فرهنگ‌سازی آداب روزه‌داری برای نوجوانان با آیین «پارشیو»
اهمیت ماه مبارک رمضان نزد مسلمانان بر هیچکس پوشیده نیست، درست بر همین نمط شاهد تجلی رفتارهای آیینی و نمایشی در آموزشِ آداب، رسوم و مناسک مذهبی این ماه به کودکان و نوجوانان توسط خانواده و بزرگان فامیل هستیم. یکی از این رفتارهای آیینی به برپایی آیین «پارشیو» است.
به گزارش ایرنا، تاریخ، پیشینه و به بیان ساده‌تر اگر نگوییم عامیانه‌تر، سن و سال آئین و کنش‌های آیین‌مند با کتاب قطور تاریخ تمدن بشر یکسان و هم‌تراز است. در حقیقت در طول شکل‌گیری و تکوینِ فرهنگ و تمدن بشر از نخستین گام‌های پیمایش مسیر توسعه و پیشرفت، خرده فرهنگ‌ها و در ادامه کنش‌های فرهنگی و رفتارهای آیینی، بخشی جدایی‌ناپذیر از نحوه زیست و زندگی انسان در تواتر تاریخ بوده‌است.
با شکل‌گیری مفهوم پژوهش و جایگاه نگاه‌های علمی و آکادمیک در حوزه شکل‌گیری و تکوین مفهوم فرهنگ و تمدن که یکی از اصلی‌ترین انگاره‌های آن بر مفهوم دین استوار است، ثابت شده شکل‌گیری رفتارهای آئینی و کنش‌مند دینی ریشه‌ای عمیق در نخستین گام‌های بشر در حوزه شکل‌دهی فرهنگ و تمدن در قالب خرده فرهنگ‌های آیینی داشته‌است.
به همین سبب با ظهور و بروز ادیان و آموزه‌های خداوند در قالب وحی و سخنان رسولان هدایت‌بخشش برای تبیین مسیر سعادت و رستگاری انسان‌ها در اغلب مناسک دینی، شاهد رفتار آئین‌مند از سوی مردمان دین‌باور در طول تاریخ بشر بوده‌ایم.
ایران به‌عنوان یکی از کشورهای شکل‌دهنده تمدن جهانی دارای یکی از غنی‌ترین رفتارهای آیین‌مند در تمامی مناسبت‌های ملی و مذهبی است. حتی پیش‌از شکل‌گیری مفاهیم ملی و مذهبی، با مداقه در رفتارها و کنش‌های منطبق با نحوه زیست نیاکان و پیشینیان‌مان در این سرزمین پهناور و گسترده به‌ویژه در ارتباط با مفهوم طبیعت و ستایش پروردگار شاهد کنش‌های آیینی و شکل گیری خرده فرهنگ‌های آیین‌مند بودیم.
به‌گونه‌ای که در گران‌سنگ‌ترین کتاب‌های تاریخ تمدن جهان نیز می‌توان ریشه رفتارهای آیینی بیش‌از پنج هزار ساله (تا ۶ هزار سال) را در رفتار ایرانیان آیین‌مند به‌خوبی رصد کرد.
تطبیق آیین‌ها و رفتارهای آیین‌مند ایرانیان همزمان با پذیرش اسلام
همزمان با ورود اسلام و پذیرش این دین هدایتگر و مبین توسط ایرانیان، بسیاری از رفتارهای آئینی با رویکرد مذهبی راه خود را به سمت باورها و بنیان‌های آداب، رسوم و شعائر دین مبین اسلام در زیست ایرانیان باز کرد. به گونه‌ای که غنی‌ترین تجلی آن رفتارهای آیینی را می‌توان در دو ماه محرم و رمضان به‌عنوان ماه‌های بسیار مهم برای مسلمانان و شیعیان به‌خوبی مشاهده کرد.
رمضان ۱۴۰۰ خورشیدی مطابق با ۱۴۴۲ قمری دومین سالی است که ایرانیان مانند مسلمانان سراسر جهان روزه خود را در سایه ویروس کرونا افطار می‌کنند. این بحران، بخش مهمی از رفتارهای آیینی مردمان مسلمان ایران‌زمین در این ماه را تغییر داده است.
شاید مهمترین آنها آیین‌های مرتبط با پهن کردن سفره‌های نذری و سفره‌های افطاری برای اقوام، خانواده، دوستان و نیازمندان است. همچنین مفهوم صله‌رحم در سایه قرنطینه خانگی فصلی دیگر از آئین‌های ایرانیان باورمند به سیر و سلوک عارفانه ماه صیام را تغییر قرار داد.
