجموعه بخشیده است.

وی با بیان اینکه وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی نیز در سفر اخیر خود به استان بر حفاظت از باغستان سنتی قزوین تاکید کرد،افزود: در سطح استان نیز یکی از اولویت های مدیریت ارشد استان به این موضوع اختصاص یافته و علاوه بر استاندار، نمایندگان قزوین در مجلس شورای اسلامی و مسوولان قضائی استان نیز در این خصوص اتفاق نظر دارند.

این مسوول گفت: علاوه بر تصمیمات اتخاذ شده در شورای باغستان سنتی قزوین با ریاست استاندار، در نشست های شورای حفظ حقوق بیت المال نیز با حضور رئیس کل دادگستری استان و دادستان قزوین تلاش های خوبی برای حفاظت از باغستان سنتی قزوین گرفته شده که نمونه آن صدور احکام قلع و قمع بناهای غیرمجاز ایجاد شده در این مجموعه بوده است.

خزائلی اظهار داشت: یکی از ثمرات سفر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به قزوین تعیین اعتبار برای مرمت چاه خانه های تاریخی موجود در باغستان سنتی قزوین در قالب طرح های مرمتی مشارکتی است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین، حفاظت از باغستان سنتی را از اولویت های این دستگاه برشمرد و افزود: هر نوع فعالیت در باغستان سنتی قزوین منوط به مطالعات و انجام پژوهش های لازم است تا اثر سوء و تخریبی بر این مجموعه باشکوه نداشته باشد.

ثبت جهانی باغستان سنتی، راه دشوار و دست اندازهای زیادی دارد

برای ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین نیازمند احیای این مجموعه و تجدید نظر در برخی اقدامات و تصمیمات انجام شده هستیم از جمله آنکه باید جلوی تخریب و نابودی درختان باغستان و ساخت و سازها را در آن بگیریم.

آنطور که یک پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی و از مسوولان قبلی پیگیری کننده ثبت جهانی باغستان سنتی می گوید جهانی شدن این میراث ملی با وجود کمک به حفظ آن، به همین سادگی ها امکان پذیر نیست و نیازمند اقداماتی می باشد که تنها از عهده یک دستگاه خارج است.

محمد علی حضرتی از پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی و فردی که پیش از این در کسوت مدیرکل میراث فرهنگی به دنبال ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین بوده، گفت: ثبت جهانی باغستان به صیانت از این میراث طبیعی و ثروت گرانبها کمک می کند اما در این خصوص راه دشواری پیش روی ماست و تحقق این موضوع با موانع و دست اندازهای زیادی روبرو است که باید آنها را از میان برد که در این راه اقدامات یک دستگاه مانند میراث فرهنگی به تنهایی کافی نیست و باید مشارکت سایر دستگاه ها نیز در این خصوص جلب شود.

وی اظهار داشت: برای ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین نیازمند احیای این مجموعه و تجدید نظر در برخی اقدامات و تصمیمات انجام شده هستیم از جمله آنکه باید جلوی تخریب و نابودی درختان باغستان و ساخت و سازها را در آن بگیریم.

حضرتی ها با بیان اینکه تهدیدات پیش روی باغستان سنتی قزوین بر همگان روشن است،افزود: باید برای حفظ این میراث ملی کم نظیر این تهدیدات را دفع کنیم که یکی از مهم ترین آنها مربوط به طرح های عمرانی و ساخت و ساز در دل باغستان و یا حریم آن است.

حضرتی ها با بیان اینکه در گذشته با اجرای راه و پل آسیب های زیادی به باغستان سنتی قزوین وارد شده و باید تمهیداتی اندیشید تا علاوه بر ممنوعیت ساخت و ساز و تغییر کاربری از سوی اشخاص حقیقی، این مساله شامل دستگاه ها و شهرداری نیز بشود و امکان دست بردن به باغستان با اجرای طرح های عمرانی وجود نداشته باشد.

این پژوهشگر با بیان اینکه مدیریت شهری در قزوین نباید به باغستان سنتی نگاه سوداگرانه داشته باشد،افزود: در گذشته شهرداری برای اجرای طرح های خود خواستار خارج شدن باغستان از فهرست آثار ملی شده بود و ملی شدن این مجموعه را مانعی بر سر راه اجرای اهداف و طرح های خود می دانستند.

حضرتی ها، امنیت پایدار و آب پایدار را نیز از راه های مهم صیانت از این میراث طبیعی دانست و خاطرنشان کرد: باید برای حفظ باغستان سنتی به موضوع امنیت این مجموعه و تامین آب آن نیز به طور اساسی اندیشید.

رهاورد:

همان طور که مسوولان و کارشناسان اذعان دارند ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین در حفظ این میراث ملی موثر و کارگشا خواهد بود اما پیش نیاز تحقق این مهم از بین بردن عوامل تهدیدزای کنونی که بر سر باغستان سنتی سایه انداخته اند و یا به نوعی رفع نیازهای موجود این مجموعه است.

ارایه مشوق های مالی و اقتصادی به باغداران، ترمیم نقاط آسیب دیده و احیای آنها، برخورد قاطع و عبرت آموز با قطع کنندگان درختان و جلوگیری از طرح های عمرانی پیرامون باغستان در کنار تامین راه مناسب دسترسی و آب از مهم ترین این نیازها به شمار می رود که باید به آن توجه جدی داشت.

منبع:ایرنا