هارمونی رنگ‌ها در طبیعت افین

به گزارش ایرنا زرشک یکی از محصولات استراتژیک خراسان جنوبی در کنار عناب و زعفران است که علاوه بر ارزش غذایی و اقتصادی در بخش کشاورزی به‌واسطه جلوه‌های بصری آن در فصل‌های مختلف یکی از جاذبه‌های گردشگری نیز محسوب می‌شود.

روستای افین خراسان جنوبی که به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری در کشور ثبت شده، در ۴۰ کیلومتری شهر حاجی‌آباد مرکز شهرستان زیرکوه و حدود ۱۲۰ کیلومتری بیرجند است.

مزارع روستای افین با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب کشت زرشک است و این یاقوت‌های سرخ به دلیل وسعتی که از آنها در دشت افین با تناسب رنگ گسترده شده در فصل‌های مختلف سال گردشگران زیادی را برای تماشا جذب می‌کند.

اغلب گردشگران خارجی که خراسان جنوبی مقصد آنها باشد، به افین می‌روند و البته در ۲ سال اخیر با شیوع کرونا تعداد گردشگران این منطقه کاهش چشمگیر داشته است.

وجود درختان زرشک با رنگ‌های متنوع سبز در اوایل بهار، زرد هنگام گل‌دهی و قرمز موقع رسیدن میوه (پاییز) نشانه‌ای از هنر خداوند زمین و آسمان‌ها در خلقت زیبایی‌ها است و در منابع تاریخی آمده که اولین کشت و تولید زرشک بی‌دانه جهان در روستای افین بنیان گذاشته شده و قدمت تاریخی دارد.

گردشگران در هر فصلی از سال که به افین سفر کنند به وسعت ۴۵۰ هکتار مزرعه‌ای رنگین را تماشا می‌کنند و درختچه‌های زرشک در بهار که برگ می‌کنند، زرد در فصل گل‌دهی و در پاییز که میوه قرمز این درخت آماده برداشت است، با هم تناسب و ارتباط دارند.

قدم‌ زدن در میان درختچه‌های زرشک، گوشنوازی صدای نهری که از میان مزارع می‌گذرد و هم‌کلام شدن با کشاورزان زحمتکشی که در جدال با تیغ و خار، برکت می‌چینند، حس ناب زندگی را از سفر به افین به ارمغان دارد.

اوایل آبان که فصل برداشت محصول زرشک است مردمان روستای افین از کوچک و بزرگ دوش به دوش هم راهی مزارع شده و روزهای سرد پاییز را با گرمای تلاش و کوشش، روح‌بخش می‌کنند.

آیین برداشت سنتی زرشک در روستا معمولا ۱۰ روز به طول می‌انجامد و مردم در این روزها با همیاری یکدیگر شانه‌های درختان زرشک را از محصولی که به بار نشسته، خالی می‌کنند و صدای دلچسب صلوات و ذکر دعا که به اعتقاد مردمان محلی برای با برکت شدن محصول است، از مزارع افین به گوش می‌رسد.

تکاندن درختان از زرشک، تمیز کردن و پاک‌کردن، الک‌ کردن، باد دادن و در نهایت خشک‌کردن زرشک کارهای دیگری است که پیش روی مردمان افین در روزهای پاییز است.

بعد از اینکه محصول زرشک برداشت شد درختچه‌ها هرس می‌شود و در زمستان هم این مزارع با نظم بی‌نظیر به رنگ طبیعی چوب، چشم‌نوازی می‌کند.

بیشتر گردشگران تمایل دارند در فصل پاییز و زمان برداشت محصول به این منطقه سفر کنند زیرا علاوه بر هم‌صحبتی با کشاورزان خونگرم منطقه می‌توانند با آیین‌های کهن برداشت زرشک هم آشنا شوند و این محصول تازه و منحصر به‌فرد را به عنوان سوغات با خود به همراه ببرند.

از نیمه دوم مهر تا اواخر آبان ماه زمان برداشت محصول زرشک در روستای افین است و به اعتقاد مردمان محلی اگر در پاییز باران ببارد، میوه زرشک پاره شده و کیفیت خود را از دست می‌دهد لذا کشاورزان منطقه هرچند هشدارهای هواشناسی را درباره یخبندان و بارندگی جدی می‌گیرند اما تمایل دارند این میوه را دیرتر برداشت کنند تا محصول شیرین‌تر روانه بازار شود.

خرمن‌ها از چند هفته قبل زمان برداشت با کاهگل آماده‌سازی می‌شود و کشاورزان با ایجاد فضایی صاف، بستری مناسب برای خشک کردن سریع زرشک‌ها فراهم می‌کنند.

خرمن‌های زرشک نیز در کنار مزارع جاذبه بصیری دیگری برای گردشگران محسوب می‌شود.

اقتصاد روستای افین از سالیان دور بر مبنای کشاورزی و محصول شاخص زرشک بوده است زیرا بیشترین زرشک تولیدی کشور در روستای افین به ثمر می‌رسد و این منطقه خاستگاه تاریخی دارد.

درختچه زرشک دارای ۲ تا هفت متر ارتفاع و رنگ قهوه‌ای، قرمز یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و گل‌های خوشه‌ای و زرد رنگ است. شاخه‌های زرشک تیغ‌های زیادی دارند. این یاقوت سرخ بیضوی شکل بوده و دارای طعمی ترش یا شیرین با خواص فراوان است.

تیپ روستای افین از نظر پایکوهی و بافت قدیمی آن فشرده و متمرکز بوده که پس از زلزله سال ۱۳۷۳ شهرک جدید در سمت شمال‌ شرق بافت قدیم افین احداث شده است.

افین اوایل اسلام به عنوان ام‌القرای منطقه قاینات شهرت خاصی داشته و بنا به اعتقاد برخی از محققی در گذشته دور شهری بزرگ، مرفه و با فرهنگ بوده است.

الفوس گابریل که سال ۱۹۳۳ از این منطقه عبور کرد، درباره این روستا می‌گوید: افین در گذشته شهری بزرگ بوده که ویرانه‌های شهر قدیم در برابر دروازه‌های دهکده فعلی قرار دارد و براساس نقل قول‌های محلی قرماسین نام داشته است.

منابع تاریخی هم نقل کرده‌اند که اسکندر کبیر هنگام بردن قوای خود به هرات از افین گذشته و از طریق شاخن به طبس خانه و فراه، راه خود را ادامه داده بود.

از جاذبه‌های زیبای تاریخی، فرهنگی و گردشگری روستای افین می‌توان به مسجد جامع، قلعه تاریخی، مزار چهارگنبد، اقامتگاه‌های بوم‌گردی، آسیاب آبی قلعه کوه، موزه اشیای قدیمی، رودخانه‌های دائمی، جنگل گز، کاروانسرا، برج‌ها و آب انبارهای مختلف اشاره کرد.

همجواری فضای تاریخی و درختچه‌های زرشک در سفر به روستای افین، گردشگری را لذت بخش‌تر می‌کند.

خراسان جنوبی با ۱۸ هزار و ۶۰۰ هکتار سطح زیر کشت، رتبه اول تولید زرشک بی‌دانه کشور و جهان را به خود اختصاص داده و فصل برداشت این محصول از مهر تا اواخر آبان است که تا نیمه آذر هم طول می‌کشد.

منبع:ایرنا