تعدد و تکثر و آئین‌های مرتبط با ماه رمضان آن‌چنان زیاد است که با فروکاست تعدادی از آنها شاهد پررنگ شدن برخی دیگر هستیم. برخی دیگر که در سلسله گزارش‌هایی در ایام ماه مبارک رمضان به بازتاب آنها می‌پردازیم به آن دست از رفتارهای آئینی اختصاص دارد که این روزها در سایه خانه‌نشینی و قرنطینه خانگی می‌تواند رهیافتی برای بهره بردن از فرصت و زمانی باشد که مؤمنان روزه‌دار این‌بار فصلی از لحظات و دقایق حاضر در منزل خود و پای سفره‌های سحری و افطار را با همان کنش‌های آئین‌مندی گره بزنند که پیش‌از این پدران و مادران و نیاکانمان بر آن نمط استوار بودند.
پس در این سلسله گزارش‌ها در کنار رصد آئین‌ها به بازتاب آن دسته از آیین‌های نمایشی ماه رمضان خواهیم پرداخت که امکان انجام آن، امروز نیز توسط خانواده‌ها در محیط خانوادگی‌شان مقدور باشد.
تجلی رفتارهای آیینی از سحر تا نماز صبح در آیین «پارشیو»
مسلمانان روزه‌دار یکی از مهمترین دقایق و ساعات راز و نیاز، عبادت با خالق و ادای فرایض بندگی را لحظات سحرگاهی تا پیش از اذان و اقامه نماز صبح می دانند. در استان کردستان به ویژه شهرستان مهاباد یکی از آیین‌های نمایشی کهن مرسوم سحرگاهی روزه‌داران مسلمان که سابقه آن به بیش از یکهزار سال قبل باز می‌گردد آیین پارشیو است. میان اهالی کردستان، پارشیو در گویش محلی به لحظات سحرگاهی ماه مبارک رمضان گفته می شود.
محمد هاشمی از کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان کردستان در کتاب مردم شناسی و رفتار شناسی دیار کردستان درباره آیین پارشیو آورده است: میان مردمان اهل سنت، نشستن سرسفره سحری که همراه با آداب وتشریفات خاصی است؛ به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان بسیار دل انگیز و روح‌نواز است.
یک ساعت قبل از اذان صبح از مساجد کردستان نوای صلات شامل ادعیه، اذکار، صلوات و درود بر پیامبر اکرم (ص)، شنیده می شود تا مومنان و روزه‌داران برای خوردن سحری و اقامه نماز صبح بیدار شوند. نان بربری، برساق و کولیره (نان‌های محلی) همراه با دوغ، عسل و روغن محلی در سحرهای ماه رمضان غذای غالب مردم این استان است.
استحکام دوستی و اثبات برادری در آیین آشتی‌کنان
گشاده‌رویی و رفتار توام با احترام به عنوان یکی از اصول توصیه شده در دین هدایتگر و مبین اسلام همواره به عنوان یکی از ارزش‌های مسلمانان در رفتار آیینی و اجتماعی آنها به شمار می رود. یکی از آیین هایی که میان مسلمانان اهل تسنن و به ویژه پیروان مذهب شافعی در استان کردستان و به ویژه شهرستان سنندج در ماه مبارک رمضان به جا آورده می شود آیین آشتی کنان است.
اجرای این آیین از چند روز مانده به ماه مبارک رمضان و در ایام ماه توسط بزرگان فامیل، معتمدان و ریش سفیدان هر منطقه برگزار می‌شود. در اجرای این آیین، آن افراد برابر رسمی کهن، مردمانی را که ممکن است در یک محله و یا یک خانواده به دلایلی با هم دچار کدورت و قهر شده باشند برای برپایی مراسم افطار به خانه خود دعوت می کنند.
در این میان هر یک از معتمدان و ریش‌سفیدان منطقه و محله که بانی این سفره افطاری است همراه با بزرگان فامیل، افرادی را که به دلایلی با هم دچار کدورت شده و قهر هستند، به آشتی دعوت می‌کنند و بعد از ذکر صلوات، دعا و سخنرانی درباره جایگاه محبت و دوستی به عنوان یکی از اصول ارزشمند و سفارش شده دین اسلام، آن افراد رابه دیده بوسی دعوت کرده و باعث می‌شوند کدورت‌ها را کنار بگذارند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.