آبی که از چاهی توسط شتری با یک چشم بسته بیرون می‌آید

به گزارش خبرنگار مهر، نمی‌شود گردشگری به شهر قیروان در مرکز تونس سفر کند و جادوی چاه بروطه و آب گوارای آن او را جذب نکند. آبی که با تلاش شتری چشم‌بسته که نوارهای براق به گردن او بسته شده است، از چاه خارج می‌شود. این شتر همه عمر خود را دور چاه می‌گردد تا آب را از عمق زمین بالا بکشد. داستان چاه بروطه چیست؟

در مرکز شهر قیروان، یک چاه قدیمی وجود دارد که آب از آن به واسطه یک چرخ چاه بیرون می‌آید که یک شتر چشم بسته آن را می‌گرداند که تنها در صورتی می‌تواند از آن مکان خارج شود که به دلیل کهنسالی ذبح شده باشد. بازدید کنندگان چاه بروطه به منظور تبرک و تفأل به نیکی برای ازدواج، دستمال‌هایی را به دور گردن شتر می‌بندند.

چاه بروطه، یکی از قدیمی‌ترین چاه‌های شهر قیروان به شمار می‌آید که اصل نامگذاری آن به یک افسانه معروف در میان همه مردم تونس باز می‌گردد. این افسانه، یک باور قدیمی مردمی است مبنی بر اینکه چاه بروطه به چاه مقدس زمزم در مکه مکرمه مرتبط است، زیرا در روزگاران قدیم، فردی انگشتر خود را در چاه زمزم گم کرد اما آن را در چاه بروطه پیدا کرد. به همین دلیل، بسیار پیش می‌آید که می‌شنویم آب بروطه، همان زمزم قیروان است.

افسانه دیگری حکایت از این دارد که برخی از گذشتگان که در این منطقه در سفر بودند، به تشنگی دچار شدند و سگی به نام روطه که همراه کاروانشان بود را گم کردند. این سگ از نزد آنان گریخته بود و هنگامی که به نزد آنان برگشت، بدنش خیس بود و آنها را به مکان مرطوبی هدایت کرد. آن افراد، آن مکان را حفر کردند و زیر آن چاهی را یافتند.

افسانه دیگری می‌گوید که بروطه نام یک سگ تازی است که بعد از آنکه او را تشنه رها کردند تا به دنبال منبع آب بگردد، به ارتش فتح بازگشت در حالی که بدنش با آب گِل مرطوب شده بود. این سگ نیروهای ارتش را به منبع این آب هدایت کرد و آنها در آن مکان چاه حفر کردند و آبی گوارا یافتند و در ابتدا نام چاه روطه را بر آن مکان گذاشتند اما بعدها نام این چاه به بروطه تغییر کرد.

برخی احتمال می‌دهند که کلمه بروطه متشکل از حرف جر ب و کلمه روطه یعنی چرخ باشد و اصل کلمه، از زبان اندلسی و پاسیکی و به طور مشخص errota و یا از زبان اسپانیولی یعنی rueda به معنای چرخ یا سنگ آسیاب باشد که آن نیز برگرفته شده از اصل کلمه لاتین rota است که کلمه roue در زبان فرانسه و ruòta در زبان ایتالیایی از مشتقات آن به شمار می‌روند.

تاریخ چاه بروطه

هرثمه بن اعین از امیران عباسی در آفریقا این چاه را در سال ۱۸۰ هجری برابر با ۷۹۶ میلادی حفر کرد و یک بار دیگر در سال ۱۶۹۰ میلادی به دستور محمد بای المرادی، پنجمین بای تونس این چاه بازسازی شد.

درب این مکان به دو محور باز می‌شود که در بردارنده حوض آب شرب و بالای آنها شیرهای آب سنگی است. اما در مقابل این بنا، یک لوح یادبود از سنگ سفید وجود دارد که شعری با خط نسخ بر آن حک شده است که تاریخ بنای این مکان روی آن درج شده که به سال ۱۶۹۰ میلادی باز می‌گردد.

