سرای مشیر شیراز، سرای صنایع‌دستی ایران
این سرا که دارای طرح و نقشه‌ای چندضلعی است، توسط میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک احداث شده است، سردر ورودی سرای مشیر، دارای دوطبقه کاشی‌کاری شده است که چند لچکی نیز در آن قرار دارد در بالای آن نیز، به‌منظور نورگیری حجره‌های طبقه دوم سرا، پنجره‌ای مشبک از آجر قرار گرفته است.
رخ‌بام نیز از قطعات سنگ یکپارچه تهیه‌شده است. در دو طرف نمای سردر ورودی، دو اسپره کاشی‌کاری شده وجود دارد و بالاتر از آن، مقرنس‌هایی از کاشی قرار گرفته است.
در زیر آن کتیبه‌ای کاشی‌کاری شده با زمینه لاجوردی و خط نستعلیق عبارت «سرای گلشن بنای رحمت پناه حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک شیرازی» را نشان می‌دهد. در پایین کتیبه، دو سنگ مرمری قرار گرفته که بر روی آن‌ها در سه سطر عباراتی در بیان اهداف تأسیس سرا و وقف آن بر امام حسین (ع) حجاری‌شده است و در پایان نیز تاریخ ۱۲۸۲ ه. ق قید شده است.
در دو طرف این دو سنگ، دو حاشیه کاشی‌کاری مزیّن به شاخ و گل و برگ، قرار گرفته است. دو پله از دو تخته سنگ یکپارچه، در ورودی این سرا به‌سوی دالان ورودی قرار دارد. در عرق چین سقف دالان ورودی ترنج‌هایی بر روی قطعات کاشی‌کاری وجود دارد. سرای مشیر دارای دو طبقه است که کف‌پوش طبقه اول از قلوه‌سنگ و طبقه دوم سنگ و آجر است. در هر طبقه حجره‌هایی وجود دارد و در جلو حجره‌های طبقه دوم ایوانی قرار گرفته است.
حجره‌های طبقه دوم یکتو هستند و جرزهای لچکی آن کاشی‌کاری شده است. مدخل ورودی سرا، کانه‌پوش بزرگی است که به یک شاه تویزه تکیه کرده است. حجره‌های طبقه یا اشکوب اول، تودرتو است و به‌وسیله راهرویی به حیاط متصل می‌شوند.
این حجره‌ها دارای درهای چوبی منبت و مشبکی هستند که از چوب ساج ساخته شده‌اند. سه رشته پلکان در دو ضلع مختلف طبقه اول را به طبقه دوم متصل می‌کند. طبقه یا اشکوب دوم در لبه ایوان دارای فخر مدین است. این بنا خود به شکل هشت‌ضلعی است که اتاق‌ها در هشت ضلع آن قرار گرفته است. در وسط حیاط نیز یک حوض بزرگ چهارضلعی قرار دارد که لبه و پاشویه آن از سنگ‌های یکپارچه ساخته‌شده است و در آن سه فواره وجود دارد، در دو طرف این حوض، باغچه‌هایی قرارگرفته است و در آن درخت نارنج پرورش‌یافته است.
در ضلع شمالی این سرا، در فضای بسته هشت‌ضلعی، تالاری قرار گرفته که دارای سقف مرتفعی است که کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری شده است. در وسط گنبد آن نیز، بادگیری وجود دارد که در دهانه آن اشعاری مشتمل بر نام چهارده معصوم، با خط نستعلیق بر روی کاشی نگاشته شده است. حد وسط و زیر بادگیر حوض سنگی هشت‌گوشی قرار دارد و سه حجره نیز در سه ضلع شمال، شرق و غرب تالار وجود دارد که با دو ارسی به تالار گشوده می‌شود.
این ساختمان در زمان پهلوی دوم مدتی در اختیار سازمان جلب سیاحان فارس قرار گرفت. آن‌ها نیز در این محل قهوه‌خانه‌ای به سبک قهوه‌خانه‌های قدیمی احداث کردند که هم‌اینک تبدیل به حجره فروش گلیم فرش و لباس عشایری شده است. در ضلع جنوبی حیاط نیز تالار و اتاق‌هایی در بخش‌های بالا و پایین قرار دارد. در ضلع شرقی و غربی حیاط، مغازه‌ها و راهروهایی وجود دارد که در مغازه‌ها همگی ارسی‌های چوبی است که با شیشه‌های رنگی تزیین‌شده است.
معماری این بنا برگرفته از معماری کاروانسراهای صفوی است. در زمان پهلوی کاشی‌های ریخته و درک‌های فرسوده و شکسته این بنا مرمت شد. این بنا با رنگ زرد و طرح‌های گلدانی معرف سبک اختلاط است که در زمان قاجاریه رایج شده بود. سرای مشیر علاوه بر یک در ورودی در ضلع جنوب غربی، دری دیگر نیز در ضلع جنوب شرقی دارد که به بازار نو مشیر گشوده می‌شود که هم‌اکنون به بازاری مکمل تبدیل‌شده است. هم‌اینک در مغازه‌های این سرا صنایع‌دستی فارس و ایران عرضه می‌شود.
این بنا در تاریخ ۲۸ مرداد سال ۴۷ با شماره ۴۲۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.