«دوتار» خراسان، میراث در حال فراموشی

سازمان آموزشی، علمی‌ و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) سال ۲۰۱۹ میلادی، مهارت «ساخت و نواختن دوتار خراسان» را به عنوان یک میراث جهانی ثبت کرد.

ساز دوتار، محور موسیقی خراسان است. همه مقام‌های موسیقی، چه در شرق و جنوب خراسان و چه در شمال آن، با این ساز نواخته می‌شود. دوتار قدمتی چند هزار ساله دارد. ظاهرا اسنادی هست که تا سه هزار سال، تاریخ این ساز را نشان می‌دهد. این ساز، دیگر فقط یک ساز فولکلوریک روستایی یا شهری ایرانی نیست،  بلکه حالا هنرمندان ایرانی با دوتار، ردیف‌های موسیقی ایرانی را زینت‌بخش کنسرت‌های بزرگ‌ترین گروه‌های موسیقی اروپایی می‌کنند. امروزه حوزه‌های نواختن دوتار عبارت‌اند از شمال خراسان در شهرهای قوچان، بجنورد، شیروان و … تا جنوب و شرق خراسان در شهرهای تربت جام، تایباد، فردوس و… است. که این ساز در نواحی مختلف، با اندکی تغییر در شکل و نحوه نوازندگی دیده می‌شود. مردم مناطق خراسان قصه‌ها و داستان‌های خود را در قالب آهنگ‌هایی زیبا سینه به سینه به نسل‌های کنونی منتقل کرده‌اند. در خطه خراسان بزرگ به وازندگان دوتار، آوازخوان، داستانگو، سراینده و سازندهٔ ساز (دوتار) «بخشی» یا «خنیاگر» میگویند. در سال های اخیر، به دلیل عدم حمایت حاکمیت از موسیقی و مخصوصا موسیقی سنتی، روز به روز سلیقه موسیقیایی مردم تغییر کرده و این سبک موسیقی، به ویژه این میراث کهن به فراموشی خواهد سپرده شد چند فرهنگی بودن استان های خراسان به سبب وجود اقوام مختلف، از ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که باعث شده است تا موسیقی نواحی این منطقه خاص باشد و استادان بنام، آثار فاخر و بی‌نظیری تولید کنند.