بخش داخلی این بنا از یک اتاق شبیه مربع تشکیل می‌شود که می‌توان با عبور از پله بدان رسید. روی دیوارهای این اتاق، هلالی‌هایی به شکل نعل اسب حک شده است که روی پایه‌هایی قرار گرفته‌اند و یک گنبد بر بالای این اتاق قرار دارد که بر پایه‌های زوایای اتاق قرار گرفته و شبیه به گنبد قیروان است و یک لوح تراشیده شده گچی نیز در آن قرار گرفته است.

در درون این اتاق، یک چرخ چاه قرار گرفته است که یک نفر شتر آن را می‌راند. این چرخ چاه، از دو چرخ چوبی برخوردار است. میله‌های فولادین، محور آهنی را به دو دیواره واقع در دو طرف محکم می‌کند. همچنین دلوهایی وجود دارد که از پایین چاه آب را جمع می‌کند و به میله‌ای متصل است که دو چرخ را با یکدیگر مرتبط می‌گرداند.
در طبقه همکف، یک سیستم به روشی هوشمند طراحی شده است که امکان استفاده مجدد از آب‌هایی که از دلوها می‌ریزد را فراهم می‌آورد.

شتر بروطه

در چاه بروطه یک شتر چشم بسته وجود دارد که با یک طناب که دور دو غلتک بزرگ پیچیده شده، بسته شده است و باعث می‌شود دلوهایی که با طناب بسته شده‌اند، آب را از چاه خارج کنند.

شتری که در این مکان فعالیت می‌کند، از خردسالی به این کار گماشته می‌شود و در همین مکان بزرگ می‌شود تا بمیرد و در آن دفن شود. این شتر جز مرده، ذبح شده یا پخته شده در سینی‌های بزرگ از این مکان خارج نمی‌شود و پس از هر شتر، شتر دیگری برای این کار، به این مکان منتقل می‌گردد.

یک ضرب المثل قدیمی تونسی در این رابطه وجود دارد که می‌گوید: «مثل شتر بروطه با گفتگو وارد می‌شود اما مرده خارج می‌شود».

کسی که از آب بروطه بیاشامد، بدان باز گردد

این موقعیت باستانی، به دلیل گوارا بودن آبش که به یک روش سنتی و زیبا پمپاژ می‌شود، شهرت گسترده‌ای به دست آورده است و همه مسافران را به سمت خود می‌کشد و بوی بخار جادو کننده‌ای در مکان می‌پیچد که همگان را به سمت خود می‌کشد. هیچ لذتی فراتر از لذت استنشاق عطر بخور و لمس کردن آب خنکی که در یک حرکت ساحرانه با هنرمندی یک شتر از دل زمین خارج می‌شود، نیست.

چاه بروطه جایگاه برجسته‌ای در نزد مردم تونس، به ویژه اهالی شهر قیروان دارد، ضمن اینکه مقصد گردشگری مهمی برای گردشگرانی به شمار می‌رود که به این شهر سفر می‌کنند، چرا که راهنمایان گردشگری آن را در میان مقاصد گردشگری خود قرار می‌دهند.

این مکان از آرامش خوبی برخوردار است و باید گفت که تاریخ، به واسطه مهندسی معماری که آن را برجسته و جذاب ساخت، تأثیر خود را بر آن باقی گذاشت.
این چاه، با آبی که دارد و جادوی مکانی که از آن برخوردار است، اکنون به مقصدی برای بازدید هزاران تونسی و غیرتونسی از کشورهای مختلف جهان تبدیل شده است که در آن عکس‌های یادگاری می‌گیرند یا قهوه آمیخته با قطرات گلاب گوارا می‌نوشند و در معماری آنکه با رایحه تاریخ و تمدن‌هایی که از هزاران سال قبل بر این مکان گذشته‌اند، به اندیشه می‌پردازند.

این گزارش توسط رایزنی فرهنگی کشورمان در تونس تهیه شده و در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده شده است.

منبع:خبرگزاری مهر