بازی محلی چیلینگ آغاجی، تمرینی برای همبستگی گروهی

بازی‌های محلی از جمله سرگرمی‌های گروهی و خانوادگی از گذشته تاکنون بوده است که به ویژه در مراسم نوروزی همچون سیزده بدر برگزار می‌شده است، از گذشته تا کنون در برخی از این بازی‌ها نه تنها تمام افراد از هر گروه سنی که مردان و زنان و دختران و پسران به همراه هم شرکت داشته‌اند و بازی «چیلینگ آغاجی» از این دسته است.

این بازی‌ها و آیین‌ها سده‌ها سینه به سینه منتقل شده و در طول زمان تکامل و گسترش یافته‌اند، بازی محلی چیلینگ آغاجی از محبوب‌ترین و جذاب‌ترین بازی‌های محلی این منطقه بوده که متاسفانه امروزه کم‌رنگ شده است.

آموزش و انتقال این بازی همچون دیگر بازی‌های محلی از نسلی به نسل دیگر انجام می‌پذیرد و افراد از سنین مختلف در کنار هم به بازی می‌پردازند، به‌طوری‌که در یک بازی ممکن است افرادی از سه نسل در کنار هم بازی کنند که این خود سبب تحکیم ارتباط نوجوانان و جوانان با افراد سالمندتر می‌شود.

در این بازی نه تنها افراد با سنین مختلف در کنار هم به بازی می‌پردازند که از گذشته تا کنون مردان و زنان و دختران و پسران نیز در یک گروه در کنار هم به بازی می‌پرداختند و بدین ترتیب حس همکاری و همبستگی خانوادگی و گروهی قوی‌تری میان افراد خانواده، فامیل و کل روستا ایجاد می‌شد.

نحوه اجرا و مراحل بازی چیلینگ آغاجی

بازی چیلینگ آغاجی با اختلافاتی در اسامی و مراحل در نقاط مختلف استان اردبیل دیده می‌شود، این بازی نیاز به فضای باز و دو چوب به نام‌های چیلینگ (چوبی به اندازه کف دست و به ضخامت انگشت انسان(دولک) ) و آغاج (چوب دستی به اندازه تقریبا ۷۵ سانتیمتر(الک) ) دارد و معمولا دو نفره و گاهی نیز گروهی اجرا می‌شود.

در شکل دو نفره به قید قرعه نفر اول مشخص می‌شود، سپس محل شروع بازی را با کشیدن یک خط در روی زمین تعیین می‌کنند و آن را «مره» می‌نامند، بازیکن بر سر مره طوری می‌ایستد که نوک پایش لب گودی قرار بگیرد، سر چوبدستی را با دست راست طوری در مشت می‌گیرد که تقریبا دو سانتیمتر از سر آن آزاد باشد و بعد چیلینگ را به طور افقی روی دست خود می‌گذارد و به سر چوبدستی تکیه می‌دهد.

در این حالت چیلینگ را به هوا پرتاب می‌کند و موقع فرود آمدن با چوبدستی (آغاج) محکم به آن می‌زند؛ هر چه دورتر پرتاب کند، حریفان نمی‌توانند درست نشانه‌گیری کنند و اگر چیلینگ را یکی از حریفان در هوا بگیرد، طرف می‌سوزد و دور بازی عوض می‌شود.

بازیکن پس از زدن اولین توخماقی، چوبدستی را افقی روی مره می‌گذارد، یکی از بازیکن‌های طرف مقابل چیلینگ را برداشته و از همان‌جا آغاج را هدف گرفته و می‌زند؛ اگر چیلینگ به آغاج بخورد، بازیکن می‌سوزد و اگر چیلینگ جایی بیافتد که با مره به اندازه طول چوب دستی فاصله داشته باشد، چیلینگ‌انداز می‌سوزد و بازی را ادامه می‌دهد.

در بازی گروهی دو گروه به قید قرعه مشخص می‌شود که یک گروه به عنوان چوب‌انداز و گروهی به عنوان چوب‌گیر هستند، این انتخاب به طریقه قرعه کشی یاتر یا خشک انتخاب می‌شود. دو چوب در این بازی به اندازه ۷۵سانتی متر تا یک متر به عنوان آغاج و چوبی دیگر به اندازه تقریبی ۲۰ سانتیمتر به نام چیلینگ، استفاده می‌شود.

