جام «ارجان» نماد بصری کاروان ایران در المپیک توکیو

به گزارش ایرنا، برای نخستین بار بود که کاروان اعزامی به المپیک به دنبال طراحی نمادی ویژه برای کاروان بود که در خرداد سال گذشته سه نماد با علائم ورزشی که قدمت چند هزار ساله دارند، پیشنهاد شد. جام ارجان (جام زندگی)؛ جامی سینی شکل از فعالیت‌های ورزشی و گروهی ایرانیان در طول تاریخ که ٣٢٥٥ سال قدمت دارد، جام حسنلو؛ جامی با قدمتی بیش از المپیک یونان باستان، این جام قدمت ٣٢٠٠ ساله داشته و داری علائم ورزشی است و جام مفرغ های لرستان.

اما کمیته فرهنگی ستاد بازی‌های المپیک ۲۰۲۰ که در خردادماه سال گذشته تشکیل شده است به پیشنهاد  «اردشیر صالح‌پور» جام تاریخی «ارجان» یا «جام زندگی» به عنوان یکی از موضوعات اصلی و محوری کارگروه هویت بصری در دستور کار قرار گرفت. جامی که قدمت آن بیش از سه هزار سال است و به روشنی برگزاری یک رویداد گروهی آیینی (چیزی شبیه به المپیک امروزی) را در ۱۲۳۵ سال پیش از میلاد مسیح نشان می‌دهد. به گفته باستان‌شناسان بیش از سه هزار سال پیش مراسمی بزرگ در ایران برگزار می‌شده که تلفیقی از مراسم آیینی رزمی و ورزشی بوده است.

بر این اساس نشان کاروان ورزشی جمهوری اسلامی ایران در المپیک ۲۰۲۰ توکیو با الهام از «موتیف مشعل» که از نقش‌های جام ارجان استخراج و با رنگ‌های پرچم تلفیق شده، طراحی شده است.

تصاویر جام ارجان یک مراسم بزرگ باستانی را در قالب پنج حلقه متحدالمرکز بازنمایی می‌کند. تصویرها و روایت‌های این جام ارتباط محتوایی و معنایی در هم تنیده‌ای با یکدیگر دارند به نحوی که وقتی از حلقه‌های اول به دوم و سوم می‌رویم گویا در زمان سفر می‌کنیم، حلقه اول و دوم گویای این است که مردم این کشور از نقاط مختلف اعم از مناطق کوهستانی شمال و شمال شرق یا از نخلستان‌های جنوب و غیره به محل برگزاری مراسم همراه با هدایا می‌شتابند.

همچنین این نقوش می‌توانند گویای آن باشد که در آن زمان چه سرزمین‌هایی زیر سلطه عیلامیان بوده و چند ملت و قوم در عیلام زندگی می‌کردند.

اما حلقه بعدی یعنی حلقه چهارم جام، نشان‌دهنده شادی و پایکوبی بعد از اهدای جوایز است. به شکرانه جشن و پیروزی ورزشکاران و هنرمندان به میدان آمده و بازی و هنر و مهارت‌های ورزشی خود را به نمایش می گذارند به عبارتی این جام ورزش‌های رایج و مرسوم سه هزار ساله را به نمایش گذاشته و آنها را به ما یادآور می‌شود.

در حلقه آخر جام چند جاندار دیده می‌شود که این جانوران سمبل ماه و برگزاری مراسم و جشن هستند و  در زمره حیوانات مقدس عیلامیان بوده‌اند و برای برکت جام ارجان در آن، این تصویر هک شده است؛ در مرکز جام نقش یک گل لوتوس دیده می‌شود که احتمال دارد نماد سرسبزی و جشن باشد و برای برکت جام روی آن ثبت گشته است.

در سال ۶۱ به طور اتفاقی آرامگاهی متعلق به دوره عیلام در شهرستان بهبهان واقع در استان خوزستان شناسایی شد. جام باستانی ارجان یکی از چند اثر به دست آمده از این آرامگاه است که شهرت جهانی یافته است؛ جام ارجان از نظر تاریخی، باستان شناسی، اسطوره شناسی، نمادشناسی و رمزپردازی، مطالعات اجتماعی و مردم شناسی اهمیت منحصر به فردی دارد.

سطح بیرونی جام ساده و فقط دارای کتیبه کوتاهی با متن «کیدین هوتران پسر کورلوش» در نزدیکی لبه است؛ اما نقوش کنده کاری ظریفی تمامی سطح داخلی جام را پوشانده است.

یکی از نکات بسیار مهم درباره پیدایش این جام و لزوم استفاده از این نماد برای کاروان المپیک ۲۰۲۰، وجود یکی از بازی‌های رایج و زنده کشورمان در میان نقوش این جام باستانی است؛ بازی یا ورزشی به نام «الختورن» هم اکنون به عنوان یک ورزش تفریحی در برخی نقاط ایران از جمله خوزستان رایج است. در این ورزش، ورزشکار با دست راست خود پای راست را گرفته و با استفاده از دست و پای چپ با رقیب خود مبارزه می‌کند.

ایده اصلی و بن مایه فیگورها و شکل‌های بکار رفته در طراحی هویت بصری با تجزیه تحلیل عناصر بصری درون جام ارجان به دست آمده و تلاش شده در بستری مفهومی با شعار کاروان نام کاروان رنگ ها و سایر ملزومات هویتی ترکیب شود.

منبع:ایرنا