کارآوا ، پژواک هنر در طول تاریخ ایران‌زمین
طبق پژوهش‌های انجام شده پیشینه موسیقی کار در ایران به ۴هزار سال پیش برمی‌گردد. این موضوع نشانه آگاهی اقوام ایرانی از تاثیرات موسیقی بر نظم بخشی و آسان کردن امور است. همواره در طول تاریخ موسیقی به عنوان هنر هفتم ارزش و جایگاه ویژه‌ای داشته و کارآواها پژواکی از حالت روحی مردمان و افراد در حین کار و به نوعی پاسداشت تمدنی کهن است که در این میان آمیختگی کار و فرهنگ منجر به خلق اصواتی آهنگین و دلنشین شده که گاهی محزون و اغلب اوقات شادی‌آور هستند. علاوه بر آن پخش موسیقی در زمان خلق اثر موجب لطافت و نوازش روح هنرمند خالق آن شده و اثر تولیدی را متعالی می‌کند.
از دیرباز جغرافیای طبیعی و محیط فعالیت هنرمند کوه و دشت بوده بنابراین کارآوا در هنگام کار و تلاش امری طبیعی و همیشگی است. فعالیت‌های اصیل بومی و محلی به نوعی بازنمایی فرهنگ مردم ساکن هر منطقه محسوب می‌شود. کارآواها بسته به مناطق مختلف شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.
کارآواها به دو دسته آواهایی که جنبه کاری داشته و نبود آن باعث اخلال در کار می‌شود مانند آوازهای نقش‌خوانی و آوازها و ترانه‌هایی که در کنار فعالیت اصلی به منظور رفع خستگی، روحیه‌بخشی و ایجاد تنوع اجرا می‌شوند، تقسیم شده‌اند. کارآواها به عنوان بخشی از میراث‌فرهنگی گران‌بهای ایران‌زمین اهمیت فراوانی داشته و بایستی به منظور احیا، ثبت، حفظ و بازیابی این نغمات با توجه به تغییر مشاغل و صنعتی شدن آن‌ها اقداماتی انجام شود.
همان طور که گفته شد کارآواها بسته به نوع کاری که انجام می‌شده از گوناگونی و تنوع بسیاری برخوردار بوده‌اند. به طور مثال در زمان جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی، نمدمالی و آوازهای کوچ هر یک کارآوای مختص خود را داشته‌اند. گذشتگان به نوعی بر این باورند که کارآوا و اصوات موزون موجب سهولت در کار شده و سختی کار کمتر به چشم آمده و تبدیل به تفریح می‌شود و انرژی‌بخش است.
برخی کارآواها بسته به حرفه سنتی آن منطقه مختص مناطق و حرفه‌ای خاص هستند که در جای دیگر اجرا نمی‌شود. ناشناس بودن شاعر و اغلب فیالبداهه بودن اشعار کارآواها از جمله مهم‌ترین خصوصیات مشترک آن‌ها است. آواهای هر نسل بیان کننده احساسات و روحیات آن‌ها به شمار می‌رود.
آواهای کار، انعکاس صدای زندگی، نمایش آداب و رسوم ملی و مفاهیم و مضامین مشترک در قالب هنر موسیقی بر هنر دست از جمله عوامل شناخته شده و تقویت کننده پیوندهای ملی محسوب شده و نقش مهمی در ایجاد درک متقابل و شناخت ارتباطات فرهنگی اقوام مختلف همزمان با گسترش مناسبات دارد. مجموع این عوامل در حفظ هویت ملی ایرانیان اثرگذار بوده است. بازدهی و عملکرد بیشتر، تأثیرپذیری ذهنی، ایجاد شادی، شور و نشاط در محیط کار، توصیف مراحل و نوع کار، تشویق مشتری به خرید محصول از جمله ویژگی‌های کارآواها است.
ایران سرزمین آئین‌هاست و آئین‌ها همواره در شکل‌گیری فرهنگ و فرهنگ‌سازی نقش بسزایی داشته و از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و بدون شک تنوع، جذابیت‌ها و تفاوت‌های فرهنگی در طول تاریخ منشأ اثر بوده‌اند. ترانه‌های بومی و محلی ایران زمین با آئین‌ها و هنرهای سنتی و صنایع‌دستی مختلف این سرزمین آمیخته شده است. ترانه‌های کوچه‌باغی، کوچه‌بازاری، خیابانی، عامیانه، مردم‌پسند و سنتی با رواج در میان توده مردم زبان گویای شرایط اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بوده و رایج‌ترین نوع کارآواها محسوب می‌شوند.
