گوی‌بافی، هنری سنتی در کویر شمال اصفهان
شادروان استاد علی‌اکبربنایی فرزند مرحوم استاد رحیم‌علی معمار از جمله هنرمندان گوی‌بافی در شهرستان آران‌وبیدگل بود، که سال‌های نخستین جوانی را همراه با پدر، عموها و عموزاده‌های خود به معماری پرداخته و به مرمت آثار تاریخی این خطه مشغول بود، اما از این شغل دل خوشی نداشت و با فوت پدر کارش را رها کرده و به شرکت ریسندگی و بافندگی کاشان رفت و در آنجا مشغول به کار شد.
به گفته خود استاد بنایی، مهارت و علاقه او به گونه‌ای بود که باعث اعتماد مدیر آلمانی خود شد و با آنکه سواد رسمی نداشت، اما مسئول کارخانه، اداره ۲۲ دستگاه عریض و طویل پارچه بافی صنعتی را به او واگذار کرده بود.
علاقه و تعهد به کار استاد علی‌اکبربنایی تا آنجا بود که یک بند انگشت او در ایام کاری در این کارخانه زیر دستگاه بافندگی قطع شد، لکن پاسخ محبت صاحب کارخانه را داده و کارش را ادامه داد و صاحب کارخانه نیز از او دلسرد نشد و او بر همین حرفه ماند تا خدمتش بعد از ۲۷ سال در سال ۱۳۵۰ به پایان رسید.
استاد علی‌اکبربنایی در خاطراتش بیان می‌کند، نوجوان که بودم با بچه‌ها در ریگزارهای بیرون شهر، با هم بازی می‌کردیم، و از جمله بازی‌های ما گوی بازی و مِردی بود که پایه اصلی آن توپ یا همان گوی به زبان محلی بود. بچه‌ها با تکه‌های لاستیک یا پارچه، توپ‌هایی درست می‌کردند که پس از چند مرتبه پرتاب کردن، از هم باز شده و بازی تعطیل می‌شد تا دوباره آن را درست کنیم. برخی اوقات هم توپ‌ها که خراب می‌شد بچه‌ها از بازی منصرف می‌شدند، به همین دلیل بود که وقتی مادرم جوراب و کلاه می‌بافت، خیلی کنجکاو بودم که روش گرد بافتن آن را یاد بگیرم و با این روش بتوانم یک توپ همیشگی بسازم و سرانجام هم موفق شدم.
هنر گوی‌بافی از هنرهای سنتی رایج در شهر نوش‌آباد است که خالقش شادروان استاد علی‌اکبربنایی بود. او تمام وقت خود را به‌ویژه پس از کسب تجربه در کارخانه ریسندگی کاشان، صرف تولید این گوی‌ها در اندازه‌های مختلف کرده بود به‌نحوی که در حال حاضر به جرات می‌توان گفت اجرای هنر سنتی گوی‌بافی در انحصار خانواده بنایی است.
مواد اولیه برای تولید این گوی‌های رنگی، بسیار ساده و ارزان است ولی تولید هر کدام از آن‌ها وقت و زمان بسیاری را می‌طلبد که با صبر و حوصله بسیار تولید می‌شود. این هنر نزدیک به شصت سال توسط زنده یاد استاد علی‌اکبربنایی در نوش آباد اجرا می‌شد و امروز که اندک زمانی است این استاد گرانقدر و پیشکسوت، آسمانی شده است، توسط فرزندان این استاد که تنها شاگردان این استاد پیشکسوت نیز هستند و با همکاری اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان آران‌وبیدگل برنامه ریزی‌های لازم برای ادامه راه این استاد گرانقدر و حفظ هنر سنتی گوی‌بافی در حال تدوین است.
همانگونه که ذکر شد، سنت گوی‌بافی در آران‌وبیدگل و به‌ویژه در نوش‌آباد دارای سابقه طولانی است، تهیه این گوی‌ها در اصل برای اجرای بازی چفته بوده که سابقه بسیار طولانی در شهرستان آران‌وبیدگل دارد، این بازی توسط جوان‌ها بصورت گروهی و در زمین‌های خاکی و عمدتا در زمان غروب و یا روزهای تعطیل انجام می‌شد، روش ساخت این گوی‌ها غالباً با استفاده از پارچه و نخ است، برای تهیه هر گوی از تکه پارچه‌های ضایعاتی و کهنه استفاده می‌شود، بدین ترتیب که ابتدا پارچه‌ها را بر حسب نیاز به‌صورت گرد درآورده و بعد با نخ‌های چله سفید قالی به اندازه‌های تقریبی یک متر که دور این پارچه‌ها پیچیده می‌شود کاملاً محکم شده، و در ادامه با استفاده از نخ‌های رنگی مجموعه سطح گوی بصورت خطوط دایره‌ای، به چهار. شش، هشت یا ۱۰ قسمت مساوی تقسیم می‌شود.
در ادامه توسط سوزن جوالدوز کار بافت کل سطح گوی با استفاده از نخ‌های رنگی با طیف رنگی متنوع تزیین می‌شود. وزن تقریبی گوی‌ها بین ۵۰ تا ۱۰۰ گرم در نوسان است، و زمان تقریبی برای تولید و بافت هر گوی بین سه تا چهار ساعت است. عمدتا گوی‌ها به دو صورت سبک و سنگین وزن تولید شده و برخی از آن‌ها صرفا جنبه تزیینی داشته و کاربری برای اجرای بازی چفته ندارد.
یکی از ویژگی‌های این هنر سنتی مردم خطه کویر شمال استان اصفهان، استفاده از مواد بازیافتی و مازاد است که دیگر قابل استفاده نیست، لذا هنرمند گوی باف با استفاده از ابزارهای بسیار ساده شروع به بافت گوی می‌کند.
هنر گوی‌بافی نوش‌آباد به شماره ۲۰۷۱ در فهرست میراث ناملوس کشور به ثبت رسیده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.