میناکاران مندایی اهواز سفیران تمدن و فرهنگ ایران‌

زهرا عباسی در گفت و گو با ایسنا، اظهارکرد: از آنجایی که این هنر مینای صبی در حوزه حفظ تاریخ، فرهنگ و تمدن غنی ایران و اقلیم خوزستان نقش بسزایی دارد باید توجه بیشتری به هنرمندان فعال در این حیطه از سوی سازمان و نهادهای فعال فرهنگی صورت گیرد؛ نمایندگان و سفیران هنری که می‌کوشند با هنر اصیل و باستانی‌شان بانوی بافرهنگ ایرانی را به زیباترین زیورآلات ساخته ایران مزین گردانند و از فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی محافظت کنند.

وی با بیان اینکه یکی از هنرهای دستی زیبایی که به طور اختصاصی در حوزه زیورآلات بانوان وجود دارد و در آن می‌توانیم شاهد اصیل‌ترین طرح و نقش‌های ایرانی باشیم هنر میناکاری اصیل صبی اهوازی است توضیح داد: خواستگاه این هنر باستانی به شهر اهواز و میناکاران مندایی آن باز می‌گردد. آنها از اقلیت‌های یکتاپرست و پیروان حضرت یحیی (ع) هستند که در قرآن کریم از آنها به عنوان صابئین تکریم شده است و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، نیز از آنان به عنوان ملت صابئین مندایی و موحد یاد کرده‌اند.

او ادامه داد: مینای خاص، باستانی و حدودا ۷۰۰ ساله آنها به صورت نسل به نسل و سینه به سینه در میان هنرمندان آنها انتقال یافته و یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین میناکاری‌های اصیل اهوازی را می‌توان در دست‌سازه‌های این هنرمندان مندایی مشاهده کرد.

وی در همین زمینه افزود: نقش گل و بلبل، پیچک و بته‌جقه، خلیج همیشه فارس، ایوان مدائن، طاق کسری، باغ‌های معلق بابل، کاروان و کاروانسرا، شتر، نخل، پل‌های زیبای اهواز و آهوی زرد خوزستانی که در معرض خطر انقراض قرار دارد از مهمترین نقش‌های به کار رفته بر پیکر زیورآلاتی همچون دستبند، النگو، پلاک، گوشواره، حلقه و انگشتر و ساعت طلای ۲۲ عیار است که با گوهر مینای اصل قلمکاری شده‌اند.

عباسی خاطرنشان کرد: تمامی این میناکاری‌ها تنها بر طلای ۲۲ عیار و نقره با درجه خلوص بالا انجام می‌گیرد چراکه طلای ۱۸ عیار به دلیل داشتن ناخالصی بیشتر توانایی پذیرش این نوع از میناکاری را ندارد. این موضوع هم از سویی خاص بودن این هنر و متفاوت بودن آن را از سایر میناکاری‌ها نشان می‌دهد و هم ارزشِ والای مادی و معنوی آن را آشکار می‌کند.

این فعال فرهنگی و هنری با بیان اینکه یکی از جلوه‌های زیبا که اوج خلاقیت و مهارت این هنرمندان مندایی را آشکار می‌کند توانایی شگفت‌انگیز آنها در تلفیق زیبای سنت و مدرنیته و ساخت زیورآلاتی سنتی در طرح و شمایل امروزی است تاکید کرد: نکته جالب توجه این که استفاده از این نقوش سنتی همچون نخل و کاروان نه تنها باعث دلزدگی نشده بلکه روز به روز به تعداد بانوان علاقه‌مند و خریدار این زیورآلات به خصوص در میان بانوان جوان، افزوده  می‌شود؛ زیورآلاتی که برای هر بانوی ایرانی می‌تواند بسیار جذاب و چشمگیر باشد و در عین حال پرده از فرهنگ و تمدن غنی ایرانی برمی‌دارد.

وی با ذکر مثالی اضافه کرد: به طور مثال نخل خوزستان که یکی از نقش‌های پر تکرار در دست‌سازه‌های مینایی این هنرمندان مندایی است علاوه بر اشاره به اقلیم خوزستان در فرهنگ منداییان نیز از قداست ویژه‌ای برخوردار است و در کتاب دینی آنها به اسم گنزاربا از آن با نام سندرکا نام برده شده و مادر تمام روییدنی‌ها به شمار می‌رود.

او یادآوری کرد: هنرمندان میناکار اصیل مندایی مورخانی حقیقی پیروان حضرت آدم تا یحیی (ع) هستند که تاریخ زیبای ایران و اقلیم خوزستان را با قلم مینایی بر لوحی از زر حک می‌کنند. اجداد آنها آموختند که چگونه با دستان پرمهارت‌شان سنگ زر و گوهر مینا را از گنجینه قلب زمین بیرون بکشند و پیوندی زیبا و عاشقانه را میان آن دو برقرار کنند.

