لزوم احیای فرهنگ سفرنامهنویسی و نقش آن در جوامع امروزی
از گذشته‌ها‌ی دور کاروانهای مسافر‌ی که بار سفر پر مشقت آنها را چهار‌پایان به دوش می‌کشید‌ند و از میان راههای پرخطر بیابانی و راهزنان گذر کرده و دمی در کاروانسرا‌ها به استراحت و اسکان موقت می‌پرداختند تا به امروز که با پیشرفت تکنو‌لوژ‌ی و احداث جاده‌ها، بزرگراه‌ها، هتل‌ها و مراکز اقامتی مختلف در جای جای طول مسیر، سفر از شکل سنتی و ابتدایی خود خارج شده و طرفدار‌ان خاص خودش را دارد که هر یک در قالب نوعی از سفر کوله‌بار بسته و توشه راه برداشته و دل در گرو سختی‌ها و شیرینی‌های آن می‌نهند.
در میان مسافران کاروان‌ها، از بازرگان و تاجر گرفته تا عالم و دانشمند، هر یک به دنبال هدفی معین عزم سفر کرده و با آگاهی از فراز‌و‌نشیب‌های راه، به قافله سالار اطمینان کرده و جان و مال خود را به رسم امانت به او سپرد‌ه‌اند. ساخت کاروانسرا‌ها بر سر راه کاروانهای تجار‌ی و زیارتی به منظور ایجاد رفاه و آسایش کاروانیان مصداق بارز‌ی از اهمیت سفر و مسافر و فراهم آوردن امکانات از سوی حاکمان زمان بوده است که اکنون نمونه‌هایی از این بنا‌ها‌ی تاریخی در گوشه و کنار کشور به عنوان میراث‌فرهنگی ارزشمند‌ی به‌جا‌ماند‌ه و با مرمت و باز‌ساز‌ی و تغییر کاربری نقطه پیوند گذشته و حال است.
در این میان برخی به واسطه کسب تجربه و با داشتن توانایی و مهارت خواندن و نوشتن ترغیب به ثبت خاطرات روزانه سفر خود در قالب سفرنامهنویسی می‌شده‌اند. سفرنامهنویسی نوعی سبک ادبی است که نویسنده در آن اخبار، دیده‌ها، شنیده‌ها و تجربیات سفر خود به مقاصد دور‌و‌نزدیک را در قالب کتابی به رشته تحریر در می‌آورده است و امروزه می‌توان با بررسی و مطالعه این منابع مکتوب ارزشمند از آداب‌و‌رسوم، عقاید، سبک زندگی و … گذشتگان مطلع شد.
دست‌نوشته‌ها‌ی ارزشمند مسافران بسیار‌ی در طول تاریخ از جمله منابع مکتوبی به شمار می‌آمد‌ه که جزئیات و نکات به نگارش در آمد‌ه در آنها به مثابه گنجینه عظیمی است که اطلاعات گسترده‌ای از ابعاد گو‌نا‌گون زندگی جوامع گذشته را در اختیار علاقه‌مندان گذاشته است.
سفرنامهنویسی سابقه‌ای بسیار کهن و دیرینه در فرهنگ ایران‌زمین داشته و همواره یکی از غنی‌تر‌ین سرمایه‌ها و منابع تاریخ‌شناسان و باستان‌شناسان بوده است و همچنین کمک می‌کند تا یاد و خاطره سفر برای همیشه در دل شما زنده بماند. سفر به زندگی انسان، عمق و معنایی خاص و منحصر‌به‌فرد می‌بخشد و فرصت تجربه‌ها‌ی متفاوت می‌دهد تا با افزایش سطح دانش و آگاهی خود با مردم ارتباط موثر‌تر‌ی بر‌قرار کند.
سفرنامهنویسی نوعی از نوشتار است که در ثبت خاطرات، انتقال احساسات و افکار، اشتراک تجربیات گذشتگان تاثیر‌گذار است. در واقع سفر‌نامه گزارشی است که نویسنده در آن مشاهد‌ات خود از اوضاع شهر‌‌ها و سرزمین‌‌ها‌یی که به آن مسافرت کرده به تفصیل شرح داده و اطلاعاتی از بنا‌ها‌ی تاریخی، آداب‌و‌رسوم ملی و مذهبی، زبان، آب‌و‌هوا، موقعیت جغرافیایی و … را به رشته تحریر در آورد. بر این اساس می‌توان سفر‌نامه را به عنوان گنجینه‌ای عظیم حاوی اطلاعات گو‌نا‌گونی از واقعیت‌ها و مسائل و رویداد‌ها‌ی تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و … دانست که نمونههای آن در کتب تاریخی کمتر قابل مشاهده است.
