نمدمالی مرودشت، هنری کهن اما فراموش‌شده
نَمَد نوعی بافته سنتی زیراندازی است که از پشم تولید می‌شود و در لغت به معنای پارچه‌ای کلفت است که از پشم مالیده می‌سازند. نمد ساده‌ترین نوع کف‌پوش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی ندارد. در نمدمالی از خاصیت طبیعی پشم که عبارت از درهم پیچیده شدن الیاف آن در اثر رطوبت و فشار است استفاده می‌شود. احتمال دارد که اولین بار بافندگانی که الیاف پشمی خود را شسته و برای گرفتن رطوبت آن با چوب‌دستی ضربه‌هایی به پشم می‌زده‌اند، موفق به کشف این خصوصیت پشم و در نتیجه موفق به وجود آوردن صنعت نمدمالی شده باشند.
نمد در آسیا به‌ویژه در ایران از زمان‌های قدیم به‌عنوان لباس، کلاه، خیمه و زیرانداز به کار می‌رفته و در شرایطی سخت تولید می‌شده است.
تهیه و ساخت نمد به‌صورت سنتی است
تهیه و ساخت نمد در ایران همچنان به‌صورت سنتی انجام می‌شود و هنرمند ایرانی با نقش و نگار، دستان توانمند و هنرمندانه خود به آن روح تازه‌ای می‌بخشند. نمدهای ایران، در هر منطقه از این سرزمین، رازی سربه‌مهر دارند که با شکل‌های تجریدی، نمادین و رنگ‌های برگرفته از طبیعت، بخشی از فرهنگ هنرهای عامیانه ما را تشکیل می‌دهند.
شهرستان مرودشت در استان فارس نیز در گذشته از این هنر کهن بی‌بهره نبوده و استادکارانی را در این صنعت دستی به خود دیده است. صنعتی که آمیخته با ذوق و هنر و حاصل تلاش مردمانی بوده است که تمام عشق خود را در خلق اثری هر چند در نگاه اول ساده، اما سرشار از زیبایی و صدالبته سودمند به کار گرفته‌اند و محصولی را تولید کرده‌اند که در ساخت و پرداخت و ارائه، همگی از نیروی طبیعت بهره گرفته است.
شهرستان مرودشت از گذشته تاکنون به‌دلیل اقلیم مناسب و آب‌وهوای مساعد برای زندگی ایلاتی و عشایری و وجود مراتع و چراگاه‌های غنی از علوفه، یکی از کانون‌های ییلاق و قشلاق بوده است. همین امر و رواج دام‌پروری گوسفندی در این شهرستان از عواملی است که مردمان کوچ‌نشین و یکجانشین دشت مرودشت را به هم مرتبط می‌کرد.
خریدوفروش و دادوستد محصولاتی که این دو قشر با یکدیگر داشتند، ملزومات زندگی طرفین را فراهم می‌کرد. یکی از این دادوستدها، خرید پشم گوسفندان روستاییان از عشایر منطقه به‌منظور استفاده و بهره‌مندی در تولید زیرانداز بود، روستاییان با خرید پشم و تبدیل آن به‌نوعی زیرانداز به نام نمد، به‌سادگی، یک چرخه اقتصادی را رقم‌زده بودند که سود دوجانبه‌ای را برای طرفین فراهم کرده بود.
روستای فتح‌آباد خاستگاه تولید نمد
از جمله خاستگاه تولید نمد در دشت مرودشت، می‌توان به روستای فتح‌آباد اشاره کرد. نمدمالی به‌ویژه در گذشته یکی از رشته‌های صنایع‌دستی غالب در این روستا بوده است که شوربختانه این هنر کهن، گام در مسیر فراموشی نهاده است.
شاید دیگر کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که علاقه‌ای برای آموختن و یا ادامه این حرفه داشته باشد.
ازجمله دلایل رکود این حرفه می‌توان به این مورد اشاره کرد که، مشتری نمد از قدیم، عشایری كه كوچ می‌کرده‌اند بودند اما در حال حاضر اکثر این عشایر ثابت شده‌اند و به همین دلیل مشتری نمد كم و تولید آن از رونق افتاده است.
همچنین تولید نمد به شیوه سنتی به دلیل طاقت‌فرسا بودن و اینکه فرایندی مستمر و یدی را می‌طلبد، دیگر برای جوان امروزی که به انجام کارها به ساده‌ترین شیوه و صرف کمترین انرژی عادت کرده است، ایده و حرفه مطلوبی برای درآمدزایی نیست، شغل نمدمالی یکی از قدیمی‌ترین حرفه‌هاست که اکنون تنها فقط نامی از آن باقی‌مانده است. اگر گذرتان به شهرستان مرودشت و روستای فتح‌آباد افتاد، حاج امان اله زارعی جزو معدود افرادی است که در حال حاضر در شهرستان مرودشت و در کارگاه کوچک و محقر خود، مشغول به نمدمالی است.
او معتقد است اگرچه در این اوضاع و احوال اقتصادی تأمین مخارج زندگی بسیار سخت شده ولی به برکت و روزی‌رسانی خداوند متعال ایمان دارد، او یک نمدمال قدیمی است با نیم‌قرن تجربه، تلاش و زحمت و مشقت همراه با عشق از دوران کودکی کار خود را در کنار پدر آغاز كرده و می‌گوید: «من به این شغل خو گرفته‌ام.»
از استاد امان خواستم که برایمان نمدمالی را در یکی دو جمله توضیح دهد و او با همان گویش روان و راحت خود این‌طور گفت: «پشم را می‌گذارند روی زمین، می‌کوبندش به مشت، چهار زانو روی زمین به پشم فشار می‌آورند، تارهای پشم باهم یکی می‌شوند، پشم‌ها می‌پیچند به تن هم انگاره از ابتدا یکی بودند.»
و من با الهام از آن جملات، فرآیند تولید نمد را با دیدن کارگاه کوچک و ساده استاد امان این‌گونه دیدم، نمد را نمی‌بافند، بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب دره گرفتن الیاف پشمی می‌شوند. دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدن پشم امکان تولید نمد را فراهم می‌کند، برای تهیه نمد، ابتدا نقش مورد نظر را با پشم‌های رنگی روی یک پارچه کرباس طراحی می‌کنند، سپس پشم حلاجی‌شده را روی تمام سطح پارچه قرار می‌دهند و پارچه کرباس را می‌پیچند و با ریختن آب جوش بر روی آن و فشردن مداوم کار، نمد تولید می‌شود.
فرآیندی که از ابتدای کار با نجوایی موسیقیایی و خاص همراه است و برای نظم بخشیدن به کار هماهنگ، زمزمه می‌شود.
منبع:میراث آریا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.