عاروس‌کله ، عروسک محلی روستای سیاه رودبار
روستای سیاه رودبار از توابع شهرستان علی‌آبادکتول و در ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی این شهرستان در بخش مرکزی دهستان زرین‌گل در ارتفاعات شرقی البرز قرار دارد.
منطقه سیاه رودبار (پونه آرام) در حدود ۷۵۰ هکتار، مهم‌ترین و تنها ذخیره‌گاه درختان انجیلی جهان است که این درخت به عروس جنگل‌های هیرکانی شهرت یافته است. قدیمی‌ترین درختان سرخدار با بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت در منطقه پونه آرام سیاه رودبار قرار دارد. این جنگل‌های باستانی از دوره سوم زمین‌شناسی با گذر از عصر یخبندان باقی مانده‌اند.
مردم روستای سیاه رودبار از قوم تات و قزلباش بوده و به لحاظ فرهنگی، زبان، پوشش و آداب‌ورسوم تا حد زیادی از فرهنگ علی‌آباد کتول و رامیان تأثیر گرفته‌اند. در این روستا رشته‌های صنایع‌دستی شامل قالی‌بافی، پارچه‌بافی، خراطی، توف‌بافی (نواربافی کتول)، سوزن‌دوزی (گلدوزی‌های سنتی)، نمدمالی، چادرشب بافی و عروسک محلی رواج دارد.
عروسک محلی سیاه رودبار
عاروس‌کله یک عروسک پارچه‌ای چوبی است که ساخت آن در بین مردم روستای سیاه رودبار شهرستان علی‌آباد کتول مرسوم است. این عروسک بنا به شرایط با چند نوع حالت مختلف ساخته می‌شود که در شب عروسی دارای روبند بوده و بعد از عروسی و قبل از بچه‌دار شدن، دارای تک‌بند (دستمالی برای بستن جلوی دهان) و بعد از بچه‌دار شدن شکل آن تغییر کرده و به پشت مادر، کودکی بسته شده و ماروچه نامیده می‌شود.
در زمان‌های گذشته ساخت این نوع عروسک رواج بیشتری داشته است اما امروزه تنها تعداد انگشت‌شماری از خانواده‌ها این نوع عروسک را برای دختران خود می‌سازند. با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی و محدود شدن ارتباطات جوامع شهری و روستایی در قاب تکنولوژی فراگیر امروزی، متأسفانه خطر انحراف از اصالت، فرهنگ و آئین‌های کهن گذشتگان بیشتر شده است و بیم آن است که با درگذشت آخرین نسل باقی‌مانده از فرهنگ گذشته، شاید برای همیشه برخی رسوم کهن، رو به انزوا و فراموشی رود.
عاروس‌کله به‌معنی عروس کوچک، عروسکی پارچه‌ای با بدنی چوبی و بدون دست بوده که صورت آن را با پنبه سفید درست می‌کردند و برای نمایش چشم و دهان، یک مثلث با نخ مشکی بر روی صورت می‌دوختند. این عروسک با توجه به شرایط عروس، باحالت‌های مختلف ساخته می‌شد که دارای تک‌بند و چارشو (چادرشب) بوده و در شب عروسی دارای روبند توری است.
در میان مردم روستا رسم است که عروس بعد از شب عروسی و قبل از بچه‌دار شدن، جلوی دهانش را با پارچه‌ای عموماً دست‌بافت می‌بسته که به این پارچه تک‌بند Tekband می‌گفتند و عروس تا قبل از بچه‌دار شدن به حرمت پدرشوهر، برادرشوهر، مادر شوهر و … سکوت می‌کرده و سلام و احترام را با تکان دادن سر ، به بزرگ‌ترها انتقال می‌داده است.
عروس روستای سیاه رودبار در صورت به دنیا آوردن اولاد پسر، اجازه داشت تا تک‌بند را از جلوی دهانش باز کند و با برادرشوهر و پدرشوهر صحبت کند ولی اگر فرزندش دختر بود همچنان تک‌بند بر روی دهانش باقی می‌ماند. ولی عروسکی که بعد از بچه‌دار شدن عروس ساخته می‌شد با همان شرایط ساخت عاروس‌کله بدون تک‌بند بوده که یک عروسک نوزاد هم با چادرشب به پشتش بسته می‌شد و این عروسک به نام ماروچه Marvache نامیده می‌شد.
عروسک سیاه رودبار با توجه به داشتن اصالت بومی‌محلی، داستان و قدمت آن در منطقه و استفاده از مواد اولیه بومی برای ساخت آن، با ارزش غنی فرهنگی، ثبت ملی شده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.