شناسایی آثاری از دوره‌های پارینه‌سنگی در هورامن

چندین تیم باستان شناسی با هدایت فریدون بیگلری، باستان شناس موزه ملی ایران، موفق شدند که پیش از تکمیل آبگیری علاوه بر شناسایی نزدیک ۹۰ مکان و مکان بالقوه شامل غار، پناهگاه، محوطه باز، گورستان، نقوش صخره‌ای، قلعه، پل و راه کوهستانی، در ۱۶ محوطه باز، غار، پناهگاه و گورستان کاوش‌های اضطراری انجام دهند.

این کاوش‌ها منجربه شناسایی آثاری از دوره‌های پارینه‌سنگی میانی، پارینه‌سنگی جدید و فراپارینه‌سنگی، دوره مس و ‌سنگ (هزار پنجم و  چهارم پیش از میلاد)، عصر آهن، اشکانی، صفوی و قاجار شد.

در این نشست علمی که به مناسبت ثبت منظر فرهنگی هورامان در میراث جهانی یونسکو و هفته پژوهش در سلسله گفت‌وگوهای ایرانشناسی انجام گرفت، سه سخنرانی ارایه شد.

در سخنرانی نخست با عنوان کاوش‌های اضطراری در محدوده سد داریان، گامی در شناخت استقرارهای جوامع انسانی پیش از تاریخ تا سده‌های اخیر در منطقه کوهستانی هورامان، فریدون بیگلری، معاون فرهنگی موزه ملی ایران و مدیر برنامه کاوش‌های نجات بخشی سد داریان درباره این برنامه نجات بخشی و نتایج علمی آن سخن گفت.

طبق گفته بیگلری این کاوش‌ها برای نخستین بار اطلاعات دست اولی از سکونت‌های فصلی انسان‌های شکارگر-گردآور عصر سنگ (پارینه سنگی)، دامداران اولیه دوره روستانشینی (مس سنگی) و آیین‌های تدفین عصر آهن (نیمه دوم هزاره دوم و نیمه اول هزاره اول پیش از میلاد) ارایه کرده است.

وی درباره ارایه نتایج این کاوش‌ها گفت: نتایج علمی این کاوش‌ها تاکنون در دو کنفرانس ملی در سال‌های ۹۸و ۹۵ و همچنین یک کنفرانس مختص به نتایج این کاوش‌ها با عنوان نخستین کنفرانس ملی باستان‌شناسی هورامان با تمرکز کاوش‌های نجات‌بخشی باستان‌شناسی در محدوده سد داریان در سال ۹۷ در دانشگاه کردستان ارایه شد.

وی همچنین افزود: تاکنون هفت مقاله به زبان انگلیسی و فرانسه و هشت مقاله به زبان فارسی توسط اعضای تیم پژوهشی داریان منتشر شده است. طبق گفته وی تبدیل یکی از مکان‌ها کاوش شده به سایت موزه و انجام عملیات حفاظتی در یکی از غارهای کاوش شده قبل از آغاز آبگیری سد از دیگر اقدامات این پروژه باستان شناسی نجات بخشی است.

بیگلری در پایان از حمایت‌های ادارات کل میراث فرهنگی استان‌های کردستان و کرمانشاه، پژوهشکده باستان شناسی و همچنین شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران سپاسگزاری کرد و بر نقش مهم بنیاد ایران شناسی در انعکاس نتایج چنین پژوهش‌هایی برای عموم مردم و دیگر پژوهشگران تاکید کرد.

گور روار، دریچه‌ای به فرهنگ مادی، تدفین و باستان شناسی زیستی جوامع انسانی عصر آهن در دره سیروان، محدوده سد داریان، هورامان عنوان سخنرانی بعدی بود که توسط طاهر قسیمی ارایه شد.

قسیمی درباره یک گور گروهی عصر آهن در نزدیکی روستای روار در هورامان و نتایج پژوهشهای میان رشته‌ای انجام شده بر روی یافته‌های آن به تفصیل سخن گفت. طبق گفته وی بقایای حداقل ده تدفین انسان در کاوش‌ها به دست آمد که همراه آن‌ها هدایای تدفینی مثل ظروف سفالین و فلزی، مهره های تزیینی، مُهر، جنگ افزار و همچنین بقایای جانوری یافت شد.

وی تاکید کرد که یافته‌های این گور دریچه ای است به یک دوره کم شناخته در زاگرس که اطلاعات جدیدی درباره فرهنگ مادی، تدفین و باستان شناسی زیستی جوامع انسانی عصر آهن در دره سیروان به دست داده است. انجام آنالیزهای مختلف مثل متالوگرافی، تجزیه عنصری، سالیابی گرمالیان از نکات قابل توجه این پژوهش است.

وی علاوه بر نتایج علمی این پژوهش‌ها به جنبه‌های حفاظتی این کاوش اشاره کرد که شامل تحکیم سازه سنگی گور، ساخت سقف و  حصار در اطراف آن و ایجاد یک سایت موزه در محل است.

ندا طهرانی در سخنرانی با عنوان بررسی‌های قوم باستان شناسی در محدوده سد داریان تلاشی در شناخت الگوهای کوچ فصلی پیش از تاریخ در هورامان به بررسی‌های قوم شناسی در محدوده سد داریان خصوصا در روستاهای ناو و هوارها یا ییلاق‌های اطراف آن پرداخت.

وی با تاکید بر لزوم ثبت و ضبط این شیوه‌های کوچ فصلی و سکونتگاه‌های موقت مرتبط با آن که در حال فراموشی هستند، بر اهمیت آن‌ها در درک الگوهای کوچ و استفاده از منابع محیط در پیش از تاریخ تاکید کرد.

وی در ادامه افزود: که با توجه به مدارک باستان شناسی حاصل از کاوش‌ها و همچنین مشاهدات میدان قوم شناسی، به نظر می‌رسد که معماری سنگی خشکه چین قدمت طولانی در منطقه دارد و هنوز هم پس از گذر چندین هزار سال همچنان نقش اساسی خود را حفظ کرده است. علاوه بر این شواهد باستان شناسی و قوم شناسی نشان دهنده اهمیت دامپروری خصوصا پرورش بز در این منطقه طی حداقل پنج هزار سال گذشته است.

در پایان این نشست محمد بهرامزاده، معاون پژوهشی بنیاد ایران شناسی با اظهار امیدواری از تداوم این سلسه نشست‌ها و اهمیت علمی یافته‌های ارایه شده در این کنفرانس بر آمادگی بنیاد برای انتشار نتایج چنین پژوهشهای همه جانبه ای تاکید کرد.

ایرنا نوشت، بنیاد ایران شناسی در سلسله گفت‌وگوهای ایرانشناسی تلاش دارد تا نتایج جدیدترین پژوهش‌ها در حوزه مطالعات مرتبط با فرهنگ و تمدن ایرانی را به اطلاع عموم برساند.