آشنایی با مجموعه‌ای از تمبرها و اسکناس‌ها در موزه رضوی
«گنجینه تمبر، تاریخچه پستی و اسکناس آستان قدس رضوی»، دومین گنجینه تخصصی در مجموعه موزههای آستان قدس رضوی است که در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۶۹ با حضور حضرت آیت‌الله واعظ طبسی، تولیت وقت آستان قدس رضوی، افتتاح شد. این گنجینه با در اختیار داشتن مجموعه قابل توجهی از تمبرها، مجموعه تاریخچه پستی و اسکناس‌های ایران و سایر کشورهای جهان و همچنین منابع مرجع مطالعاتی و تحقیقاتی، اکنون به یکی از مراکز ملّی و بین‌المللی مورد توجه و مراجعه پژوهشگران، مجموعه‌داران و علاقه‌مندان به تمبر و اسکناس تبدیل شده است.
در بخش نمایش تمبر و تاریخچه پستی این گنجینه، هزاران قطعه تمبر و مجموعه تاریخچه پستی شامل نامههای دست‌نوشته، پاکت‌نامه‌های تمبردار، پاکت‌های مهر روز، کارت‌پستال‌ها و دیگر اقلام پستی از ایران در دوره‌های قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی و دیگر کشورهای عضو اتحادیه جهانی پست به نمایش گذاشته شده است. در بخش نمایش اسکناس نیز، صدها برگ از اسکناس‌های ایران (دوران قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی) و جهان به نمایش درآمده است.
«پنی سیاه»، نخستین تمبر پستی جهان
نخستین تمبر پستی جهان معروف به «پنی سیاه» در تاریخ ۶ مه ۱۸۴۰ میلادی در انگلستان منتشر شد. تصویر روی این تمبر، نیم‌رخ ملکه ویکتوریا را نشان می‌داد که در پس‌زمینه‌ای مشکی و با ابعاد ۲۳× ۱۹ میلیمتر چاپ شده بود. واژه «پنی» روی این تمبر و رنگ سیاه آن موجب شد این تمبر به پنی سیاه «Penny Black» مشهور شود. به دلیل ابداع اولین تمبر پستی جهان در انگلستان، تمبرهای این کشور تنها تمبرهای فاقد نام این کشور هستند. تعداد قطعات منتشر شده این تمبر برابر با ۶۸ میلیون و ۸۰۸ هزار بوده و استفاده از آن بیش از یک سال ادامه داشته است.
تمبرهای شیر و خورشیدی ایران
آشنایی ناصرالدین شاه قاجار با تشکیلات پستی جدید در جریان سفر به اروپا موجب شد به دستور وی هیأتی به پاریس اعزام شود تا درباره تهیه تمبر پستی، بررسی‌ها و اقدامات لازم را به‌عمل آورد. این هیأت پس از بررسی‌های فراوان، با شخصی به‌نام «آلبرت بار» مذاکره کرد و قرار بر آن شد که او کلیشه‌هایی را تهیه کند. کلیشه‌ها و تمبرهای تهیه‌شده توسط بار دارای طرح و زمینه‌ای ظریف و شرقی و نشان شیر و خورشید و اعداد فارسی بود که مورد توجه هیأت ایرانی قرار گرفت و در سال ۱۲۸۳ هـجری قمری مصادف با ۱۲۴۵ هجری شمسی این تمبرها در اندازه ۲۲× ۱۸ میلیمتر به ایران آورده شد، اما به دلایل نامعلوم مورد استفاده پستی قرار نگرفت.
نفایس اسکناس
این اسکناس تاریخی از جمله سری دوم اسکناس‌های اولیّه ایران در عهد قاجار است که توسط بانک شاهنشاهی ایران در طول سالهای ۱۳۰۳ تا ۱۳۱۱ هجری شمسی، در انگلستان و در اندازه ۴/۱۵× ۹/۸ سانتیمتر چاپ شد.
طرح روی این اسکناس شامل تصویر ناصرالدین‌شاه قاجار و فیلیگران (پس‌زمینه محو) آن شیر و خورشید است. ارزش این اسکناس یک تومان است و به امضای «موری»، مدیر کل بانک و «والتر»، دفتردار کل بانک شاهنشاهی ایران رسیده است. عبارت «فقط در یزد ادا خواهد شد» نوشته شده روی اسکناس به این معنا است که فرد دارنده اسکناس تنها با مراجعه به یکی از شعب بانک شاهنشاهی ایران در شهر یزد می‌توانسته آن را به مسکوکات طلا و نقره تبدیل کند.
اسکناس‌های سورشارژ شده آلمانی در زمان جنگ جهانی اوّل
در طی جنگ جهانی اول، دولت آلمان به منظور مبارزه با تشکیل جبهه متّحد نظامیان روس و انگلیس در خاورمیانه، تصمیم گرفت طی توافقی با انقلابیون ایرانی مقیم همدان و کرمانشاه، مبالغی از پول رایج آن زمان آلمان را به صورت اوراق اسکناس ۵ تا ۱۰۰۰ مارکی به عنوان کمک بلاعوض در اختیار آنان قرار دهد. چون در آن زمان ایرانیان با پول و زبان آلمانی آشنایی نداشتند و ارزش تعویض هر یک از اسکناس‌ها را نمی‌دانستند، دولت آلمان ارزش معادل مارک را نسبت به طلا و نقره محاسبه کرد و مبلغ معادل آن را با واحدهای پول رایج آن دوره، یعنی قِران، شاهی و تومان، به دست آورد و روی اسکناس‌ها با مهر قرمز رنگ اندازه این اسکناس‌ها را ۸/۱۸× ۸/۱۰ سانتیمتر ثبت کرد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.