احیا و باززنده‌سازی این نغمه‌ها با شیوه‌ای نوین و با نقش‌های آوازی می‌تواند نام و یاد کارآواها را زنده نگه دارد. همچنین کارآوا یکی از ظرفیت‌های مغفول مانده و ناشنیده صنعت گردشگری محسوب می‌شود. این در حالی است که استفاده از ظرفیت موسیقی عامیانه یکی از راههای جذب گردشگران و علاقمندان به موسیقی، سفر و آداب و رسوم بومی است.
زمزمه ترانه و آواهای محلی در حین انجام کارهای هنری و صنایع‌دستی به نوعی روحیه بخش بوده و مکمل عناصر فرهنگی منطقه مورد نظر است. یکی از ویژگی‌های بومی جامعه ایرانی که شاخص و منحصر به فرد است آوازهای عامیانه‌ای است که به صورت انفرادی یا گروهی در حین انجام کار خوانده می‌شود. آواها بهانه‌ای است تا با بیان جملات موزون و هماهنگ با مضامین عاشقانه و دلتنگی‌ها سختی کار روزانه را کاهش دهند.
اشعاری که در بطن محتوای آن تاریخ و سنن تجلی یافته و به قهرمانان و اسطوره‌های سرزمین تاریخی ایران تعلق دارند و به نوعی بیانگر شخصیت‌های ادبی، هنری، فرهنگی، تاریخی و اساطیری هستند. آواهای کار بخش مهمی از فرهنگ بومی این سرزمین است. احساس تعلق و تعهد به فرهنگ ملی از طریق فراهم آوردن امکان مشارکت اقوام و خرده فرهنگ‌ها زمانی تحقق می‌یابد که اقوام مختلف ایرانی آن را احساس کرده و برایشان ملموس باشد و با آن همزاد پنداری کنند.
اشتراکات بسیاری بین کارآواهای مناطق مختلف وجود داشته که عناصر خاص فرهنگی قومیت‌ها در آن مورد توجه قرار می‌گیرد. کارآواها در حوزه میراث ناملموس و به عنوان میراثی گرانبها در اشکال گوناگون وجود داشته و در طول کار به صورت ملودی بر زبان افراد زمزمه می‌شوند. همواره کارهای متفرقه و جانبی در شناسایی و ثبت کارآواها انجام شده اما بدون شک کار جدی در زمینه جمع‌آوری و اشاعه آن انجام نشده است. به موازات حفظ رشته‌های صنایع‌دستی حفظ کارآوها نیز از اهمیت یکسانی برخوردار است.
شناسایی، معرفی، حفظ و برجسته کردن خرده فرهنگ‌ها و فرهنگ‌های بومی و محلی یکی از راهکارهای حفظ هویت و اصالت است. یکی از راههای حفظ و حراست از کارآواها به عنوان میراث گرانبها زنده نگه‌داشتن مشاغل نیاکان از گزند فراموشی است.
باززنده‌سازی و احیای میراث ناملموس خرده فرهنگ‌های کهن که ریشه در سرزمین مادری دارد با همکاری هنرمندان حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی امکان‌پذیر است و می‌تواند در قالب مستند، صوت، عکس، فیلم و نیز به شکل مکتوب ثبت و ضبط شود. زمانی که فرد مشغول انجام کاری است به منظور سهولت کار به ذکر آوایی مشغول می‌شود که بر گرفته از دغدغه‌های اجتماعی و حال و احوال روحی اوست. کارآواها جزئی از تاریخ به شمار می‌روند و در فرهنگ بومی و مردمی حائز اهمیت هستند. علاوه بر حفظ و ثبت آواها که در حال نابودی است می‌توان زمینه‌های لازم برای پژوهش و بهره‌برداری از این میراث ناملموس را نیز فراهم کرد.
گرچه امروزه با توجه به شرایط و پیشرفت تکنولوژی کارآوا به شکل سنتی و اولیه آن از بین رفته و تنها بخشی از آن باقی‌مانده و نیز با توجه به عصر دیجیتال و زندگی ماشینی کارآوا به نوعی به دست فراموشی سپرده شده این در حالی است که به عنوان میراث ناملموس ملی باید از نابودی آن جلوگیری شود چرا که همواره پیوند عمیقی بین کار و رشته‌های هنری وجود داشته و نابودی هر یک به مثابه زوال و فراموشی دیگری است که هنر دست مردمان این سرزمین محسوب می‌شود.
بی‌تردید شناسایی، جمع‌آوری اطلاعات و پژوهش پیرامون آن، احیا و بهره‌برداری از این گنجینه فرهنگی و نغمه‌های زندگی و پویندگی مشاغل ایران‌زمین که بیانگر روحیه شادی، نشاط و حماسی ساکنان این سرزمین و گویای همت مردمانی سختکوش و تلاشگر بوده است، اثرات فرهنگی و مؤثری خواهد داشت.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.