مقاومت صدها ساله تاق‌‌بستان در براب حوادث سخت

خدر روز نهم مرداد در گفت‌وگویی با یک پژوهشگر دوره ساسانی، گزارشی از وضعیت وخیم نگاره شاهپور سوم در تاق بستان منتشر شد که نشان از حالِ بد این اثر تاریخی داشت؛ صامت اجرایی، مدیر پایگاه ملی تاق‌بستان به ادعاهای مطرح شده درباره آسیب‌های وارده به این نگاره پاسخ و درباره ‌توضیح داد.

صامت اجرایی با بیان این‌که «تاق بستان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی – فرهنگی در زاگرس مرکزی است که همواره نقش مهمی در بیان سرنوشت تاریخ ایران داشته و دارد.» تاکید کرد: از این رو؛ حفاظت و صیانت از این اثر که نماد و سمبل فرهنگی استان کرمانشاه و کشور است، بی‌شک امری واجب و ضروری است.

او ادامه داد: مطالعات و بررسی‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که محدوده تاق بستان (تاق وسان) از دوره پیش از تاریخ تا دوره اسلامی مورد توجه بوده است. اما آن‌چه که امروزه با نام تاق بستان (تاق وسان) می‌شناسیم؛ هنر و معماری صخره‌ای دوره ساسانی حک شده بر دیواره کوه پرآو است که بخشی از تاریخ امپراطوری ساسانی را در یک بازه زمانی دویست و پنجاه ساله از زمان اردشیر دوم ساسانی(۳۸۳-۳۷۹ میلادی) تا زمان خسرو دوم (۶۲۸-۵۹۰ میلادی) بازگو می‌کند.

مدیر پایگاه ملی تاق بستان با اشاره به استقامت تاریخی این نگاره تصریح کرد: شواهد و مدارک تاریخی نشان می‌دهد که تاق بستان پس از ساسانیان از گزند حوادث بسیار سختی در امان مانده از حمله ۶۴۱ میلادی تازی‌ها و یورش بر کرمانشاه و سرحدات آن تا حملات هوایی دشمن بعثی در طول هشت سال دفاع مقدس و… هیچ کدام نتوانستند بر استواری و پایداری تاق بستان چیره شوند.

اجرایی همچنین «ایجاد پایگاه ملی تاق بستان»، «مطالعات مدون پژوهشی»، «تعیین حدود عرصه وحرائم و تدوین ضوابط برای آن»، «مرمت اثر»، «ساماندهی محیطی» و… را از اهم اقداماتی خواند که در طی سالیان گذشته جهت حفاظت و نگهداری این محوطه فاخر انجام شده و حاکی از توجه ویژه متولیان امر در حفاظت و پاسداری از این اثر است.

او در ادامه ضمن تشکر از دغدغه‌مندی دوستاران میراث فرهنگی و در پاسخ به گزارشی که توسط یکی از کارشناسان حوزه باستان‌شناسی به واسطه دل‌نگرانی که نسبت به حفاظت از این اثر فاخر دارند، اعلام کرد: مطالعات لازم در قالب قرارداد با مشاور ذی‌صلاح در سال گذشته  با عنوان «مطالعه ساختاری، آسیب‌شناسی و حفاظت از نقش برجسته‌های سنگی تاق‌بستان» به انجام رسیده است که در این طرح علاوه بر مستندسازی، مستندنگاری نقوش و آسیب‌های سنگ نگاره‌های تاق‌بستان به روش فتوگرامتری، ساختار بستر سنگی اثر، مورد مطالعه قرار گرفته و آسیب‌های رخ داده بر روی آن به روش میدانی و آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته‌است و در نهایت با شناسایی، دسته‌بندی و اولویت‌گذاری عوامل مخرب، نحوه مقابله و چگونگی حذف آنها پیشنهاد شده است.

مدیر پایگاه ملی تاق بستان ادامه داد: همچنین، مواد و ملات جهت پاک‌سازی، استحکام‌بخشی و مرمت سنگ‌نگاره‌ها با سنجش در آزمایشگاه و انجام تست‌های پیرسازی تسریعی مورد آزمایش قرار گرفته و مواد مناسب جهت عملیات حفاظت و مرمت پیشنهاد گردیده است که در صورت تامین اعتبار و کسب مجوزات لازم، بر مبنای همین مطالعات، وارد عملیات اجرایی خواهیم شد و اقداماتی چون پاکسازی (برای زدودن چرکی‌ها و رسوبات) جهت خوانش بهتر نقوش و پاکیزه شدن چهره اثر انجام خواهد گرفت. همچنین نواحی که دچار پوسته‌شدگی یا جدایش شده‌اند، استحکام‌بخشی خواهند شد. علاوه بر آن سیمان‌های به کار رفته (مرمت‌های گذشته) در سطح اثر به علت مشکلاتی که دارند، با ملات مناسب که کم‌ترین عوارض تخریبی را به همراه داشته باشد، جایگزین می‌گردند.

اجرایی یادآور شد: در گزارش منتشر شده، آسیب‌هایی با اغراق به تصویر کشیده شده است که در حقیقت آلودگی‌های سطحی هستند که در فصول مختلف توسط لانه‌گذاری حشرات به صورت فصلی رخ می‌دهد و موضوع تازه‌ای نیست. در حقیقت لانه کردن عنکبوت‌ها و تار آن‌ها موضوعی اجتناب‌ناپذیر است. راه حل آن نیز پایش دوره‌ای و زدایش سحطی اثر است که بر اساس برنامه‌های مدون  به صورت هفتگی این پاکسازی و زدودن گرد و غبار با نظارت کارشناسان صورت می‌گیرد.

ایلنا نوشت، او در پایان تصریح کرد: پایگاه ملی تاق‌بستان با آگاهی کامل از اهمیت این اثر به لحاظ تاریخی – فرهنگی به جهت بهبود حفاظت، ساماندهی و معرفی هر چه بهتر این اثر در چارچوب ضوابط مصوب، تلاش دارد با رفع کاستی‌ها، هم‌افزایی فکری با تمامی کارشناسان و مشارکت با دیگر ارگان‌ها و دستگاه‌های اجرایی، حفاظت از این اثر را که به عنوان شاخصه فرهنگی و حافظه تاریخی این مردمان بوده و هموار نقش اساسی در شکل‌گیری فرهنگ این سرزمین در لبه غربی فلات ایران داشته است مدیریت کند.