کاخ موزه گلستان

کاخ موزه گلستان را می توان آیینه تمام نمای تاریخ معاصر ایران دانست که نگریستن به آن، ما را با بخشی از تاریخ خود و شیوه ی زندگی درباری آشنا می سازد. این کاخ شکوهمند که روزگاری محل زندگی و حکمرانی پادشاهان قاجاری بوده است، امروزه همچون نگینی تنها در دل بافت تاریخی تهران جای گرفته است و مشتاقان تاریخ و هنر را به سوی خود فرا می خواند.

معرفی 

کاخ موزه گلستان تنها عمارت تاریخی شهر تهران است که در تیرماه ۱۳۹۲ در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به عنوان میراث بشری به ثبت رسید. وقوع رویدادهای تاریخی تاثیرگذار در کاخ موزه گلستان، این مجموعه ی باشکوه  را به میراثی بسیار گرانبها برای ایرانیان تبدیل کرده است و بازدید از آن یکی از باید های سفر به پایتخت می باشد.

سرگذشت کاخ موزه گلستان

قدمت کاخ گلستان به بیش از چهار قرن پیش و به زمان حکمرانی شاه عباس صفوی باز می گردد.  در آن دوران و سلسله های بعدی، افشار و زندیه، به دلیل پایتختی اصفهان، مشهد و شیراز، کاخ گلستان نقش پررنگی در تاریخ نداشته است. اما با روی کار آمدن قاجاریان و انتخاب تهران به عنوان پایتخت توسط آقا محمدخان قاجار، دوران طلایی کاخ گلستان آغاز شد و این کاخ به یکی از مهمترین ارکان حکومتی پادشاهان قاجار و پهلوی تبدیل گشت؛ تمام پادشاهان قاجاری کاخ گلستان را برای سکونت خود انتخاب کرده بودند و تاجگذاری پهلوی اول و دوم در این کاخ انجام شد و بدین ترتیب کاخ موزه گلستان تبدیل به میراث دار 2500 سال حکومت شاهنشاهی در ایران شد.

 به طور کلی مهمترین رویداد های تاریخی کاخ موزه گلستان را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• تاجگذاری و سکونت تمام شاهان قاجاری
• گشایش دوره نخست مجلس شورای ملی ایران در سال 1285 خورشیدی درتالار بریان
• برپایی نخستین مجلس مؤسسان در آذر ۱۳۰۴ خورشیدی به منظور اعلان انقراض سلسله قاجار و آغاز سلطنت پهلوی
• نخستین جلوس رضاشاه در ۱۳۰۴ خورشیدی بر تخت مرمر
• تاج‌گذاری رضاشاه در ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ خورشیدی در تالار سلام
• تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی در ۴ آبان ۱۳۴۶ خورشیدی در تالار سلام

معماری 

کاخ موزه گلستان ازچندین کاخ و تالار سلطنتی گرداگرد باغی وسیع تشکیل شده است که بازدید از هر کدام از این عمارت ها همچون ورق زدن صفحات یک کتاب تاریخ ما را با سرگذشت این بنا ها آشنا می سازد. ساخت این کاخ با سبک معماری ایرانی آغاز شد و در زمان قاجار و به ویژه در دوران حکومت ناصرالدین شاه با تاثیر از سبک معماری اروپایی ناشی از سه سفراروپایی سلطان صاحبقران، ادامه یافت. کاشی کاری های چشم نواز با موضوعاتی نظیر بزم و رزم، شکار و شکارگاه، عشق و دلدادگی و دیگر مضامین به همراه آیینه کاری های خیره کننده و هنر طلا کاری روی سنگ از جمله تزیینات بکار رفته در این کاخ باشکوه می باشد. در حال حاضر كاخ موزه گلستان با وسعتي برابر با 4.5 هکتار تنها یک دهمِ وسعت اولیه اش می باشد و بسیاری از بخش های این کاخ در دوره های مختلف ویران گشته اند. به عنوان مثال تکیه دولت که به دستور ناصرالدین شاه در ضلع جنوب شرقی این کاخ ساخته شده بود، در سال ۱۳۲۵ جهت ساخت یک شعبه بانک ملی تخریب شد.

بخش های مختلف کاخ موزه گلستان

• شَمسُ العِماره

اگر امروزه برج آزادی و برج میلاد به عنوان نماد پایتخت شناخته می شوند، در ایران عهد قاجار عمارت شمس العماره عنوان نماد پایتخت را یدک می کشید. ساخت این عمارت در سال ۱۲۴۴ خورشیدی به دستور ناصرالدین شاه تحت تاثیر بناهای مرتفع اروپایی آغاز شد و تا سال ۱۲۴۶ به طول انجامید. شمس‌العماره از پنج طبقه تشکیل شده است و ۳۵ متر ارتفاع دارد که در آن دوران بلندترین ساختمان در تهران بوده‌ است و اولین ساختمانی بود که از فلز در ساخت آن استفاده کرده‌اند. گفته می شود هدف ناصرالدین شاه از ساخت این عمارتِ مرتفع مشاهده ی تهران و اطراف آن بوده است. مهمترین ویژگی شمس‌العماره تلفیق معماری و تزئینات ایرانی و اروپایی است که در کاشیکاری های آن کاملا مشهود هست. ساعت شمس العماره که در برج این عمارت جای گرفته است، هدیه ی ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه و سوغات فرنگ می باشد. این ساعت که سال های طولانی بر اثر خرابی از کار افتاده بود در فروردین ماه 1400 تعمیر شد و صدای آن بار دیگر در تهران طنین انداز شد.

