حجله کنگ، نمادی از فرهنگ‌های مختلف

حجله اتاقی است مزین و آراسته و نمادی از فرهنگ هنرهای مختلف که ترکیب رنگ در آن به‌ خوبی رعایت شده و تزیینات جالبی در آن به کار می‌برند. طبق فرهنگ و سنت مردم کنگ برای عروس و داماد در خانه پدر عروس اتاقی در نظر گرفته و آن را به بهترین شکل تزیین می‌کنند.

حجله بستن و تمام امور مربوط به آن با دستان هنرمند مُشاطه (حجله بند) و با مسئولیت و تحت نظارت این فرد انجام می‌شود و افرادی در انجام این کار به او کمک می‌کنند. مدت‌زمان بستن حجله معمولاً بین ۴ تا ۷ روز است.

عروس و داماد درگذشته بین چهل روز تا دو ماه و در حال حاضر در برخی خانه‌ها تا یک سال از حجله استفاده می‌کنند. حجله کنگی تکامل‌یافته و ایده گرفته از فرهنگ‌های مختلف که حاصل روابط و سفرهای دریایی دریانوردان این شهر با کشورهای دیگر همچون هند، یمن و آفریقا است.

حجله کامل (استفاده از تمام وسایل تزیینی) متعلق به بندر تاریخی کنگ است که در کل مناطق خلیج‌فارس و کشور ایران زبانزد همگان است که بعدها به روستاها و برخی شهرهای اطراف گسترش یافت. در گویش کنگی به این اتاق تزیین شده چله یا تخت می‌گویند.

نشانه‌شناسی اجزا و جزئیات حجله

سمبوسه، پارچه‌ سبزرنگی بین دو آینه ستونی که با نوارهای به نام کلفی (kolofi) است که بر شکل مثلثی و تیزه بالایی آن تأکید می‌شود. سمبوسه از نظر تشابهی نشانه ساباط بیان ‌شده است و آینه ستونی، ستون ساباط یا حالت در ستون و ورودی ساباط و نماد ساباط است.

آینه‌ها، آینه‌ها آموزش و راهنمای زندگی و یکی از تفاهمات زندگی است. آینه‌ها همه به ترتیب زده می‌شود و اولین دیدار و اولین صحبت در آینه انجام می‌شود.

قاب‌ها، قاب‌ها نماد توکل هستند، یعنی هرلحظه به یاد خدا بودن و توکل بر خدا کردن است.

نمکو، نمکوها را برای دفع حسد و نظر بر روی آینه‌های ستونی به‌وسیله زری (نوار خوس دوزی شده) آویزان می‌کنند.

رنگ در حجله

در بستن حجله ترکیب رنگ به‌درستی رعایت می‌شود به این صورت که در پارچه‌ها رنگ‌های اصلی و مکمل روبه‌روی‌ هم قرار می‌گیرند. رنگ‌ها به شرح زیر است:

سبز: نماد شادی، سر سبزی، خرمی و نماد خوبی و خیر.

قرمز: نماد کار، تلاش و تحرک.

آبی: این رنگ برای سقف استفاده می‌شود و مفهوم آن زیر آسمان خدا بودن است.

طلایی: درخشش و ارزشمندی است.

مشارکت در ساخت حجله

درگذشته همه وسایل حجله را به هم قرض می‌دادند و کسی وسایل خود را از بیرون تهیه نمی‌کرد. چون حجله بستن سلیقه‌ای نبود و همه حجله‌ها تقریباً شبیه هم بود. کار روی یک‌روال خاص پیش می‌رفت. مردم برای کار خیر ارزش قائل بودند و به امر خیر یعنی ازدواج و رساندن دو جوان به همدیگر خیلی کمک می‌کردند تا آن‌ها یک زندگی مشترک را تشکیل دهند.

شخصی به‌عنوان مشاطه وسایل حجله را از خانه همسایه، هم‌محله‌ایی، دوست، آشنایان و فامیل جمع‌آوری می‌کرد. مشاطه برای جابه‌جایی وسایلی که از دوست و آشنایان قرض گرفته بود از تولک (زنبیل) استفاده می‌کرد. وسایل حجله را درون آن‌ها قرار می‌داد و به‌وسیله تولک (زنبیل) این وسایل را جابه‌جا می‌کرد.

