موزه آبگینه و سفالینه های ایران

موزه آبگینه و سفالینه ‌های ایران ، اولین و تنها موزه تخصصی شیشه و سفال در ایران است که در یک عمارت باشکوه قاجاری در میان باغی وسیع در خیابان سی تیر تهران واقع شده است و ارزشمند ترین و زیبا ترین آثار شیشه ای و سفالی مربوط به پیش از اسلام و دوران اسلامی را در خود جای داده است. قدیمی ترین آثار شیشه ای مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد، آثار مربوط به دوره ‌های پیش از اختراع خط و کهن ‌ترین پیکره ی سفالی مربوط به هزاره ششم پیش از میلاد تنها بخشی از دیدنی های این گنجینه ی ارزشمند هستند. ساختمان موزه در اردیبهشت 1377 به شماره 2014 در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردید.

پیشینه تاریخی عمارت

پیش از پرداختن به آثار موزه لازم است در ابتدا با عمارت باشکوه و زیبایی که موزه را در خود جای داده است، آشنا شویم. ساختمان موزه در دهه ۱۲۹۰ شمسی به دستور احمد قوام ملقب به قوام ‌السلطنه (نخست ‌وزیر در دوران احمدشاه قاجار و دوران پهلوی) احداث گردید و تا سال 1330 به عنوان خانه و دفتر کار وی مورد استفاده قرار می گرفت. بعد از آن این خانه به دولت مصر فروخته شد و از سال 1332 تا 1339 شمسی در اختیار سفارت مصر قرار گرفت. بعد از تیره شدن روابط ایران و مصر در دوران جمال عبدالناصر، این عمارت برای مدت کوتاهی در اختیار سفارت افغانستان قرار گرفت و بعد از آن نیز به بانک بازرگانی ایران فروخته شد. سرانجام این عمارت قاجاری در سال 1355 به منظور تأسیس موزه تخصصی سفال و شیشه از بانک بازرگانی خریداری شد به وزارت فرهنگ و هنر سابق واگذار گردید.

معماری ساختمان موزه آبگینه و سفالینه ‌های ایران

 عمارت هشت ضلعی قوام در زمینی به مساحت 1040 متر مربع در میان باغی به وسعت 7000 متر مربع واقع شده است. این عمارت قاجاری از سه طبقه (زیرزمین، همکف و طبقه اول) تشکیل شده است و تلفیقی از معماری ایرانی- اروپایی را در آن شاهد هستیم. بارزترین تزیینات نمای ساختمان شامل نقش برجسته های آجری یادآور دوران سلجوقی و ایوان و ستون  های مربوط به اواخر قاجار و اوایل پهلوی می باشد. در این عمارت نیز همچون بسیاری دیگر از خانه های تاریخی، هنرِ آینه کاری، کاشی کاری، گچ بری مینا و منبت کاری به کار رفته است و ترکیب آن با برخی از اِلمان های معماری اروپایی نظیر پلکان چوبی نعلی شکل درون عمارت، که برگرفته از ساختمان‌ های روسی قرن هجدهم و نوزدهم میلادی است، تصویری نو و بدیع از معماری را ایجاد کرده است.

پروژه تغییر کاربری ساختمان قوام و تبدیل آن به موزه آبگینه و سفالینه‌ های ایران به معمار و مهندس مشهور اتریشی، هانس هولاین (Hans Hollein) ، سپرده شد. او با الهام از شاخص‌ های معماری ایرانِ قبل و بعد از اسلام همچون کاخ تچر، ستون های تخت جمشید، قوس‌های صفوی و کعبه زرتشت، ویترین ها و تالارهای موزه را طراحی کرد و با این کار جانی تازه در روح این عمارت تاریخی دمید.

دیدنی های موزه آبگینه و سفالینه های ایران

در طبقه ی همکف موزه اشیای تاریخی از دوران پیش از تاریخ تا قبل از اسلام در سه تالار (تالار سمعی و بصری، مینا و بلور) به نمایش گذاشته شده است؛

تالار سمعی و بصری

بازدیدکنندگان در این تالار نمایی از یک گورِ پیش از تاریخ را مشاهده خواهند کرد که اسکلتی از دوران پیش از تاریخ به همراه وسایل و زیور‌آلات دفن شده به همراه متوفی به صورت نمادین به نمایش گذاشته شده است.

تالار مینا

برای طراحی ویترین‌های این تالار از معماری دوره هخامنشیان در تخت جمشید الهام گرفته شده است و قدیمی‌ترین آثار شیشه‌ای و سفالین موزه در آن به نمایش گذاشته شده است. قدیمی‌ترین آثار شیشه‌ای این تالار، متعلق به اوایل هزاره‌ دوم قبل از میلاد است که شامل میله‌های شیشه‌ای به دست‌آمده از چغازنبیل می‌باشد. بخش دیگر این تالار شامل سفالینه‌های اولیه مربوط به تمدن ‌های مختلف است.

تالار بلور

این تالار به دلیل نمایش اشیا شیشه‌ای به این اسم نام‌گذاری شده است و با ویترین‌هایی که برگرفته از معماری ستون‌های تخت جمشید و نقش رستم در شیراز است، خود‌‌نمایی می‌کند.

طبقه اولِ موزه به نمایش اشیا مربوط به دوران اسلامی تا دوران معاصر اختصاص یافته است و از تالارهای صدف، زرین‌فام و لاجورد تشکیل شده است.

تالار صدف

سفال های دارای نقش و نگار و آثار شیشه ای تزئینی برخی از اشیای به نمایش درآمده در این تالار هستند. دلیل نام‌ گذاری این تالار دکوراسیون صدفی شکل آن است و شامل اشیای سفالین و شیشه ای دوران اسلامی می باشد.

تالار زرین‌فام

در این تالار همانگونه که از نامش پیداست آثاری با تزئینات طلا که جزء ظروف اشرافی محسوب می‌شده ‌اند به نمایش گذاشته شده اند و بیشتر آن ها مربوط به دوران سلجوقی می باشند.

تالار لاجورد

این تالار به دو بخش لاجورد 1 و 2 تقسیم شده است. ویترین های این تالار از فرم خیمه ‌های مغولی و برج‌ مقبره‌های آن دوران الهام گرفته شده ‌است. همچنین اشیای این دو بخش شامل آثار سفالین و شیشه ‌ای مربوط به دوران تیموری و ایلخانی تا دوران صفوی و قاجار می ‌باشد.

سایر بخش‌های موزه آبگینه

حوضخانه با کاشی کاری های منحصر به فرد مربوط به اواخر دوره قاجار که در زیر طبقه ی همکف قرار دارد، کتابخانه مشتمل بر 4000 جلد کتاب تخصصی در زمینه هنر، تاریخ، معماری و صنایع دستی واقع در قسمت شمال غربی حیاط موزه و ساختمان آموزش واقع در ضلع شمالی حیاط موزه که به برگزاری کلاس ‌های آموزشی اختصاص دارد، از دیگر بخش های موزه می باشند.

آدرس: خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر، نرسیده به خیابان جمهوری، پلاک 59

ساعات بازدید: نیمه اول سال: 9 الی 19 – نیمه دوم: 8 الی 17