میراث غذایی، دانش بومی و تداوم ثبت یک هویت
امروزه، جايگاه غذا در زندگی انسان فراتر از نيازی فيزيولوژيك محسوب می‌شود و با ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، سياسی و اقتصادی در ارتباط است و سهم مهمی در شکل‌گیری هويت انسان‌ها دارد.
فهم انسان‌ها از طریق غذا كاملاً از فرهنگ نشأت می‌گيرد و دانش سنتی مردم است كه اين فهم را ايجاد می‌كند، به عنوان مثال غذا می‌تواند موجب همبستگی اقوام شود.
عادات و الگوهای غذايی مختلف تحت تأثير عوامل مختلفی نظير عوامل محيطی، اجتماعی و اقتصادی قرار دارند. از گذشته‌های دور جوامع با توجه به امكانات و تجهیزات محيط زندگيشان، عادات غذايی گوناگونی را بر می‌گزيدند.
نظام غذایی به عنوان میراث، حاصل تجربیات و دانش گذشتگان در تعامل با محیط و در رابطه با باورها، آداب، ابداعات تکنولوژیکی، عادات، ذائقه‌ها و گرایش‌های افراد جامعه است.
نظام‌های غذايی بومی فوايد اقتصادی و سلامتی را برای مردم به ارمغان می‌آورند و از نظر امنيت غذايی نيز در آن مناطق عامل مهمی تلقی می‌شوند.
نظام غذايی سنتی شامل غذاهايی است كه به طور معمول و به راحتی از طريق طبيعت و كشاورزی در منطقه خاصی به عمل می‌آید، معمولاً قسمتی از خوراک محلی آن منطقه می‌شوند، در سبد غذایی مردم آن منطقه قرار می‌گیرند و شیوه‌های غذایی هم تمام مراحل توليد، توزيع و مصرف غذا در فرهنگ‌های مختلف را شامل می‌شود.
هر فرهنگی شيوه غذايی خاص خودش را دارد، از این رو، مطالعات غذا و تغذيه در تلاش است که شيوه‌های غذايی گروه‌ها، اجتماعات و جوامع را با رويكردی فرهنگی بررسی کند.
نظام غذایی به عنوان بخشی از میراث‌فرهنگی، دارای پتانسیل بالقوه در حوزه گردشگری است. در واقع می‌توان نظام غذایی را عنصری از میراث‌فرهنگی اقوام تلقی کرد، میراث از آن بعد که دانش بومی، ذائقه، عادت، روابط اجتماعی و ترجیحات و ابعاد متنوع دیگری را از گذشتگان در خود دارد که موجب تداوم هویت فرهنگی می‌شود.
غذاهای بومی از مرحله تولید، روش‌های سنتی فرآوری تا مصرف دارای ویژگی‌های خاص فرهنگی هستند و این همان تفاوتی است که درک و لمس آن مهمترین انگیزه سفر است و گردشگر می‌تواند فرهنگ را از طریق طعم و ذائقه درک کند.
این جاذبه اصیل و تمایز فرهنگی متفاوت می‌تواند زمینه‌های مساعدی برای گسترش گردشگری غذا و تجربه‌گرا فراهم آورد. البته ذکر این نکته ضروری است که توسعه تکنولوژی، فرآیند جهانی شدن و تاثیر آن بر هویت اجتماعی و فرهنگی منجر به تغییر سنت‌های گذشته و در نتیجه ایجاد تفاوت در الگوهای غذایی شده و غذاهای سنتی ما در مواجهه با غذاهای آماده (فست فود) در حال فراموشی هستند و دغدغه اصلی در زمینه میراث غذایی، تغییر فرهنگ غذایی و تغییر ذائقه است.
به همین دلیل سیاست‌گذاری برای ارتقای فرهنگ و دانش تغذیه‌ای سالم، اصلاح الگوی مصرف مواد غذایی، پرداختن به ابعاد مدیریت امنیت غذا و تغذیه شامل تولید، توزیع، عرضه و مصرف، امری ضروری است.
همچنین با توجه به زندگی کنونی که زنان نیز در خارج از منزل مشغول فعالیت هستند، استفاده از غذاهای سنتی به مدیریت زنان خانه بستگی دارد و لازم است که تلاش بیشتری از سوی مادران برای حفظ سفره سنتی انجام شود و مواد غذایی سنتی همچنان در وعده‌های غذای کودکان و خانواده حفظ شود.
از آن جا که حفظ و حراست از میراث‌فرهنگی در گرو شناخت ارزش‌های فرهنگی و معنوی آن است، ضرورت آموزش و اطلاع‌رسانی در سطوح مختلف را می‌طلبد. به همین دلیل باید ابتدا شناخت جامعی از باورهای قدیمی و عادات غذایی گذشتگانمان به دست آورده و نقاط قوت این غذاها را معرفی کنیم.
از این رو مطالعه و حفاظت از میراث غذایی می‌تواند گامی برای حفظ دانش بومی و در نهایت منجر به حفظ هویت فرهنگی شود. توفيق پایداری غذاهای سنتی و حفظ هویت، نيازمند انجام پژوهش‌های لازم، شناساندن، حفاظت و ایجاد بازار تقاضا و برانگيختن ذائقه مسافرانی است که رکن اساسی صنعت گردشگری هستند.
بنابراین به تدریج می‌توان انتظار داشت با برندسازی غذاهای محلی و سنتی و گنجانـدن غذاهای سنتی در فهرست آثار ملی و حتی ثبت در میراث جهانی يونسكو، بهره‌گيری از شبكه‌های اجتماعی به منظور معرفی غذاهای محلی و سنتی، آموزش راهنمايان گردشگری غذا برای آشنايی هرچه بيشتر گردشـگران بـا ميـراث غذایی و تکرار در تقاضا، به عنوان راهی موثر در تنوع غذايی که خود نماینگر تنوع فرهنگی است در شناساندن و انتقال فرهنگ اثرگذار خواهد بود.
از این رو هر یک از سازمان‌های مسئول باید بر اساس استراتژی‌های متناسب با شرح وظایف خود برای حفظ و بازشناساندن هویت فرهنگی جامعه گام بردارند.
ثبت مهارت شیوه پخت و یا روش سنتی تهیه خوراکی‌ها و سوغاتی‌های محلی به دليل كاركردهـا و فوايـد ناشـی از آن در صـنعت گردشـگری اخیراً بسیار مـورد توجـه سیاستگذاران قرار گرفته و این گروه به این باور رسیده‌اند که گردشگری غذا به عنوان بخش مهـمی از بازار گردشگری فرهنگی می‌تواند مزيت رقابتی و مؤلفه اصلی ايجاد نام تجاری (برند) در يك مقصد گردشگری به شمار آید و ضمن آنكه مولد توسعه اقتصادی محسـوب مـی‌شـود، سـهم عمـده‌ای در ايجـاد منـافع اجتماعی، فرهنگی و زيست محيطی در مناطق دارد.
با توجه به روند جهانی شدن، امید است با گذاشتن سنگ بنای اولیه ثبت و تدوین پرونده‌های ثبتی فرهنگ غذایی و آشپزی محلی، با دقت بيشتری عوامل هویتی و مؤلفه‌های هویت‌ساز را در فرهنگ‌های قومی فراهم کرد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.