برای شروع بازی، بازیکنان بر سر مره می‌ایستند و قسمت انتهایی آغاج را گرفته و چیلینگ را بر روی دست خود می‌گذارند و آن را به بالا پرتاب کرده و با آغاج به آن ضربه می‌زنند؛ به این مرحله توخماق می‌گویند.

افراد گروه مقابل ابتدا سعی می‌کنند چیلینگ را با چوب‌های در دستشان و یا با دست بزنند و اگر موفق نشدند یک نفر چیلینگ را با دست به طرف آغاج که بر روی مره خوابانده شده پرتاب می‌کند، اگر چیلینگ با آغاج برخورد کرد، فرد می‌بازد و در غیر این صورت، توخماق دو بار دیگر تکرار می‌شود که در صورت نباختن فرد به مرحله یانی یا آغایانی می‌رسد.

سوزاندن در مرحله آغایانی با مرحله توخماق فرق می‌کند، در این مرحله چیلینگ باید به نقطه‌ای بیوفتد که فاصله‌اش از مره کمتر از اندازه آغاج باشد، وگرنه فرد چوب‌انداز لاپ یانی می‌شود.

یک بخش از بازی که به آن آرزو اورک (آرزو به دل) گفته می‌شود، مرحله‌ای است که چیلینگ توسط افراد چوب‌گیر در هوا گرفته می‌شود، در این صورت جای گروه چوب‌گیر و چوب‌انداز عوض می‌شود.

هجوم فرهنگ شهری به روستاها مهم‌ترین عامل تهدید بازی‌های محلی

به گفته افرادی که دارای سنین بین ۵۰ تا ۹۰ سال هستند، این افراد بازی را از پدران و پیرانشان در کودکی آموخته‌اند اما متاسفانه با توجه به ثبت نشدن و مکتوب نشدن آیین‌های گذشتگان، اسناد و مدارکی بر جای نمانده است.

انجام بازی چیلینگ آغاجی علاوه بر تقویت مهارت‌های ذهنی و جسمی پسران و دختران، حس همکاری و همبستگی را در میان آن‌ها تقویت می‌کند، این بازی مهارت‌های ضربه زدن، پرش طول، زمانبندی و همکاری گروهی را در نوجوانان و جوانان تقویت کرده و سبب می‌شود نوجوانان و جوانان اوقات بیکاری خود را در هوای آزاد در کنار بزرگترهایشان به بهترین شکل ممکن سپری کنند و ساعات شاد و مفرحی را داشته باشند.

غنی و بکر بودن این بازی مهمترین شاخصه آن بوده و این بازی سده‌هاست که سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است و شادی و هیجان ایجاد شده در بازی تاثیر مثبت بر سلامتی روح و جسم افراد دارد.

مهمترین عامل تهدیدکننده بازی‌های محلی، هجوم فرهنگ شهری به روستاهاست، به‌طوری‌که کودکان و نوجوانان آرام آرام از فرهنگ غنی و کهن خود فاصله گرفته و با روی آوردن به بازی‌های کامپیوتری و موبایل، بازی‌های بومی و محلی خود را به آرامی به‌دست فراموشی می‌سپارند.

برای احیا و زنده نگه داشتن بازی چیلینگ آغاجی در کنار اقدامات برای ثبت ملی آن که در سال ۹۹ انجام شد، برگزاری جشنواره بازی‌های محلی در برخی مناسبت‌ها و انجام تحقیقات میدانی در مورد این بازی و تهیه فیلم و مصاحبه با پیران و پیشکوتان روستایی و عشایری توسط پژوهشگران می‌تواند تاثیرگذار باشد.

بازی‌های محلی آذربایجان، بازی‌هایی بکر و غنی هستند که شناسایی و گسترش آن‌ها می‌تواند گامی در مسیر حفظ هویت ملی و قومی این منطقه باشد و تشویق جوانان و کودکان به انجام مرتب بازی‌ها علاوه بر تضمین سلامت جسمی و روحی آنان، تمرینی خوب برای آموختن همبستگی، همکاری، روحیه برنده شدن و تلاش و کوشش است.

منبع:میراث آریا