روستای خرانق

روستای خرانق کجاست؟

خَرانَق روستایی تاریخی در استان یزد است که در حدود ۶۵ کیلومتری شرق شهرستان اردکان و ۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهر یزد، در مسیر اصلی یزد به مشهد قرار دارد. روستای خرانق از سه طرف با کوه احاطه شده‌است و از دو بخش جدید و قدیم (قلعه خرانق) تشکیل شده است که در حال حاضر جمعیت روستا در بخش جدید ساکن هستند. کشاورزی در این روستا محدود است و مهمترین صنایع دستی آن قالی بافی می باشد. اهالی این روستا شیعه‌ هستند و به فارسی با گویش یزدی سخن می‌گویند.

پیشینه ی خرانق و وجه تسمیه

به باور برخی از مورخان قدمت روستای خرانق بیشتر از شهر یزد می باشد؛ به گفته ی”مستوفی‌بافقی”، یکی از مورخان و نویسندگان سده یازدهم هجری،  روستای خرانق در حدود چهار هزار سال پیش بنا شد و به آن خورنق می گفتند، سپس با گذشت زمان و کثرت استعمال به خرانق تغییر پیدا کرد. اما در میان اهالی خرانق مشهور است که این روستا در ابتدا خَبَرْنَق نام داشته است که برگرفته از نام فردی زردشتی است. عده ای دیگر نیز بر این عقیده هستند که خرانق در گذشته خورانق یا خورنق، به معنای محل برآمدن خورشید یا زادگاه خورشید، نامیده می‌شده است.

مهمترین جاذبه های گردشگری در خرانق

قلعه ی تاریخی خرانق

قلعه ی تاریخی خرانق را می توان برادر کوچکتر ارگ بم در کرمان دانست. این بنای خشتی منحصربه فرد یکی از بزرگترین قلعه‌های مسکونی در ایران است که به طور عمده از خشت و گل ساخته شده است. قلعه ی خرانق در زمینی به مساحت 1.1 هکتار ساخته شده است و قدمت آن به دوران حکمرانی ساسانیان باز می گردد، اما نشانه هایی از زندگی در چهار هزار سال پیش در این مکان وجود دارد. جالب است بدانید تا همین چند دهه ی پیش مردمانی در خانه های خشتیِ قلعه ی خرانق زندگی می کردند، اما پس از شکل گیری روستای جدید، قلعه خالی از سکنه شد.

این قلعه ی تاریخی در واقع روستای بسیاری کوچکی است که حدود 80 خانه را در بافتی متراکم و فشرده در خود جای داده است. بیشترِ این خانه ها به صورت دو طبقه و یا سه طبقه ساخته شده اند، که این امر می تواند حاکی از جایگاه و موقعیت اجتماعی فرد، در آن دوران باشد. عمده مصالح استفاده شده در ساخت این خانه ها خشت، کاهگِل و آهک برای ساخت دیوار ها و کف منازل، حصیرهای الیافی، چوبی و پوشالی برای ساخت سقف و گچ به منظور تزیین دیوار اتاق ها، تالارها می باشد.

استحکامات قلعه ی خرانق شامل خندق، حصارها و برج هایی است که دور تا دور قلعه ساخته شده اند. در کل شش برج نگهبانی و چهار دروازه به نام‌های دروازه بالا، پایین، رضا خان سرداری و خالو وظیفه ی تامین امنیت ساکنین قلعه را بر عهده داشتند. مورد دیگری که در این قلعه جلب توجه می کند، وجود کوچه های باریک و پر پیچ و خم است که در گذشته برای غافلگیر کردن دزدان و راهزنان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. زیرا کسانی که برای اولین بار وارد این قلعه می شدند، به احتمال خیلی زیاد راه خود را در میان این کوچه های تنگ و باریک گم می کردند و تنها ساکنین می توانستند مسیر خود را پیدا کنند.

قلعه ی تاریخی خرانق در اسفندماه 83 با شماره ۱۱۵۰۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

کاروانسرای خرانق

کاروانسرای خرانق در فاصله ی کمی در جنوب غربی قلعه ی خرانق واقع شده است. کاروانسرای خرانق به دستور “شاهزاده ولی میرزا”،  فرزند فتحعلی شاه قاجار، احداث گردید و از این رو به آن کاروانسرای شاهزاده یا رباط شاهزاده نیز می گویند. این کاروانسرای تاریخی در گذشته های نه چندان دور به دلیل قرار گرفتن در مسیر مشهد مقدس، میزبان زائران حرم امام رضا بوده است. در حال حاضر نیز این کاروانسرا مرمت شده است و به عنوان اقامتگاه بومگردی و رستوران سنتی پذیرای گردشگران می باشد. همچنین بسیاری از علاقه مندان به رصد ستارگان و اجرام آسمانی به این کاروانسرای تاریخی می آیند تا در سکوت شب های کویری، نظاره گر آسمان پر ستاره ی کویر باشند. جالب است بدانید در پشت کاروانسرا، محلی به نام قدمگاه وجود دارد که گفته می شود جایگاه نماز امام رضا (ع) در زمان عزیمت به خراسان بوده است. این اثر در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۷۷ با شماره ۲۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منارجنبان خرانق

منارجنبان شهر اصفهان تنها مناره ای نیست که در ایران می جنبد؛ بلکه منارجنبان خرانق نیز از همچون منارجنبان اصفهان با نیروی انسان به نوسان در می آید.

این منارجنبان سه طبقه به ارتفاع 15 متر روزگاری بلندترین بنای این منطقه بوده است و از این رو به عنوان برج دیدبانی و  فانوس خانه مورد استفاده قرار می گرفته است. منارجنبان خرانق تنها مناره ی تمام خشتی در دنیا است و قدمت آن به دوران حکمرانی سلجوقیان باز می گردد و از این رو قدیمی تر از منارجنبان اصفهان می باشد. دو راه پله به منظور بالا و پایین رفتن درون منارجنبان تعبیه شده است. منارجنبان خرانق با شماره 2440 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

از دیگر دیدنی های روستای تاریخی خرانق می توان به مسجد جامع و حسینیه خرانق و پل خرانق اشاره کرد.