مراسم آیینی خاکسپاری شهدای کربلا در روستای مجره خلخال
از مدت‌ها پیش در روستای مجره شهرستان خلخال مراسم آیینی و مذهبی خاکسپاری شهدای کربلا برگزار می‌شود که زمانی این مراسم در کل آذربایجان و به‌ویژه در شهر اردبیل اجرا می‌شده و دارای قدمتی طولانی و بیش از ۲۰۰ سال است.
بنابر روایات مقتل‌ها زمانی که عمر سعد از کربلا به سوی کوفه روان گشت جماعتی از بنی اسد که در اراضی غاضریه مسکن داشتند، چون دانستند که لشکر ابن‌سعد از کربلا بیرون شدند به مقتل آن حضرت و اصحاب او آمده و اجساد شهدا را شناسایی کردند و آنان که قابل شناسایی نبود توسط امام سجاد (ع) شناسایی شد.
سپس بر اجساد مطهر شهدا نماز گزاردند و در نهایت شهدا دفن شدند؛ به این طریق امام حسین (ع) را در همین موضعی که اکنون معروف است دفن کردند و علی‌بن الحسین (ع) را در پایین پدر به خاک سپردند و از برای سایر شهدا و اصحابی که در اطراف آن حضرت شهید شده بودند، حفره‌ای در پایین پا کندند و ایشان را در آن حفره و حضرت عباس (ع) را در راه غاضریه در همین موضع که مرقد مطهر او است دفن کردند.
به همین مناسبت به پاس زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهدای کربلا وانتقال آن به نسل جدید گروهی از اهالی روستا همه‌ساله به صورت خود جوش و ملبس به لباس عربی در یک گروه ۲۰نفره با تهیه تابوت حمل نمادین شهدا آماده برگزاری این مراسم می‌شوند.
شب سوم امام در حالی که مردم برای عزاداری جمع شده و روحانی بالای منبر روضه‌خوانی می‌کند، گروه یاد شده با نظم و ترتیب خاصی وارد مسجد شده و در حالی که ابزار تدفین در دست و تابوت حمل نمادین شهدای کربلا را بر دوش گرفته‌اند در همین حال چراغ‌های مسجد خاموش شده و در حالی‌که نفری از این گروه شمع در دست دارد این اشعار را با حالتی اندوهگین ترنم می‌کنند:
بیز گلمیشوخ دفن ایلییخ شاه شهیدانی لب تشنه سلطانی
بیز گلمیشوخ دفن ایلییخ شاه شهیدانی قولسوز علم‌داری
همزمان با ترنم این اشعار چند نفر از این گروه به‌صورت نمادین قبور می‌کنند، در همین حال احساسات مردم به خاطر مظلومیت شهدا برانگیخته شده و در بین مردمی که برای عزاداری به مسجد جمع شده‌اند شور خاصی رخ می‌دهد که گویا شهدا واقعی هستند و شهدای نمادین را به‌صورت شبیه دفن می‌کنند.
گریه و زاری و ناله برای مظلومیت شهدای کربلا با شوق عجیبی رخ می‌دهد و سپس با نوحه خوانی حدود ۴۵ دقیقه این مراسم ادامه پیدا می‌کند؛ پس از تدفین و اتمام سینه زنی و نوحه خوانی روحانی در منبر شروع به دعا کرده و پس از قرائت فاتحه مجلس ختم می‌شود.
این مراسم حدود ۲۰۰ سال است که در این روستا به صورت نمادین اجرا شده و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و هم اکنون هم ادامه دارد. موضوع جالب در تشکیل گروه تدفین انتخاب افرادی است که از نظر ظاهر و باطن مورد قبول جمع و اهالی روستا است.
حضور همه مردم روستا و حتی روستاهای اطراف همدلی بین آنان را دوچندان کرده و نیز محبت و ارادت به اهل بیت (ع) را نشان می‌دهد که این امر اعتقادات جوانان را تقویت و همچنین نسل امروزی را با وقایع آن زمان آشنا می‌کند.
در عمده شهرهای آذربایجان به‌ویژه اردبیل موارد مشابه این مراسم اجرا می‌شود اما نکته قابل توجه در روستای مجره این است که اهالی روستا به همراه شبیه‌خوانان همواره سعی در حفظ و صیانت از این اثر دارند که این امر می‌تواند زمینه برای ماندگاری این آیین و انتقال آن به نسل‌های بعدی را فراهم آورد.
در کنار تلاش اهالی، ثبت این اثر ارزشمند به‌عنوان یک میراث معنوی گران‌سنگ در حفاظت از آن اهمیت بسزایی دارد که در این زمینه با تهیه مستندات و تشکیل پرونده از سوی اداره‌کل میرث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل اقدام و این آیین در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
علاوه بر این اقدامات، تهیه برنامه‌های تصویری و نوشتاری و ارائه آن به مخاطبان از طریق رسانه‌ها در حراست از این میراث ارزشمند بسیار ضروری است، چرا که اگر چه یک روز و حتی کمتر از آن، یک ظهر تا غروب بیشتر نبود اما به تعبیر شاعر معاصر علی موسوی گرمارودی این زمان کوتاه، کلاس فشرده تاریخ و منظومه بزرگ هستی است و در این کلاس فشرده تاریخ سراغ هر فصل و کرامت و هنر و معرفتی را می‌توان گرفت و جلوه‌های آن را در این منظومه بزرگ به تماشا نشست.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.