عباسی گفت: در طول زمان هنرهای باستانی فراوانی به ورطه انقراض افتادند، اما این هنر باستانی و حدودا ۷۰۰ ساله به رغم همه سختی‌های موجود در مسیر هنرمندانش، کماکان به سوی آینده‌ای روشن در حال حرکت است زیرا این هنرمندان به خوبی می‌دانستند که تنها با اکسیر عشق قادر به محافظت از این هنر باستانی در طول تاریخ بوده‌اند؛ هنرمندانی که با ساخت زیورآلات مینایی با طرح‌های باشکوه تاریخی و تلفیق اعجازبرانگیز سنت و مدرنیته می‌کوشند تا بانوی ایرانی به جای استفاده از فرهنگ و نمادهای غربی مزین به اصالتی ایرانی و شرقی شود و در عین حال خود راوی تمدن و فرهنگ اصیل وغنی ایران باشد.

وی با اشاره به استادان میناکاری ادامه داد: از اساتید پیشکسوت و پدران میناکار در این حوزه هنری می‌توان به مرحوم زهرون کبیر و یونس عزازیل اشاره کرد که از مشاهیر بزرگ در این حوزه هنری به شمار می‌روند. امروزه این هنر در اهواز توسط فرزندان این مشاهیر به طور ویژه‌ای در حال اجرا است.

این فعال فرهنگی و هنری در ادامه به مقایسه فرهنگ شرق و غرب پرداخت و تصریح کرد: یکی از زیباترین جلوه‌های فرهنگی در انسان حفظ اصالت وجودی است. در وانفسای تغییرات سریع و شگفت‌انگیز دنیا در تمامی جنبه‌های زندگی انسان باید بتواند نسبت به فرهنگ و تاریخ اجدادی‌اش آگاه باشد و بداند از چه پیشینه تاریخی و فرهنگی برخوردار است و چون برگی سرگردان نباشد.

او معتقد است: تمایل به سبک و سلیقه، تفکر و سبک غربی در جامعه امروز ما مساله‌ای است که متاسفانه گریزی از آن نیست و جوانان ما را به دلایل بسیاری به سمت و سوی خویش می‌کشاند. ناگفته نماند که برخی از مسایل آن همچون آزادی بیان، تفکر انتقادی، عدالت اجتماعی، تحقیق و پژوهش، قضاوت نکردن و نبود تعصب و پیشداوری نسبت به موضوعات مختلف از ویژگی‌های مثبت فرهنگ و تفکر غربی است اما موضوعی که در این مصاحبه قصد بررسی آن را داریم به طور خاص به حفظ فرهنگ ایرانی در برابر نمادهای غربی و به طور خاص به فرهنگ رواج یافته در میان بانوان ایرانی مربوط می‌شود.

به باور عباسی: بسیاری از بانوان گاهی بدون غرض و آگاهی از نمادهای غربی خاصی استفاده می‌کنیم که معنا و مفهوم مثبتی ندارند اما به صرف اینکه در جامعه مد و باب گشته‌اند مورد استفاده نیز قرار می‌گیرند. به طور مثال نماد «ورساچه» که آن را به فراوانی در بسیاری از زیورآلات زنانه شاهدیم نمادی شرک‌آلود و منفی است که ریشه در اساطیر یونان دارد. بنا بر افسانه‌های یونانی این زن پس از طغیان مورد نفرین خدایان قرار گرفت و موهای زیبایش تبدیل به مارهایی زشت و وحشتناک شد. ورساچه نماد فریب و اغوا و حیله‌گری زنانه است و همین طور خدایان خشمگینی که کوچکترین عصیان‌ها را به بدترین شیوه و شکل مجازات می‌کنند؛ مفهومی که سرشار از انرژی و بار منفی است.

این فعال فرهنگی و هنری تاکید کرد: در مقابل، اگر نقش‌ها و طرح‌های هنر اصیل ایرانی را مورد بررسی قرار دهیم، جلوه‌های بسیار باشکوهی از نقش و طرح‌هایی همچون طرح‌های اسلیمی و شرقی، گل و پیچک و بته‌جقه و… را شاهدیم که علاوه بر زیبایی فراوان و روح‌نواز، سرشار از حس مثبت و مفاهیم ارزشمندند.

وی گفت: دو سالی از نامگذاری اهواز به شهر ملی مینای صبی که توسط سازمان میراث فرهنگی کل کشور اعطا شده می‌گذرد اما هنوز در این حوزه و معرفی شهر اهواز به این هنر اصیل و باستانی تلاش و قدم‌های برداشته شده اندک است.

منبع:ایسنا