تهیه ابزار تزیینی و شیوه ساخت

در سقف از پارچه‌هایی مانند بته اطلسی و بته ارشمی استفاده می‌شد. پارچه بته اطلسی دورویه و یک‌رویه بود که این پارچه‌ها را از عدن و ملیبار می‌آوردند. بیشتر وسایل حجله را از بمبئی و کالکوت (کلکته) هند می‌آوردند.

 در قدیم روی سمبوسه به‌ جای پارچه سفید از صفه (نواری که از بمبئی می‌آوردند) استفاده می‌شد اما در حال حاضر از پارچه سفید و رنگی استفاده می‌کنند. در وسط سمبوسه به‌جای آینه شش پر، یکی در میان سه عدد خلخال طلا که خانم‌ها روی بازوی  خود می‌بستند و یا سه عدد کری طلا که خانم‌ها بهمچ پای خود می‌بستند استفاده می‌شد. آن را روی پارچه سمبوسه به‌جای آینه شش پر می‌دوختند.

در قدیم در حجله از براگی (شبیه گلدان) در اندازه‌های کوچک و بزرگ و رنگ طلایی استفاده می‌شد.  در گذشته از گلدان سفیدرنگ هم استفاده می‌شده به این صورت که ابتدا براگی را در حجله می‌زدند بعد گلدان سفید و بعد از آن گلدان طلایی که هم‌اکنون از گلدان‌های طلایی استفاده می‌شود.

مراحل بستن حجله

اولین مرحله در بستن حجله برق‌کشی آن است. به این صورت که سیم مربوط به لامپ‌ها و نورافشان‌ها را از سقف آویزان می‌کنند و بعد از آن چندین طناب کنفی محکم از سقف آویزان می‌کنند. برای اینکه بتوانند نورافشان‌ها و  دیگر وسایل تزیینی را آویزان کنند.

در مرحله بعد پارچه زرق‌وبرق داری (پارچه کم خواه) را به سقف و دورتادور دیوار اتاق وصل می‌کنند. به این صورت که ابتدا پارچه‌هایی از سه رنگ (سبز، سرخ یا صورتی و نیلی) را به هم می‌دوزند و پارچه‌های دوخته‌شده را با شاباش (نتور) بالابرده و به سقف وصل می‌کنند.

در مرحله سوم از بالا روی دیوارها در اولین ردیف، آینه‌ای که معروف به آینه یک گزی یا صف بالا است، نصب می‌شود.

در ادامه آینه‌های شش‌ضلعی یا شش پر که معروف به قاب‌های الله محمد(ص) است را دورتادور دیوارها در یک ردیف پایین‌تر از آینه‌های صف بالا به‌صورت افقی نصب می‌کنند.

بعد از آن آینه‌های غنچه‌ای یا تخم‌مرغی را در یک ردیف پایین‌تر از قبلی نصب می‌کنند و بین هرکدام از آینه‌ها در این سه ردیف گلدان‌های طلایی را با زری و سوزن نصب می‌کنند و در ادامه وسایل تزیینی مربوط به سقف را آویزان می‌کنند.

بعد از اتمام کارهای مربوط به سقف، آینه‌های بزرگی که به آن‌ها آینه‌های ستونی می‌گویند را متناسب با فضای خالی موجود روی دیوارها نصب می‌کنند. و بعد از آن سمبوسه می‌بندند.

در مرحله بعد پایین سمبوسه‌ها را، قاب‌های قرآنی مستطیل شکل که هرکدام دارای نوشته‌های مخصوص به خود است را نصب می‌کنند.

در ادامه پرده‌در اتاق و حمام را نصب‌کرده و بالای پرده‌ها روی دیوار گلدان، آینه و رُمان نصب می‌کنند.

بعد از آن در اکثر گلدان‌ها دسته‌گل‌های بزرگ و کوچک متناسب با سایز گلدان‌ها قرار داده و سیم مربوط به نورافشان‌ها و لامپ‌ها را وصل می‌کنند.

منبع:میراث آریا