• تالار سلام

تالار سلام یا تالار موزه با مساحتی حدود ۱۰۰۰ مترمربع به عنوان بزرگترین تالار مجموعه کاخ‌های گلستان شناخته می‌شود. جالب است بدانید مراسم تاج‌ گذاری محمدرضا پهلوی و فرح در سال 1346 در این تالار صورت گرفت و بیشتر آینه‌کاری‌ها و گچ‌بری‌های این تالار متعلق به همان سال است. تابلوهای نفیسی از نقاشان ایرانی از جمله کمال الملک، ماکت تخت طاووس قاجاری و تخت نادری از جمله دیدنی های تالار سلام هستند. موزه ای نیز در طبقه زیرین این تالار قرار دارد که مهمترین اشیای به نمایش درآمده در آن عبارتند از: زره شاه اسماعیل صفوی، تیر و کمان نادرشاه، ساعد بند و مهر فتحعلیشاه و بسیاری اشیای نفیس دیگر.

• تالار آینه

تالار آینه به همراه تالار سلام در سال ۱۲۵۳ خورشیدی توسط صنیع الملک ساخته شد و به دلیل آینه کارهای بسیار زیبایی که در آن انجام شده است، به تالار آینه شهرت یافته است. بیشتر شهرت این تالار، به دلیل نقاشی تالار آینه از کمال‌الملک، نقاش سرشناس ایرانی می باشد.

• ایوان تخت مرمر

عمارت تخت مرمر که به آن ایوان دارالاماره یا دیوان‌خانه نیز می گویند، قدیمی‌ترین بنای کاخ موزه گلستان می باشد و ساخت آن را به دوران کریم خان زند نسبت می دهند. وجه تسمیه ی این عمارت به دلیل وجود تختی مرمرین در آن است که به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. تخت مرمر که به تخت سلیمانی نیز شهرت یافته است، از ۶۵ قطعه سنگ مرمر زرد معادن یزد که به یکدیگر وصل شده اند، تشکیل شده است و محلی برای بارعام شاهان قاجاری بوده است.

• کاخ ابیض (موزه مردم شناسی)

در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه، شاه سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی مقداری هدایای ارزشمند و گرانبها برای شاه ایران فرستاد. چون در آن هنگام تقریباً همه کاخ ها و تالارهای سلطنتی با تابلوها و اثاثیه متعدد پر و آراسته شده بودند و جایی برای این هدایا وجود نداشت، ناصرالدین شاه تصمیم گرفت که در گوشه جنوب غربی محوطه کاخ گلستان کاخ جدیدی بنا کند و هدایای سلطان عبدالحمید را در آن جای دهد. این بنا که به شیوه بناهای قرن ۱۸ اروپا گچ‌بری و نماسازی شده بود، به علت سفیدی رنگ نمای ساختمان به کاخ ابیض (سفید) شهرت یافت. در حال حاضر این کاخ به موزه مردم شناسی تبدیل شده است.

• خلوت کریمخانی

این بنا در زمان کریم خان زند احداث گردید و در زمان قاجار گوشه ی دنجی برای استراحت و قلیان کشیدن شاهان قاجار به ویژه ناصرالدین شاه بود. سنگ قبر ناصرالدین شاه از جنس سنگ مرمر که تصویر تمام قد او برای روی آن تراشیده شده است و تخت فتحعلی شاه از دیدنی های این بخش از کاخ هستند.

• عمارت بادگیرو عکسخانه

عمارت بادگیر یکی دیگر ار دیدنی های کاخ موزه گلستان است که به دلیل وجود بادگیری بلند بر فراز آن، به این نام خوانده می شود. این عمارت بین سال‌ های ۱۲۲۰ و ۱۲۶۰ به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و مظفرالدین‌ شاه قاجار در آن تاجگذاری کرد. در زیر عمارت بادگیر، حوضخانه ای وجود دارد که در حال حاضر به موزه ی عکس تبدیل شده است و مجموعه ای از عکس های دوره قاجار و وسايل عکاسی آن دوران به نمایش گذاشته شده است.

تالارهای عاج (آج)، الماس و برلیان ار دیگر دیدنی های کاخ موزه گلستان هستند که با معماری زیبای خود، چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کنند.

آدرس: تهران، خیابان پانزده خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ، کاخ موزه گلستان

ساعات بازدید: بهار و تابستان: از ساعت 9:30 لغایت 18:30  (فروش بلیط شش ماهه اول سال تا ساعت 17:30 )

پاییز و زمستان: از ساعت 9 لغایت 17:00  (فروش بلیط شش ماهه دوم سال تا ساعت 16:00 )

هزینه بازدید:

مبلغ ورودی کاخ گلستان برای هر بازدید کننده داخلی50,000 ریال و برای بازدیدکننده خارجی500,000 ریال می باشد. مبلغ ورودی  بازدید از هر موزه و عمارت های مجموعه برای بازدیدکننده داخلی40,000 ریال است، به غیر از بخش اصلی کاخ که 130,000ریال می باشد.