رنج سفر و مسیر سخت، امکان حمل و نقل را دشوار می‌کرد‌ه و نبود وسایل ارتباط‌جمعی باعث ایجاد فاصله و در نتیجه بی‌خبر‌ی مردم مناطق و سرزمین‌ها‌ی مختلف از حال و روز یکدیگر می‌شد‌ه و مجموعه عواملی از این دست موجب شده تا مدت‌ها، گو‌نا‌گونی آداب‌و‌رسوم و تفاوت فرهنگ‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد.
غذا‌ها‌ی محلی، نحوه بر‌خورد مردم محلی و اتفاقات جالب از جمله نکاتی است که در یک سفر‌نامه ذکر می‌شد‌ه است. شرح جزئیات معمار‌ی و نوع کاربری آثار و ابینه تاریخی با معمار‌ی با شکوه که امروزه به عنوان میراث‌فرهنگی خوش می‌درخشد، مراحل ساخت ابزار و ادو‌ات کاربرد‌ی و تزئینی به عنوان صنایع‌دستی و بیان سختی‌ها و نحوه سفر در گذشته‌ها‌ی دور از دیگر اجزای سفرنامهنویسی به حساب می‌آید.
مطالعه منابع مکتوب نوشتاری، کتیبه‌ها و نقش برجسته‌ها همواره از جمله راههای شناخت تاریخ و تمدن سر‌زمین‌ها بوده است و همچنین از طریق کاوش‌های باستان‌شناسی جزئیات و نکات ارزشمند‌ی در مورد شیوه زندگی، کسب‌و‌کار، تدفین، عقاید و… گذشتگان به دست می‌آید. در این میان ارزش و جایگاه منابع مکتوب و دست‌نویس مسافران و گردشگر‌انی که یا در کنار مقصود اصلی سفر و یا صرفا به قصد ثبت خاطرات و تجربیات خود، راهی سفر‌ی دور و دراز شده و با وجود تمام سختی‌ها و مشقات، خاطرات را به رشته تحریر درآورده‌اند. یاد‌گار‌ی‌های گران‌بهایی از قبیل سفر‌نامه ناصر‌خسرو‌قبادیانی و هرودوت از قدیمی‌تر‌ین و کامل‌ترین نمونههای به جا‌ماند‌ه محسوب می‌شوند.
امروزه نیز گردشگر‌ان و مسافران بسیار‌ی با هدف تحقیق، بررسی و ثبت تفاوت‌ها‌ی فرهنگی و اجتماعی جوامع گو‌نا‌گون عزم سفر کرده و تجربیات خود را در قالب منابع مکتوب با علاقمند‌ان به اشتراک می‌گذارند، اما با توجه به استقبال کمتر از خرید کتاب و پیشرفت تکنو‌لوژ‌ی و افزایش فعالیت در فضا‌ی مجاز‌ی و وجود مخاطبان جهانی، انگیزه بیشتر‌ی برای گسترش فعالیت خود در این فضا‌ها دارند. در واقع گردشگر‌ان از طریق فضا‌ی مجاز‌ی، تجربیات خود را در اختیار علاقمند‌ان قرار داده و آنها را همسفر خود کرده و با شرح لحظه‌به‌لحظه سفر خود، اتفاقات و رو‌یداد‌ها را به اشتراک گذاشته و با دریافت باز‌خورد‌ها و نظر‌ات آنها، یک سفر هیجان‌انگیز و توام با شادی و نشاط را تجربه می‌کنند. بنا‌بر‌این می‌توان با ایجاد هماهنگی و توازن میان فضا‌ها‌ی مجاز‌ی، مراکز گردشگر‌ی و اقامتی موجب توسعه روابط و ایجاد همبستگی اجزای اثر‌گذار در گردشگر‌ی مدرن شد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.