۳۰۰ نسخه کتاب خطی از سعدی در کتابخانه آستان قدس

سیدمحمدرضا فاضل‌هاشمی روز پنجشنبه به مناسبت یکم اردیبهشت ماه “روز بزرگداشت سعدی” در گفتگو با خبرنگار ایرنا افزود: قدیمی‌ترین این کتابهای خطی، نسخه‌ای می‌باشد که تاریخ کتابت آن مربوط به تنها ۷۰ سال پس از وفات سعدی است.

وی ادامه داد: این کتاب خطی “کلیات سعدی” به خط “محمدبن عبداللطیف عقاقیری” از شاگردان با واسطه سعدی است که در سال ۷۶۶ هجری‌قمری یعنی هفت دهه پس از وفات سعدی در شیراز نوشته شده است.

مسوول امور ارزشیابی نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی این نسخه منحصربفرد تاریخی را با تذهیب دوره ایلخانی فوق‌العاده نفیس توصیف و بیان کرد: خط نسخه حدود ۷۰۰ ساله کلیات سعدی به قلم خط عقاقیری نستعلیق در متن ۲۵ سطری است که در ۳۸۳ برگ کاغذ نخودی با ابعاد ۱۴ در ۲۱ سانتیمتر در قطع وزیری کتابت شده است.
وی در مورد دیگر ویژگیهای این نسخه کهن گفت: این اثر دارای دو سرلوح کتیبه‌مانند مزیّن و مرصّع با نقش ترنج و سرترنج بازوبندی در زمینه لاجورد می‌باشد و جدولکشی آن نیز به زر و عناوین به شنگرف و لاجورد است.
فاضل هاشمی نسخه‌هایی قدیمی با خط و تذهیب هنرمندان بزرگ را برخوردار از اهمیت ویژه‌ توصیف و بیان کرد: نسخه‌ای دیگر از کلیات سعدی یکی از همین موارد خاص است که سال ۱۰۵۲ هجری‌قمری توسط “محمد مومن شیرازی” به خط نستعلیق خوش در متن و حاشیه، صفحات ۲۰ سطری با چهار سرلوح مزدوج مذهّب و مرصع پرکار تزیین و کتابت شده است.

وی آثار مجموعه نفیس کتابهای خطی مربوط به سعدی را که در اختیار آستان قدس رضوی در مشهد است شامل “دیوان کلیات، گلستان، بوستان، قصاید، غزلیات، ملحقات، رباعیات و مجالس به نثر و نظم” و همچنین نسخه‌هایی دربارۀ آثار شاعر مشهور ایرانی ذکر و بیان کرد: برخی از این کتابها همانطور که تشریح شد از ابعاد مختلف تاریخ و هنری دارای ارزشهای ویژه‌ هستند.
مسوول امور ارزشیابی نسخ خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در ادامه گفتگو با خبرنگار ایرنا همچنین به برخی از نفایس خطی “بوستان سعدی” نیز اشاره و بیان کرد: بوستان به کتابت سال ۹۲۰ هجری‌قمری به خط نستعلیق “عبدالرشید دیلمی” از خوشنویسان مشهور دوره صفوی دیگر نفیسه مجموعه در اختیار این آستان می‌باشد که دارای سرلوح مزدوج شرفه‌دار پرکار در صفحه نخست و تشعیرسازی با گلبرگ طلایی است.
وی همچنین نسخه‌ای دیگر از بوستان سعدی به خط “عبدالغفار تفرشی” خوشنویس دوره قاجار و نسخه‌ نوشته شده در سال ۱۰۴۹ هجری‌قمری به خط “محمدعلی زرین قلم” را از دیگر داشته‌های مجموعه ۳۰۰ نسخه کتاب خطی نفیس مربوط به شاعر و ادیب پرآوازه ایران زمین سعدی شیرازی معرفی کرد که در اختیار سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی قرار دارد.

سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در مجموعه‌ای ۱۰۶ هزار و ۶۴۱ مترمربعی در جوار حرم نورانی حضرت امام رضا (ع) در مشهد با ۳۰ میلیون منبع و آثار فرهنگی و همچنین هفت میلیون و ۵۰۰ هزار مخاطب حضوری و مجازی، یکی از بزرگترین نهادهای فرهنگی نه تنها در ایران بلکه در سطح جهان اسلام است.

ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف متخلص به “سعدی” شاعر، خطیب و ادیب بلندآوازه ایرانی معروف به “استاد سخن، پادشاه سخن و شیخ اجل” ۸۳۶ سال پیش یعنی سال ۶۰۶ هجری‌قمری ۱۰ سال پیش از هجوم ویرانگر مغول به ایران، در شیراز متولد شد و پس از ۸۴ سال زندگی و سیر و سفر در شام و حجاز همراه با مدتی سکونت و تحصیل در بغداد، به سال ۶۹۰ هجری‌قمری در زادگاهش درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.

آثار درخشان سعدی نظیر “کلیات” که همه نوشته‌هایش شامل نثر “گلستان” و مثنوی “بوستان” در آن گردآمده و همچنین غزلیات و قصاید، مراثی، ملمعات، مثلثات، ترجیعات، صاحبیه، رباعیات و مفردات وی در مکتبخانه‌های قدیم و نخستین مدارس جدید ایران به عنوان مواد آموزشی زبان و ادبیات فارسی تدریس ‌شده و حتی شمار زیادی از ضرب‌المثلهای جاری در زبان فارسی از همین آثار گرفته شده‌اند.

همچنین سعدی نخستین ادیب و شاعر پارسی‌گوی ایرانی است که آثارش به دیگر زبانهای زنده جهان ترجمه و منتشر شده ‌است. حتی گفته شده آثار سعدی تاثیرگذار بر و مورد تقلید بسیاری از شاعران و نویسندگان بزرگ ایران زمین همچون حافظ و همچنین شاعران فارسی‌زبان هند مانند “امیرخسرو دهلوی و امیرحسن دهلوی” بوده است.

“گلستان و بوستان” سعدی که آثاری سراسر پند و اخلاق‌آموز هستند نه تنها در حوزه فرهنگ و ادبیات ایران زمین ماندگار و بسیار درس‌آموز بوده بلکه بر برخی از فرهیختگان، ادیبان  و نویسندگان مشهور جهان نظیر “گوته” آلمانی، “ولتر، ژان دولافونتن، دنی دیدرو، دیکتور هوگو، آندره ژید و لازار کارنو” فرانسوی، الکساندر پوشکین و ایوان بونین (دارنده نوبل ادبیات) روسیه و همچنین “رالف والدو امرسون” آمریکایی تأثیرات ژرف و موثری داشته‌اند.

یکم اردیبهشت ماه شمسی مصادف با ۲۲ آوریل میلادی که در متون تاریخی به عنوان “روز آغاز نگارش گلستان” ثبت و ضبط شده، در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران و همچنین نهادهای فرهنگی جهان “روز بزرگداشت سعدی” نامگذاری شده است.

منبع:ایرنا