آشنایی با غار ریس – اصفهان

غار نیاسر در کاشان یکی از غارهای مصنوعی ایران است که به منظور اهداف مذهبی و انجام مراسم عبادی خاص ساخته شده است. این غار که اهالی نیاسر آن را غار تالار یا رییس می‌نامند به طور کامل توسط بشر ساخته شده و یکی از عجایب آثار باستانی به شمار می رود.

این غار تا مدت زیادی ناشناخته بود و برای همین در هیچ یک از متون و اسناد تاریخی و قدیمی به آن اشاره ای نشده است.

غار نیاسر یک شاهکار باشکوه در دل کوه های کرکس در شهر زیبای نیاسر از توابع شهرستان کاشان در استان اصفهان قرار دراد.

دهانه غار به عرض 5/3 متر و ارتفاع 5/2 متر روبه شمال قراردارد. ابتدای غار تالار طبیعی کوچکی به طول 8 متر و عرض 3 متر است که دهانه خارجی به آن پیوسته است و در انتهای آن به ارتفاع تقریباً یک متر از سطح زمین حفره کوچک دریچه مانندی است به ابعاد 50 × 50 سانتی‌متر که در سنگ کنده شده و در واقع مدخل داخلی غار محسوب می‌شود.

عمیق‌ترین قسمت غار نیاسر چاهی است به عمق 10 متر که با استادی و مهارت عجیبی در دل سنگ حفر شده است. غار نیاسر دارای سه انتهای سطحی، عمقی و زیرزمینی است که هر کدام از نظر موقعیت دارای ارزش خاصی است.

با وجود کاوش‌ها و پژوهش های بسیار و ارائه گزارش ها و دیدگاه های مختلف درباره این غار تاکنون به درستی مشخص نشده که در چه دوره‌ای از تاریخ و به چه منظور ساخته شده است.

ولی دلایل قانع کننده زیادی وجود دارد که ثابت می کند، ساخت این غار در ابتدا جنبه‌ مذهبی داشته و در دوره های بعدی کاربردهای دیگری پیدا کرده است.

تمامی بنای این غار بسیار پیچیده، دارای دالان‌های پیچ در پیچ و انشعاب‌های فراوان است و ساخت آن سختی و فعالیت‌های طاقت فرسا به دنبال داشته و این نشان می دهد که انگیزه های معنوی و اعتقادی در کار بوده است.

آثار ظروف سفالی اندکی مربوط به دوران اشکانیان، از این غار به دست آمده است. اما بیشتر ظروف سفالی کشف شده مربوط به دوره ساسانیان است که این نشان می دهد که در دوران ساسانی این غار دارای اهمیت بود و اهمیت آن جنبه مذهبی داشت.

آثاری نیز شامل ظروف سفالی و سکّه از دوران پس از اسلام در غار ریس به دست آمده که بیشتر مربوط به دوران سلجوقیان و ایلخانان است و به طور حتم کاربرد این غار در دوران پس از اسلام متفاوت بوده است و بیشتر به عنوان پناهگاه و اهداف نظامی مورداستفاده قرار می‌گرفت.

همچنین مجسمه سنگی سر یک قوچ مربوط به دوران ساسانیان در این غار یافت شده است که برخی بر این عقیده‌اند که نشانه قربانی کردن چهارپایان توسط پیروان آیین میترائیسم در این غار است. یکی از مراسم و تشریفات پیروان میترائیسم در نزدیکی آب ها انجام مراسم قربانی بوده است.

ورود به دالان های غار نیاسر بسیار مشکل است و حرکت در آن باید به صورت خمیده یا سینه‌خیز انجام شود. هنوز نیز بخش‌های زیادی از این غار شناسایی نشده و دسترسی به اعماق آن حتی با تجهیزات پیشرفته امروزی غیرممکن است.

غار ریس طوری ساخته شده که تهویه هوا در آن به نحو مطلوبی صورت می‌گیرد و از نظر استاندارد آن نباید در هیچ قسمتی از غار کمبود هوا احساس شود ولی به دلیل زلزله‌ای که در سال ۱۳۵۸ رخ داد و یکی از ورودی‌های غار بسته شد و نیز بستن برخی از چاه‌ها و دالان‌های غار توسط اداره کنندگان آن، تهویه و گردش هوا در حال حاضر به طور کامل صورت نمی‌گیرد.

در طول تاریخ رسوبات زیادی بر اثر آب گرفتگی و فرسایش های سطحی کف و دیواره های غار را پوشانده است که احتمال می رود اشیاء و حکاکی های دیگر نیز در انتظار اکتشاف باشند تا به این طریق برخی از اسرار این غار تاریخی فاش شود.

غار نیاسر یا غار تالار به صورتی حرفه ای و دقیق و با مهندسی پیشرفته ساخته شد. این غار با دالان ها و راهروهای طولانی و انشعاب های فراوان به صورت شبکه ای پیچیده است که توسط جاهای متعدد به هم مرتبط می شود.

غار ریس دارای سه طبقه شامل دو کانال، یک کانال حلقه ای شکل و یک کانال افقی است و این کانال ها توسط چاه ها به هم ارتباط دارند. کانال حلقه ای شکل دو ورودی و کانال افقی چهار ورودی دارد. مجموع طول دالان های این غار به حدود ۲۵۰۰ متر می‌رسد. در مجموع غار از ۴۵ چاه با عمق ۱۱۸ متر و ۲۳ اتاق با مساحت کلی ۱۷۷ متر تشکیل شده است.

بیشتر دالان های غار دارای ارتفاع اندکی هستند و فقط بلندترین ناحیه آن از کف تا سقف حدود ۷/۱ متر است. عمیق ترین چاه این غار حدود ۱۰ متر عمق دارد که دیواره‌های آن دارای پاگیرهای مرتبی است و می توان با اطمینان از این چاه بالا و پایین رفت. کوتاه ترین ناحیه دالان از کف تا سقف آن حدود نیم متر است.

منبع:همشهری