چاقوسازی راین هنری به اصالت کویر

مرکز اصلی چاقوسازی و چلنگری در استان کرمان شهر راین است. این شهر در گذشته محل ییلاق بسیاری از عشایر چادرنشین استان بوده و به همین دلیل، در تابستان کسب و کار رونق بیشتری داشته است. برخی از دست‌ساخته‌های آنان راهی بازار شهرهای اطراف شده است. در گذشته تعداد چاقوسازان این شهر بسیار زیاد بوده است. راین با فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری از مرکز شهر کرمان، شهری تاریخی و توریستی و یکی از قطب‌های مهم گردشگری جنوب شرقی استان کرمان به شمار می‌رود.

یکی از مشاغل و روش‌های کسب درآمد مردم این شهر، ساخت آثار صنایع‌دستی است. چاقوی ساخت هنرمندان این شهر، به جز بُعد کاربردی، زیبایی فراوان و اررش هنری زیادی دارد. گرچه چلنگری (آهنگری) نسبت به چاقوسازی از ارزش هنری کمتری برخوردار است.

صنایع‌دستی راین شامل فلزکاری، قالی‌بافی، سفره‌بافی، گلیم‌بافی، نجاری و… می‌شود که از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا کرده و امروزه شاخص‌ترین آنها چاقوسازی است.

از ویژگی‌های مهم چاقوسازی در راین، به کیفیت محصول، روش تولید و استفاده از مواد اولیه سنتی و بومی باید اشاره کرد.

چاقوسازی از گذشته تاکنون در ایران متداول بوده است، فلز در گذر زمان به جای سنگ برای بریدن مورد استفاده قرار ‌گرفت و اغلب چاقو در کرمان، زنجان، اصفهان، مشهد، راین و…ساخته می‌شود.

اسلحه‌سازی و چاقوسازی در ادامه روند یکدیگرند؛ به عبارتی اغلب استادان فن این رشته، در زمینه تعمیر و ساخت انواع اسلحه، شمشیر، خنجر و چاقو فعالیت داشته‌اند.

زمینه‌های فرهنگی و اعتقادی

مردم کرمان درباره کارد و چاقو عقیده دارند که اگر کارد را به طرف کسی گرفتند، باید فورا نوک آن را به زمین بزنند، وگرنه خون به پا می‌شود همچنین اگر شخصی ترسید، باید کاردی را در آب بزنند و از آب آن به او بخورانند تا ترسش بریزد.

روش ساخت چاقو در راین

در این منطقه، اغلب تیغه را از فلزهای اسقاط به خصوص فلز اتومبیل و تیغه مستعمل سوهان تهیه می‌کنند که که کیفیت چاقوی ساخته شده به وسیله سوهان مستعمل بهتر است؛ روند تولید چاقوی راین شامل مراحل سرخ‌کردن فولاد، چکش‌کاری، فرم دهی، سوهان‌کاری و صیقلی‌کردن، آبکاری، ساختن دسته و اتصال تیغه به دسته است.

ابزارآلات چاقوسازی در راین

چاقوسازی راین با همان ابزارآلات ساده سنتی از جمله کوره، سندان، قیچی آهن بر، اره، دریل، مته‌کمانه، سمبه، انواع چکش آتشکاری، انواع چوب‌ساز، انواع سوهان، انبر آتشکاری، انبردست، سنگ ساب، گیره و… انجام می‌شود. ولی در چند دهه اخیر برخی از این ابزارها مانند دریل و ساب از نوع برقی شده‌اند.

انواع چاقو

از چاقوی شکاری، چاقوی قلمه زنی (پیوندزنی)، چاقوی تزیینی، چاقوی ضامن‌دار، چاقوی آشپزخانه، چاقوی قصابی و… نیز باید نام برد که مبنای تقسیم بندی آنها براساس تیغه و نوع استفاده از آنها است. این چاقوها اغلب دسته شاخی (شاخ بز، قوچ و گوزن) دسته چوبی (گردو و گلابی) و دسته فلزی (آهن، برنج، مس و برنز) دارند.

سایر دست‌ساخته‌ها شامل سوزن، شمشیر، اسلحه، قندشکن، داس، ساطور، قفل، خنجر، انبر و… و تاج علم‌های عزاداری از دیگر ساخته‌های فلزکاران این منطقه است.

استادان و هنرمندان چاقوساز راین

شکرالله داریوشی، مرحوم ابراهیم نصیری، مرحوم حسین عابدی، مرحوم ماشاالله هدایتی، محمد ناظری، اکبر ابوتراب، حسین امیری، رضا صباغ، مرحوم قنبر رجب قانع، حسین رجب قانع، قنبر مهدی زاده، محمد یوسفی، حسین کمالی، علی‌اصغر قانع، حمیدرضا هداستی، یدالله شریفی، محمد شریفی، محمد داوودی، محمود پوریوسفی، رضا صنعتی، مهدی شریفی، محمد شرفی(فرزند محمود)، مرتضی قادری، علی کرم‌پور، اکبر پور‌کریمی، رضا پور‌یوسفی، رضا مهدی‌زاده، احمد افضلی‌گروه، مصطفی رستم آبادی، مهدی نقدی نسب و علیرضا قریه‌میرزایی، حسین کریمی، حمید کرم‌پور، ابراهیم عابدی و… از اساتید برتر این حوزه در راین هستند.

در حال حاضر ۱۲۰ هنرمند صنایع‌دستی در  راین به هنر چاقوسازی مشغول هستند که بیش از ۴۰ نفر آنها بیمه تامین اجتماعی و روستایی شده‌اند.

هرساله تعداد زیادی از این هنرمندان موفق به دریافت تسهیلات مشاغل خانگی می‌شوند.

منبع:میراث آریا