ارگ تاریخی میشیجان، حافظه تاریخی خمین

شهرستان خمين، در جنوب استان مرکزی قرار دارد. این شهرستان به واسطه موقعیت جغرافیایی از خصوصيات اقليمی مختلف تأثير گرفته و دارای شرايط آب و هوايی متغيری است. به طور کلی دارای زمستان‌های سرد تا بسيار سرد و تابستان‌های معتدل تا گرم در مناطق مختلف است.

در شمال غربی آن ادامه رشته کوه‌های زاگرس کشيده شده است و از ارتفاعات مشهور آن می‌توان به کوه‌های بوجه، خود سنگ و هفت سواران اشاره کرد. بيشترين وسعت شهرستان از جمله شهر خمين در دشت وسيعی به طرف شرق کشيده شده و بين ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر ارتفاع دارد. سوغات اين شهرستان، محصولات لبنی، باغی و عسل است و از جاذبه‌های تاريخی شهرستان خمين می‌توان به مجموعه تاريخی بيت امام (ره)، سنگ نگاره‌های موسوم به سنگ نگاره‌های تیمره، قلعه سالارمحتشم و حاج جلال لشگر اشاره کرد.

روستای میشیجان روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان خمین در استان مرکزی ایران است. این روستا در ۷ کیلومتری شمال شرقی خمین قرار دارد. میشیجان یا میشیان به معنی ده میش یا جایگاه و سرزمین میش است. این روستا در دهستان صالحان قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۹۵۲ نفر (۲۶۳خانوار) بوده ‌است.

در نزدیکی امامزادگان روستا مجموعه‌ای تاریخی به نام ارگ تاریخی میشیجان قرار دارد که قدمت آن به قبل از دوره قاجاریه برمی‌گردد. پارک تاریخی امیر حشمت در روستای میشیجان از توابع شهرستان خمین قرار دارد و بنای آن در مسیر منتهی به گورستان و دو امامزاده روستای میشیجان واقع شده و تا شهر خمین ۵ کیلومتر فاصله دارد، این بنای تاریخی به عنوان یادمانی از دوره قاجاریه در کنار رودخانه فصلی میشیجان و در کنار بنای امامزاده عبدالله با برج و باروی قدیمی خود جلوه‌گری می‌کند.

به‌رغم اینكه به مرور زمان بخش‌هایی از فضاهای داخلی عمارت از سوی مالكان بعدی آن، تغییر كاربری داده شده و تغییراتی در داخل آنها انجام شده، اما شالوده و پایه اصلی بنا حفظ شده و در جای خود باقی است.

این بنای تاریخی مشتمل بر سر در ورودی، اتاق‌های انتظار، حیاط، کالسکه خانه، عمارت اصلی، گلخانه و دیگر فضاهای خدماتی كه در جوانب حیاط است، مصالح عمده به کار رفته در شالوده اثر را خشت و گل و در نماها، آجر تشکیل می‌دهد.

سردر ورودی بنا آجری و مشتمل بر دو جرز در طرفین و لچک‌هایی با آجرکاری خفته راسته میان جرزها و نغول‌ها و طاق نماهایی در پشت بغل‌های جرز یاد شده است. پس از ورودی بنا، راهرویی سنگ فرش قرار دارد که در طرفین آن به صورت قرینه اتاق‌هایی به عنوان اتاق‌های انتظار قبل از اذن ورود برای پاکارها و نایبان امیر تعبیه شده است.

رشته پلکانی از راهرو یاد شده به بام فضاهای یاد شده و دو برج نگهبانی در طرفین ورودی می‌رسد. در جنوب حیاط، فضایی تحت عنوان کالسکه خانه قرار دارد. تمام سطوح داخلی دیوارهای بنا با استفاده از ایجاد جرزهایی از خشت و گل قاب‌بندی شده است.

بنای اصلی عمارت به صورت بنایی مرکزی و منفرد در دو طبقه با نقشه چهار ضلعی در میان حیاطی که درختان کهنسال سرو و صنوبر آن را به مثابه باغی جلوه داده‌اند، قرار گرفته است. نمای بیرونی این بخش از بنا را نیم ستون‌های آجری در نمای ایوان، آجرکاری کار شده در رخ بام و در لبه‌های جرزهای آجری به کار رفته در قاب‌بندی سطوح خارجی اثر، آراسته است. ورودی بنا که به ایوان رو به جنوب و به حیاط عمارت باز می‌شود به سر سرایی می‌رسد که در طرفین آن اتاق‌هایی به صورت قرینه قرار دارند.

رشته پلکانی با تبدیل شدن به تختگاهی در پایان و انشعاب یافتن به عنوان دو رشته جداگانه به طرف شرق و غرب، از سر سرای یاد شده به دالان می‌رسد که در شمال فضاهای مسکونی و در جنوب آن تالار اصلی عمارت قرار دارد.

تمام ورودی فضاهای واقع در شمال دالان یاد شده به دالان مذكور باز شده و نور آنها از طریق پنجره‌های تعبیه شده در ضلع شمالی اثر تامین می‌شود.

در شمال دالان، تالاری بزرگ و اتاقی گوشواره مانند قرار گرفته است. قاب بندی‌های یکپارچه که سقف فضاها را به عنوان سقفی کاذب آراسته‌اند، تنها تزیین شاخص تالار به شمار می‌روند. درب‌های چندگانه جنوب تالار به ایوانی باز می‌شود که نیم ستون‌های آجری تزیینی و ستون‌های چوبی با روکشی از گچ و سرستون‌هایی گچ‌بری در نمای آن جلوه‌گری می‌کنند. در شمال، شمال غرب و غرب بنای اصلی عمارت، فضاهای دیگری قرار گرفته‌اند.

در شمال حیاط عمارت، گل‌خانه و دو اتاق گوشواره مانند در طرفین آن جای دارند. در کنار فضاهای یاد شده و در شمال غرب حیاط، چند فضای تغییر کاربری یافته و برج نگهبانی وجود دارد که رشته پلکانی به‌صوت غلام گردشی به نیم طبقه‌های تعبیه شده در آن و محل تیرکش‌ها می‌رسند. در شمال غرب حیاط عمارت، حیاط کوچکی وجود دارد که دربی چوبی واسط آن و زمین‌های بیرون از عمارت بوده است.

در شمال این حیاط، فضاهایی با کاربری مطبخ و انباری قرار دارد که به دیگر فضاهای واقع در غرب حیاط با کاربری‌های این چنینی راه دارند. مواد و مصالح بکار رفته در تمام فضاهای شمال غرب حیاط را خشت و گل و پوشش آنها را طاق آهنگ و طاق‌های چهار بخشی تشکیل می‌دهند. در جنوب حیاط عمارت تنها فضای مستطیل شکل، کالسکه خانه  قرار گرفته است.

این مجموعه ارزشمند در سال گذشته از سوی سرمایه‌گذار بخش خصوصی مورد مرمت قرار گرفته و با کاربری اقامتی و پذیرایی و همچنین یک موزه تخصصی اسناد تاریخی احیاء شده است.

عمارت اصلی بنای میشیجان در حال حاضر به موزه اسناد تاریخی اختصاص یافته و سایر فضاهای آن با کاربری اقامتی، پذیرایی و تفریحی به روی گردشگران و علاقمندان بازگشایی شده است.